Reje: ms word tekst protsessorina uliwma sipatlama

Tema: Teks redaktorları hám word tekst protsesi. Kiritiw redaktorlaw hám formatlaw ámelleri
Reje:
1. MS Word tekst protsessorina uliwma sipatlama.
2.MS Word tekst protsessorinda hu`jjetler menen islesiw texnologiyasi.
3. Word da tekstke grafikli mag`liwmatlardı qoyiw.
4. Hujjetlerde diagramma ha’m grafiklerdi jaylastırıw
Word – Windows tin’ a’meliy bag’darlamalarinan esaplanip, tekstli hu’jjetlerdi du’ziw, kwzden wtkeriw,
redaktorlaw ha’m baspadan shig’ariw ushin xizmet etedi ha’m Windows qosimshalari toparina kiredi.
Word – tekstli ha’m su’wretli mag’liwmatlar u’stinde ju’zden artiq operatsiyalarin orinlawshi ha’m
tekstli bag’darlamalar klasina kiriwshi en’ jetilisken a’meliy bag’darlamalardin’ biri esaplanadi.
Word redaktorinda geypara tu`sinikler bar. Bul tu`siniklerdin` sipatlapmasin keltiremiz.
 Avtotekst-tekst kiritilip atirg`aninda ayirim so`z, so`z birlikpeleri ha`m ga`plerdi bir nesh ret
jaziwg`a tuwra keledi. Olardi qayta-qayta jaziw sha`rt emes. Avtotekst buyrig`i olardi jazadi.
 Avtoredaktor-tekstti kiritiw protsesinde ayirim qa`teler tez-tez ta`kirarlanadi. Bul qa`telerdi tekst
kiritilip atirg`anda avtomat ra`wishte durislaw mu`mkin. Bul a`mel avtoredaktorlaw dep ataladi ha`m oni
Avtoredaktor orinlaydi.
 A`sbaplar paneli-tetikler (knopkalar) jiyintig`inan ibarat bolg`an panel. Bunda, tetikti basiw
na`tiyjesinde qanday da bir buyriq orinlanadi. Ha`r bir tetik aniq waziypa ha`m atg`a iye.
Buyriqti orinlaw yaki biykarlaw ushin tetik(u`stin)te {tishqan}nin` shep tetigin bir ret basiw za`ru`r.
 Formatlaw-bul hu`jjet ko`rinisin o`zgertiw bolip tabiladi. Bunda shriftlardi tan`lawin`iz, atap
ko`rsetiliwi kerek bolg`an so`z ha`m ga`plerdi ajiratiwin`iz, abzats shegaralarin tegislewin`iz, qatarlar
arasindag`i araliqlardi o`zgertiwin`iz mu`mkin.
ha`m tag`i basqa ko`plegen waziypalardi orinlaydi. Bular haqqinda tolig`iraq [1] a`debiyatta
keltirilgen.
Word ti iske tu’siriw ha’m onnan shig’iw.
Word bag’darlamasi a’dette bag’darlamalar dispetcherinin’ Microsoft Office bwliminde jaylasqan
bwladi. Word bag’darlamasin iske tu’siriw ushin “ tishqansha” kwrsetkishin Word yarliginin’ u’stine
keltirip, onin’ shep tu’ymesin yeki ma’rte basip, a’dettegi usilda iske tu’siriw mu’mkin.
Windows 98 de Word ti iske tu’siriw ushin “Пуsk” tu’ymesi ja’rdeminde “Пrogrammы” bwlimine
kiritiledi ha’m son’inan Microsoft Word “tishqansha” nin’ kwrsetkishi ja’rdeminde tan’lanadi ha’m onin’
shep tu’mesi basiladi. Na’tiyjede ekranda da’slep Microsoft Word eskizi tu’sirilgen ayna, son’inan Microsoft
Word tin’ jumis stoli payda boladi.
Bag’darlamadan shig’iw twmendegi qa’legen bes usildin’ biri arqali orinlaw mu’mkin:
- Kwrsatkishti ayna qosimshasindagi du’zim menyu basina keltirip, yeki ma’rte basiw menen;
- Ayna qosimshasindagi du’zim menyusin aship ha’m Close (zakrыть) buyrig’in tan’law menen;
- “Alt”+ “F4” klaviatura tu’ymelerin birgelikte basiw menen;
- “Ctrl”+ “Esc” klaviatura tu’ymelerin birgelikte basiw menen;
27
- “File”+ “Exit” (Фayl – Выхod) gorizontal menyudegi buyriqlarin tan’law menen.
.MS Word tekst protsessori` aynasi
Word tekst protsessori iske tu`skennen keyin ekranda redaktor aynasi payda boladi. Aynanin` ayirim
elementleri WINDOWS sistmasinda isleytug`in barliq bag`darlamalarda ushiraydi, ayirimlari bolsa tek
Word redaktorina g`ana tiyisli.
Atama ha`m menyu qatari
Word aynasi joqarg`i bo`leginde atama qatari jaylasadi`

