Reja: Zanjirning paydo bo`lishi

Zanjirning davom etishi

Zanjirning davom etishi elementar reaksiyalarda sistemada hosil bo`lgan erkin radikal R^ oksidlanish reaksiyalari zanjirini boshlab beradi:

R^ + О₂  RO^₂

RO^₂ + RH ROOH + R^

Radikal R^ ning kislorodga birikishi juda tez, amalda aktivlanish energiyasisiz [reaksiya tezlik doimiysi 10⁷-10⁸ l/(mols)] amalga oshadi. So`ngra RO<sup></sup><sub>2</sub> radikalini uglevodorod bilan o`zaro ta'siri natijasida gidroperoksid hosil bo`ladi. Ushbu reaksiyaning aktivlanish energiyasi 17-68 kDj/mol diapazonida o`zgarib turadi.

Peroksid radikalining erkin valentligi molekuladan yoki radikalning o`zidan H atomi uzilib chiqishi hisobiga to`yinishi mumkin. Shu bilan birga gidroperoksid guruhi va boshqa uglerod atomida erkin valentligi bo`lgan ichki molekulyar izomerizatsiyaga
|
uchragan radikal hosil bo`ladi. – C – H bog`i  - va  - holatda
|
bo`lgan peroksid radikali reaksiyasi, fazoviy qiyinchiliklarga ega bo`lmagani bois, nisbatan oson ketishi lozim.
Reaksiya mahsulotlari yig`ila boshlashi tufayli RO^ radikallari nafaqat ilk moddalar bilan, uning reaksiyaga faol mahsulotlari bo`lmish gidroperoksidlar, spirtlar, ketonlar, murakkab efirlar bilan ham reaksiyaga kirishadilar.
Dekan, detsil gidroperoksidi va 2-dekanolni RO<sup></sup><sub>2</sub> peroksid radikali bilan o`zaro ta'sir tezlik doimiylari nisbati 1:13:6,3 ga tengdir.
Peroksid radikali nafaqat vodorod atomini keto-hosilalardan tortib olishi mumkin, karbonil guruhi bo`yicha birikishi ham mumkin:


Peroksid radikali to`yinmagan birikmalarning qo`sh bog`i hisobiga birikib polimerli peroksid va alken oksidi hosil qilishi mumkin:

Sikloalkenlarning sarf bo`lishi ikki parallel yo`nalishda amalga

|
oshib, bunda - C - H, bog`lari va quyidagi turli aktiv
|
markazlar ishtirok etadi:

Suyuq fazada oksidlashda zanjirning davom etish asosiy

| |
reaksiyasi bilan birga peroksid radikallaridagi - C - C -
| |
bog`ining uzilishi bilan izomerlanish reaksiyasi ham ketib, karbonil birikma va alkoksil radikallar hosil bo`ladi:

RO^₂  R^ICHO + R^IIO

Boshlang`ich momentda uglevodorodlarning oksidlanish tezligi (W<sub>oks</sub>.) quyidagi tenglamaga bo`ysunadi:

bu yerda: k₂ - zanjirning davom etishi tezlik doimiysi, l/(mols);

k₆ - zanjirning uzilishi tezlik doimiysi, l/(mols);
C_RH - substrat konsentratsiyasi, mol/l;
W_i - initsiirlash tezligi, mol/(ls.).
Hosil bo`lgan oksidlash mahsulotlarining jarayonga ta'siri bois chuqur oksidlash bosqichlari uchun yuqorida keltirilgan formula yaroqsiz bo`lib qoladi.