Reje: Kavitatsiya túsinigi hám onıń sebepleri men

---

Tema: 
Kavitatsiya hádiysesi 
Reje: 
1. Kavitatsiya túsinigi hám onıń sebepleri men 
usılları 
2. Nasos kavitatsiyasın xarakterli qıysıq, 
nátiyjelilik hám tolıq islew sınaq stendin 
kirgiziw 
3. Suw nasosınıń kavitatsiya fenomeni hám onıń 
sebepleri 
Kavitatsiya. 
Kavitatsiya latınsha cavitas “boslıq” degen 
mánisti ańlatadı. Yanıy suyıqlıq ishinde gaz, puw 
yamasa olardıń qospası menen tolǵan boslıq 
(kavitatsiya kóbiksheleri) payda bolıw hádiysesi. 
Tez aǵatuǵın suyıqlıqta basımnıń málim kritik 
bahaǵa shekem azayıwı (gidrodinamik 
Kavitatsiya.) nátiyjesinde yamasa suyıqlıqta 
akustikalıq tolqınlardıń ótiwi (akustikalıq 
Kavitatsiya.) nátiyjesinde júz boladı. Suyıqlıqtaǵı 
gaz hám puw kóbiksheleri sheksiz artıp baradı 
hám úlken " kavitatsiya kóbiksheleri" ne 
aylanadı. Kóbiksheler suyıqlıqta gaz eriwi sebepli 

---

payda bolıp, basım kritik basımnan joqarı basım 
tarawına shekem jetkende azaya baradı hám 
joǵaladı. Nátiyjede suyıqlıq aylanıp ótip atırǵan 
dene qasında kóbiksheler menen tolǵan shegara 
— " kavitatsiya zonasi" payda boladı. Zona 
shegarasında kóbiksheler júdá tez azayıp baradı 
hám gidravlik kúsh payda boladı. Bunday 
kushlerdıń qosılıwı nátiyjesinde hámme waqt 
kvatatsiya menen birge ǵuwıllap atırǵan dawıs 
shıǵadı. 
Kvatatsiya gidroinshaatlar hám apparatlar, suw 
turbinaları, suyıqlıq nasosları, turbovintlar, 
bálent ushatuǵın samolyotlardıń suyıq sistemaları 
hám puwǵa zıyanlı tásir kórsetedi,imaratlardı 
partlatıp jiberiwi de múmkin.Kvatatsiyanı joytıw 
ushın suyıqlıq háreketi páseytiriledi, gidrostatik 
basım asıriladı. 
Suyıqlıq málim bir temperaturada basım astında 
sol temperaturadaǵı puwlanıw basımına 
túskende, suyıqlıq kóbiksheler payda etedi. 
Kóbiksheler payda bolıwınıń bul hádiysesine 
kavitatsiya dep ataladı. 
Kavitatsiyanıń eń ápiwayı tarıypı tómen basım 
sebepli boslıqtı qáliplestiretuǵın jumıs. 

---

 Joqarıda tariyp berilgeni sıyaqlı, kavitatsiyanıń 
jaǵdayı tómen basımlı jaǵdayǵa baylanıslı. 
Qolıńızdı suwdiń ishinen aldınǵa hám keyin basıp 
súrgenińizde qolıńızdıj arqasındaǵı basım 
túsiwine alıp kelgen. Bunda kóbiksheler payda 
boldı. Hádden tıs L júdá kóp mil tezligi menen 
pervaneler pıshaqlardıń arqa tárepinde yamasa 
hátte ushlarında da payda bolıwına alıp keledi. 
Bul boslıqlardıń sebebi suyıqlıqtıń qaynawı. Bul 
ıssıdan qaynap atırǵan emes, bálki vakuumnan 
qaynaydi. 
Fizika qánigeleri málim bir temperaturaǵa 
qızdırılsa yamasa suyıqlıq basımı kemeytirilse, 
suyıqlıq qaynatiladi.
Bul suwıq qaynatıw texnikası kóplegen sanaat 
maqsetlerinde paydalanıw ushın jaqsı boladı, 
lekin rekvizit yamasa pompa pervaneleriniń 
qasında so'ralmaydi. Shıǵanaq kabarcıklerı júdá 
tómen basımlı suw puwi menen toldırılǵan hám 
olar kóbeyip ketkeninde kóplegen sırtlarya zálel 
jetkiziledi.
Kavitasion - súykelisiwdiń artpaqtası sebepli 
nátiyjelililikke alıp keledi. 
Kabarcikler sırtqa jabısadı hám tiykarınan prop 
pervaneleriniń qalıńlıǵın asıradı hám tezlikti 