Onda sistemali menyu tetigi, hu`jjet ati, kishireytiw ha`m u`lkeytiw tetikleri jaylasqan. Word iske

tu`skende faylg`a {DOKUMENT1} ati beriledi. Bir neshe hu`jjet penen is legende atinin` tsifri o`zgeredi,
yag`niy misali, {DOKUMENT2} ha`m basqa. Jan`a tekstke {DOKUMENT} ati beriledi. Bul at hu`jjettin`
ati o`zgertilgennen son` o`zgeredi.
Atama qatarinan son` menyu qatari jaylasadi`
Wordtin’ tiykarg’i menyusinin’ bwlimleri.
Bul bag’darlama wz ortalig’ina iye bolip, orinlanip atirg’an a’meller menyu bwlimleri arqali
ta’rtipke salinadi. Menyu twmendegi bwlimlerden ibarat:
Фayl, Пravka, Вid, Вsтavka, Фormaт, Сervis, Тabliцa, Оkno, ?.



Menyudin’ Фayl bwliminde taza hu’jjetti tayarlaw ushin taza ayna ashiw, aldin saqlang’an
fayllardi esten shaqiriw, sol fayldi jabiw, tayyarlang’an hu’jjetti disketke jaziw, taza aynadagi
hu’jetke at berib saqlaw, barliq aynalardag’i hu’jjetlerdi saqlaw, kerekli fayldi qidirip tabiw, betler
ta’rtibin wzgertiw, teksttin’ bette qanday jaylasqanin aldinnan kwriw, tekstti (matritsali, lazerli)
printerlerde bir neshe nusqada, eger za’ru’rlik bolg’anda teksttin’ tan’lang’an jerin baspadan
shig’ariw uqsag’an bir qatar jumislarin a’melge asiriw mu’mkin.
Menyudin’ Пravka bwliminde bejerilgen operatsiyani biykarlaw ha’m qayta ta’krarlaw,
belgilengen jerdi qirqip aliw ha’m kerekli jerge qoyiw, tan’lang’an jerdi wshiriw, hu’jjettin’ barlaq
jerin tan’law, tekstten kerekli swzdi izlep tabiw ha’m oni almastiriw uqsag’an j umislardi a’melge
asiriw mu’mkin.
Вid bwlimi. Hu’jjetlerdin’ tu’rli kwrinisleri.
Menyudin’ Вid bwlimi aktivlestirilgende betlerdin’ ha’r qiyli kwrinislerin payda etiw mu’mkin.
Bul bwlimde payda bolatug’in bwlimler a’hmiyeti twmendegishe :

Hu’jjetti ra’smiylestiriw ha’m betke su’wretler tu’siriw.

Menyudin’ Вsтavka bwlimi ja'rdeminde hu'jjetti betlew, at beriw ha'm olarg'a su'wretler
jaylastiriw uqsag'an waziypalardi a'melge asiriw mu'mkin. Bunin' ushin bwlimnin' twmendegi
bwlimlerinen paydalaniladi:

Сimvol bwlimine kirgende klaviaturada joq bolg’an belgiler dizimi payda boladi. Bul dizimde

grek, arab a’lippeleri, arnawli belgiler jaylasqan (3-su’wret). Za’ru’r bolg’an belgini hu’jjetke tu’siriw ushin dizimdegi sol belgi u’stine “tishqansha” nin’ kwrsetkishi alip kelinip, shep tu’ymeni yeki ma’rte basiw kerek.

Menyu qatarinan son` ha`r tu`rli a`sbaplar panelleri jaylasqan. Bul paneller ha`r tu`rli tetiklerden

quralg`an bolip, ha`r bir tetik Word redaktorinin` qanday da bir buyrig`in an`latadi. Buyriq orinlaniwi ushin
paneldin` sa`ykes tetigi u`stine {tishqan} tetigin basiw jetkilikli boladi. Eger aynada kerekli a`sbaplar paneli
bolmasa, {VID} menyusinin` Paneli insturmentov buyrig`in tan`law kerek.



