Reja Yer silkinish (Zilzila) va uning oqibatlari Zilzila kuchini baholash

α = 4π²A/T²;
bunda, α – seysmik to'lqin tezlanishi, m/s²;
A – tog' jinsi zarrachasining tezlanish amplitudasi, mm;
T – seysmik tebranish davri, s;
π = 3,14.
Episentrda tog' jinsi zarrachalarining seysmik tezlanishini, u yerda sodir bo'lgan o'zgarishlarga (buzilish, yorilish, vayron bo'lish va h.k.) taqqoslagan holda Rossiya Fanlar Akademiyasi olimlari tomonidan yer silkinishining kuchini “ballarda” baholash shkalasi ishlab chiqilib, hozirda bu uslub hamma mustaqil davlatlar hamdo'stligi(MDH)ga kiruvchi davlatlarda, jumladan, O'zbekistonda MSK (Medvedev, Shponxoyer va Karnik) nomi bilan qo'llaniladi. Tuproq zarralarining tebranma harakat intensivligi silkinish o'chog'i chuqurligiga, magnitudaga, episentrdan uzoq-yaqinligiga, tuproqning geologik tuzilishiga va boshqa omillarga bog'liq.
Yer silkinishining ikkinchi o'lchov birligi bu Rixter shkalasi bo'yicha Magnituda (M) hisoblanadi. Magnituda shkalasi 1935 yilda Amerika seysmologi Ch.Rixter tomonidan taklif qilingan. Magnituda yer silkinishining umumiy energiyasini ko'rsatib, u yerning maksimal surilish amplitudasi logarifmini belgilaydi va mikronlarda aniqlanadi. Magnituda giposentrdan ajralib chiqqan energiyaga proporsional kattalik hisoblanib, uning maksimal qiymati 9 M gacha bo'ladi.
Yer silkinishining umumiy energiya miqdori quyidagi formula bilan topiladi:
Ye = ρ•υ•π²•(A/T)²
Bu yerda, ρ – yer silkinish giposentridagi mavjud tog' jinslarining zichligi, g/sm³; υ – tog' jinslarida seysmik to'lqinlarining tarqalish tezligi, m/s; A – tog' jinsi zarrachasining tezlanish amplitudasi, mm; T – seysmik tebranish davri, sekund; π = 3,14.
Bu energiyaning miqdori (Ye) ba'zan shunchalik katta bo'ladiki, hatto, yuz mingta vodorod bombasini portlatish oqibatida ajraladigan energiya quvvatiga teng kelishi mumkin. Yer silkinishida magnitudaning har birlikka ortishi, 10 barobar yer tebranish amplitudasining ortishiga (tuproqning surilishi) hamda 30 barobar yer silkinish energiyasining ortishiga olib keladi.
Masalan, M = 5 dan M = 7 ga o'zgarganda, tuproqning surilishi 100 barobarga, yer silkinish energiyasi esa 900 barobarga ortadi.