---

asırıw yamasa ustap turıw ushın kóbirek kúsh 
talap etiledi. 
Hátte jamanlaw bolsa, kavitatsiya terbelislerdi 
terbelislerge alıp keliwi múmkin. Vibratsiyaǵa 
zıyan jetkiziwdende betterirek. 
Pigmentler kóbiksheleri jıǵılǵanda júz beredi 
hám barlıq kúshler pıshaq maydanında kishi bir 
jayǵa qaratıladı. Vibratsiyadan zaqım aliw júdá 
sezilerli hám ádetde jumıs usılına ózgertiwler 
kiritiliwi múmkin. Tereńlikten zıyanlanıw júdá 
názik dárejede júz bolıwı múmkin hám 
tásirlengen komponentlerdiń kóbisi kúndelik 
operatsiyalarda názerden ǵayıp bolıadı. 
Qolaysız jaǵdayǵa salıp qoyılatuǵın onıń kúshin 
asırıwı pionerler atırapındaǵı kishi kavitatsiyanı 
baslaw ushın jeterlishe bolıwı múmkin hám 
ıhtimal kópshilik ekipajler tárepinen sezilmeydi. 
Tek qana tasıw jardeminde ıqtıyat bólimlerdi 
isletiw zaqım aliwi bilinedi. Tereńlik korroziyaǵa 
alıp keletuǵın sirt maydanın asıradı hám kóp 
muǵdardaǵı qarańǵı qatlamlı qatlamlar qatıp 
jasalatuǵın kóbikshelerden kúshlerge qarsı turıwı 
múmkin. 
Sol sıyaqlı shárt-shárayatlar kompleksi hám 
payda bolatuǵın záleller pompa uyaları hám 
teplovoz tunnelleri sıyaqlı zatlarda da bolıwı 

---

múmkin. Kavitatsion, tiykarınan, pervane hám 
mil sıyaqlı ashıq jaǵdayǵa salıstırǵanda jabıq 
ortalıqta islep shıǵarıwdı talay ańsatlastıradı. 
Jabılǵan maydanda asıǵıs suyıqlıq muǵdarı bar 
hám olar payda bolǵan vakkum kóbikshelerin 
shıǵaradı. Nasoslar ishindegi kavitatsiya 
áwmetsizliktiń tiykarǵı sebebi bolıp tabıladı. 
Santrifugal nasostı júdá tez aylandırıw 
nasosxanadaǵi suyıqlıqtı basımnıń joq ekenliginde 
qaynatıwǵa sebep boladı. Sholan yamasa salmaqli 
janılg'i sıyaqlı ıssı suwdı quyılıp atırǵanda, bul 
kóbirek mashqala esaplanadı. 
Íssı suyıqlıq jaǵdayında, siz suyıqlıq qayın 
atatuǵın eki energiya deregin qollaysiz. Birinshisi, 
ıssılıq sırtqı hám qaynaǵan jaqsı ańlanǵan 
forması bolıp tabıladı. Ekinshiden, tún gúbelegi 
tárepinen keltiriletuǵın mexanik vakkum. Bul 
ekinshi kúsh ushın texnikalıq termin anıq Pozitiv 
Shlangi bası yamasa NPSH esaplanadı.