Tekstti formatlaw
Belgilerdi formatlaw degende teksttegi belgilerdin` ko`rinisi ha`m o`lshemlerin o`zgertiw tu`siniledi.
Bul protsessti iske asiriwda bir neshe usillar bar:
1. {Formatirovanie } a`sbaplar panelinen paydalanip o`zgertiw.
Teksttin` kerekli bo`legi belgilep alinadi, {Formatirovanie} a`sbaplar qatarinin` Shrift maydaninda
belgilerdin` ko`rinisin, Razmer shrifta maydaninda bolsa o`lshemlerin o`zgertiw mu`mkin

2.FORMAT menyusindegi Shrift buyrig`inan paydalanip o`zgertiw.

Bul jerde:
Shrift-bul bo`limnen belgilerdin` ko`rinisin o`zgertiw ushin {shrift} tan`lanadi.
Nachertanie-tan`lang`an {shrift}tin` ko`rinisi o`zgertiledi.
Razmer-belginin` o`lshemi o`zgertiledi.
Podcherkivanie-belginin` to`meninen ha`r qiyli siziqlar shig`ariw mu`mkin.
Tsvet-belgige ren` tan`lanadi.
Effekti:
a) zacherknutiy –belgilerdin` ortasinda siziq payda boladi;
b) verxniy indeks-belgiler joqari indeks(da`reje) ko`rinisminde boladi(x
2):
v) nijniy indeks-belgiler to`mengi indeks ko`rinisinde boladi(x2);
g) skritiy-belgilerdi ko`rinbeytug`in test ko`rinisinde o`tkeredi;
d) malie propisnie-biyikligi o`zgermegen halda bas ha`ripke almasadi;
e) vse propisnie-pu`tkil tekst bas ha`ripke almasadi.
 Obrazets-tan`lang`an o`zgerislerdi ko`rsetip turiwshi ayna.
 Po umolchaniyu-barliq o`zgerislerden keyin bul tetik basilatug`in bolsa, onda tan`lang`an
o`zgerisler 294D bag`darlamasin qaytadan qollang`anda da saqlanadi.
Abzatsti formatlaw
Abzats-bul eki {marker} (¶-{marker}) belgisi arasindag`i tekst esaplanadi. Bul belgi ENTER basiliwi
natiyjesinede payda boladi. {Marker}di ko`riw ushin Standartnaya a`sbaplar panelindegi ¶ tetigi {tishqan}
ja`rdeminde basiladi.
Tekstli redaktorlarda abzatsti formatlaw degende usi abzatsqa bezew beriw tu`siniledi, yag`niy,
ondag`i qatarlardi tek on` shegarasi, sol shegarasi, bir waqitta on` ha`m sol shegarasi boyinsha tegislew,
qatarlardi oraylastiriw, qatarlar arasindag`i araliqlardi o`zertiw, jol basin qaldiriw ha`m basqalardi tu`siniw
mu`mkin. Bir abzatsti formatlawda, abzatstin` qa`legen jerine kursor qoyiladi, izbe-iz jaylasqan bir neshe
abzatslardi formatlawda bolsa a`weli olar belgilep alinadi, son`inan za`ru`r formatlaw buyrig`i beriledi.
1. Abzatsti shegaralarina qarata formatlaw ushin {Formatirovanie} a`sbaplar panelinen paydalaniw
mu`mkin`
Kerekli abzats tan`lanadi. Bunda`
- abzatsti sol shegarasi boyinsha tegislew; - abzatsti oraylastiriw;
- abzatsti on` shegarasi boyinsha tegislew; - abzatsti on` ha`m sol shegarasi boyinsha tegislew.
Bul tetiklerdin` kereklisin {tishqan} ja`rdeminde basiladi..
{FORMAT} menyusindegi Abzats buyrig`i arqali formatlawg`a tiyisli barliq islerdi iske asiriw
mu`mkin. Bul buyriq tan`lang`annan son` ekranda to`mendegi baylanis aynasi payda boladi

Tabulyator izin toliqtiriw

Tekst so`zleri arasina [tab] tetigin basiw arqali bag`analarg`a ajiratiw mu`mkin. Bul bos orindi
tabulyator izi dep ataydi ha`m bul orindi ha`r qiyli ko`riniste toliqtiriw mu`mkin. Buni iske asiriw ushin
{FORMAT} menyusinin` Tabulyatsiya buyrig`in tan`law kerek

