Reje: Kirisiw is-lm modeli túsinigi ha’m mazmuni is-lm modeliniń túsinigi hám as-ad modeli menen baylanısı. is-lm modeli hám ondaǵı teń salmaqlılıqti analiz

Model IS -LM túsinigi hám mazmuni
IS modeli - LM (investitsiya - fond, likvidlilik abzallıǵı - pul)¹ - model tovar-pul balansı, jalpı talap funktsiyasın belgileytuǵın ekonomikalıq faktorlardı anıqlawǵa múmkinshilik beredi. Model, bazar stavkasi % (R) hám dáramat (Y) sıyaqlı kombinatsiyalardı tabıwǵa múmkinshilik beredi. Usınıń menen birge, tovar hám pul bazarlarında teń salmaqlılıqqa erisiledi.
IS - tovar bazarı teń salmaqlılıqta bolǵan procent stavkaları hám milliy dáramat hám islep shıǵarıw dárejeleri kombinatsiyalarınıń kompleksin kórsetedi.
LM - pul bazarı teń salmaqlılıq jaǵdayında bolǵan procent stavkaları hám dáramat dárejeleriniń kóplegen kombinatsiyaların kórsetedi. (Tovar balansı ha’m pul bazarı) A - teń salmaqlılıq tek tovar bazarında, biraq pul bazarında emes. AD bazar teń salmaqlılıqta bolǵan bir noqat bar.
IS - LM modeli 2 waqıt aralıǵinda analiz etiledi. Qısqa múddette belgilengen baha modeli.
²
Uzaq múddetli keleshekte ekonomika tolıq jumıs menen támiyinlengen jaǵdayda hám bahalar dárejesi mobil, sol sebepli uzaq múddette mayısqaq bahalar menen IS - LM.
Qısqa múddette bahalar dárejesi belgilenedi, sol sebepli nominal hám haqiqiy dáramatlar barliq ózgeriwshileri birdey.
Jalpı usınıs yamasa islep shıǵarıw jetilisken dárejede elastik hám hár qanday muǵdardaǵı talaptı qandırıwǵa ılayıq. dáramat (Y), tutınıw (C), investitsiya (I), sap eksport (Xn) endogen (ishki) ózgeriwshi bolıp tabıladı hám model sheńberinde anıqlanadı. Mámleket qárejetleri (G), pul massası (MS), salıqlar (T), ekzogen muǵdarlar bolıp, olar model sheńberinde belgilenedi.
Model IS-LM - anıqlawǵa múmkinshilik beretuǵın tovar -pul teń salmaqlılıǵınıń modeli ekonomikalıq kúshler jalpi talap funktsiyasın anıqlaw. Model sizge bazar procent stavkalarınıń bunday kombinatsiyaların tabıwǵa múmkinshilik beredi hám dáramat Y, bunda tovar hám pul bazarlarında bir waqtıniń ózinde teń salmaqlılıqqa eriwiladi. Sol sebepli IS-LM modeli AD-AS modelin konkretlestiriw esaplanadı.
IS-LM modelin jaratıw ushın tovar hám pul bazarların baylanıstıratuǵın parametrlerdi anıqlaw kerek. Tovar bazarınıń tiykarǵı parametri - bul milliy óndiristiń real kólemi. Soni aytıw kerek, ol operatsiyalar ushın aqshaǵa bolǵan talaptı hám sol sebepli aqshaǵa bolǵan ulıwma talaptı hám pul bazarında teń salmaqlılıqqa erisiletuǵin procentlerdi belgileydi. Óz gezeginde, procent stavkaları dárejesi ulıwma qárejetlerdiń elementi bolǵan investitsiyalar kólemine tásir etedi. Sonday etip, pul hám tovar bazarları milliy dáramat Y, investitsiya I, procent stavkası arqalı óz-ar baylanıslı.
Bul munasábetlerdi aldın tovar (IS iymek sızig'i), keyininen pul bazarları (LM iymek sızig'i) boyınsha grafik tárepten kórip shıǵamız. Bahalar dárejesi turaqlı, ekonomika bolsa jabıq esaplanadı.
Iymek sızıq IS... fond hám investitsiya funktsiyalarınan paydalanǵan halda IS iymek sızig'ini kórsetip berdi. Sol sıyaqlı juwmaqlardı Keynstin’ modeli járdeminde alıw múmkin.
Investitsiyalar grafigi sonı kórsetedi, tómen procent stavkaları investitsiyalardıń joqarı dárejesine tuwrı keledi. I1 procent stavkası dárejesinde joybarlastırılǵan investitsiyalar kólemi I1 ge teń boladı. Soǵan kóre, AE ulıwma ǵárejetleri C + I1 (i1) + G sızıǵı menen kórsetilgen bolıp, bissektrisa menen kesiliskende E1 teń salmaqlılıq noqatın hám Y1 milliy paydanıń teń salmaqlılıq kólemin anıqlaydı. Sonday etip, i1 procent stavkası boyınsha milliy dáramat Y1 teń salmaqlılıqta boladı. Bul parametrler A noqatın anıqlaydı. Procent stavkası i1 den i2 ge shekem tomenlegende, investitsiyalar I1 den I2 ge shekem ósedi, ulıwma ǵárejetler iymek sızig'i joqarıǵa qaray C + I2 (i2) + G jaǵdayına ótedi. Bul, óz gezeginde, milliy paydanıń teń salmaqlılıq dárejesin Y1 den Y2 ge shekem kóteredi. Bul parametrler B noqatın anıqlaydı. Eger siz procent stavkasın turaqlı túrde ózgertirsangiz hám hár biri ushın milliy paydanıń tiyisli bahaların tapsańız, ol halda grafikte biz IS iymek sızig'in alamız
IS iymek sızig'i tovar bazarı teń salmaqlılıqta bolǵan procent stavkası (R) hám real dáramat (Y) dárejeleriniń barlıq múmkin bolǵan kombinatsiyaların kórsetedi, yaǵnıy. Tovarlar hám xızmetlerge talap olardıń támiynatına teń bolıp tabıladı, bul tek dáramat joybarlastırılǵan qárejetlerge teń bolǵan táǵdirde hám in'ektsiyalar sheginiwge teń bolǵanda júz beredı.
IS iymek sızig'inan sırttaǵı ballar. IS iymek sızig'inan sırtta bolǵan hár qanday waqıtta ekonomika teń salmaqlılıq jaǵdayında. Mısalı, IS iymek sızig'idan joqarı bolǵan A noqatda, dáramat Y 2 ge teń, bul S 2 pul alıw muǵdarına tuwrı keledi hám procent stavkası R 1, bul erda in'ektsiya muǵdarı I 1 ge teń. Bunday halda, pul alıw in'ektsiyalardan asadı, bul tovar bazarındaǵı dáramat (ónim) qárejetlerden asıwın ańlatadı, yaǵnıy. Tovarlar usınısı tovarlarǵa bolǵan talaptan asıp ketedi. Sol sebepli, IS iymek sızig'inan joqarı bolǵan barlıq noqatlarda artıqsha ónim támiynatı (ESG) bar.
IS iymek sızig'inan tómen bolǵan B noqatda dáramat muǵdarı Y 1 ge teń, bul S 1 pul alıw muǵdarına tuwrı keledi hám procent stavkası I 2 in'ektsiya muǵdarına tuwrı keletuǵın R 2 ge teń. I 2\u003 e S 1 bolǵanı ushın, bul in'ektsiyalar pul alıwdan úlkenlew ekenligin ańlatadı, yaǵnıy. qárejetler dáramattan (ónimnen) asadı, sol sebepli talap usınıstan úlkenlew bolıp tabıladı. Sonday etip, IS iymek sızig'idan tómen bolǵan barlıq noqatlarda tovarlarǵa artıqsha talap (EDG) bar.
IS iymek sızig'i (Investitsiyalardı tejew) ekonomikanıń tovar sektorındaǵı teń salmaqlılıqtı xarakteristikalaydı. Bul iymek sızıq procentler stavkası hám real dáramat dárejesi Y dıń kombinatsiyaları bolǵan kóplegen noqatlardı birlestiradi, bunda tovarlar bazarı teń salmaqlılıq jaǵdayında boladı.
IS iymek sızig'iniń qiyaliǵi. IS iymek sıziǵi unamsız qıyaǵa iye, sebebi procent stavkasınıń joqarılıǵı investitsiyalar, tutınıw ǵárejetleri hám sap eksportqa sarp etiwlerdiń azayıwına alıp keledi hám sol sebepli jalpı talap (jalpı qárejetler) azayadı, bul bolsa kóbirek zatlarǵa alıp keledi pas dáreje teń salmaqli dáramat. Kerisinshe, kóbirek pas stavka procent avtonom joybarlastırılǵan qárejetlerdi asıradı hám avtonom qárejetlerdiń joqarı dárejesi dáramattı k A ret ko'beytiredi, bul jerde k A qárejetlerdiń tolıq kóbeyiwshisi (yamasa super multiplikatori).
Dáramat dárejesi (Y) procent stavkası (R) hám IS iymek sızig'i qásiyetleri ortasındaǵı baylanıslılıqtıń eń tolıq súwreti onıń algebraliq analizi menen berilgen.
Procenttiń tómen stavkaları investiciyanıń joqarı dárejesine tuwrı keletuǵının investiciya grafigi kórstilgen. Eger procent stavkası r1 bolsa, jobalasqan investiciyanıń kólemi I1 teń boladı. Sonıń ushın AS jámi qárejetler S+I1(r1)+G qıya sızıǵı arqalı kórsetiledi. Usı sızıq bissektrisa menen kesilisip teńsalmaqlılıq tochkasın ye1–di hám teńsalmaqlı milliy dáramattı Y1-di sáwlelendiredi. Solay yetip, procent stavkası r1 teń bolǵanda teńsalmaqlı milliy dáramat Y1 teń boladı. Usı kórsetkishler A toчkasın belgileydi. Procent stavka r1 -den r2-ge túsip ketse investiciyalar I1 -den I2-ge ósedi. Jámi qárejetler sızıǵı joqarıǵa S+I2(r2)+G kórinisine jılısadı. Bul óz náwbetinde teńsalmaqlı milliy dáramattıń Y1-den Y2 –deyin ósiwine alıp keledi. Bul kórsetkishler V tochkasın belgileydi. Yeger procent stavkanıń kórsetkishin úziliksiz ózgertetuǵın bolsaq hár tochka soǵan sáykes milliy dáramattıń kórsetkishin belgilegenimizde, onda grafikte IS qıya sızıǵın kóriwimiz múmkin.
³
Islep shıǵırıwdıń kólemi Y jobalastırılǵan jámi qárejetlerge jer = S + I + G + Xn teń bolǵanda dáramat dárejesiniń teńsalmaqlılıǵı payda boladı. Tutınıw funkciyası, investiciya funkciyası, taza eksporttıń funkciyası sızıqlı hám procent stavkasına baylanıslı dep alayıq.