Bul jerde`

 Pozitsiya tabulyatsii-tabulyatordin` sizg`ishta jaylasiw orinlari, yag`niy tabulyator be lgileri
bettin` sol shegarasinan neshe birlik uzaqliqta ekenligi ko`rsetiledi. Bul bo`limdegi dizimler sizg`ishtag`i
tabulyator sanina ten` boladi.
Abzats a`tirapinda shegara siziqlarin keltirip shig`ariw ha`m tekst
artina fon beriw
Abzats a`tirapinda shegara payda etiw ha`m tekst artina fon beriw ushin {FORMAT} menyusinin
Granishi i zalivki buyrig`in tan`law kerek. Ekranda usi buyriqtin` aynasi payda boladi

Abzatstin` birinshi ha`ribin u`lkeytiw

WORDta abzatstin` birinshi ha`ribin u`lkeytiw mu`mkin. Bunda birinshi ha`riptin` o`lshemi, sol ha`rip
janinda neshe qatar mag`liwmat jaziliwina baylanisli boladi. Bul isti iske asiriw ushin {FORMAT}
menyusindegi Bukvitsa buyrig`inan paydalaniladi. To`mendegi {Bukvitsa} aynasinan kerekli punkt
tan`lanadi.

Bul jerde:

 Polojenie - bul bo`limnen u`lkeytiletug`in ha`riptin` abzatsta jaylasiw ko`rinisi tan`lanadi.
 Shrift- u`lkeytiletug`in ha`rip ushin shrift tan`lanadi.
 Visota v strokax- u`lkeytiletug`in ha`riptin` tuwrisina jaziw mu`mkin bolg`an qatarlar sani
ko`rsetiledi.
 Rasstoyanie do teksta- bas ha`rip penen janina jazilatug`in araliq ko`rsetiledi.
Hu`jjetke keste ornatiw
Keste-bag`ana ha`m qatarlarda jaylasqan shatrashlardan ibarat, bul shatrashlardi tekst ha`m grafikler
menen toltiriw mu`mkin. Shatrashlar teksttin` ko`lemine sa`ykes ra`wishte vertikal ken`eyip baradi.
Hu`jjetke keste qoyiwdi iske asiriwdin` bir neshe usillari bar.
1-usil.
1. Keste du`ziletug`in oring`a kursor alip kelinedi.
2. Standartnaya a`sbaplar panelindegi Vstavit` tablitsu - tetigi u`stine {tishqan}nin` sol tetigi
bir ret basiladi.



3. {Tishqan} tetigin jibermesten tor bayinsha jetkilikli sanda bag`ana ha`m qataralar tan`lang`annan
keyin, {tishqan}nin` tetigi bosatiladi.
2-usil.
{Tablitsa} menyusinnin` Vstavit` tablitsu buyrig`i tan`lanadi ha`m to`mendegi
baylanis aynasi payda boladi.

Bul jerde:

 Chislo stolbtsov- kestedegi bag`analar sanin ko`rsetedi.
 Chislo strok- kestedegi qatarlar sanin ko`rsetedi.
 Shirina stolbtsa- bag`analar ken`ligin ko`rsetedi.
 Master- tayar kesteler maketinen tan`law imkanin beredi.
Avtoformat- kestenin` ko`rinisin o`zgertiwde tayar maketlerden paydalaniladi.
Standarnaya a`sbaplar panelinen paydalanip, keste du`zilgende, kestenin` bag`analari ken`ligi qatar
ken`ligine sa`ykes ra`wishte aniqlanadi.
{TABLITsA} menyusinen paydalanilsa, keste bag`analari ken`ligin qa`legeninshe tan`law yaki tayar
kestelerden paydalaniw mu`mkin.

WORD- ja’rdeminde qa’legen ko’rinistegi hujjetti ju’da tez ha’m joqarı sıpatlı tayarlaw mu’mkin.

Programmanın’ ja’ne bir qolaylıq ta’repi sonnan ibarat, onda bir neshe hujjetler menen islew, yag’nıy
olardı qosıw, bir jerden ekinshi jerge ko’shiriw, tekst janına ko’rinis tu’siriw, ha’riplerdi qa’legen ko’riniste
yamasa o’lshemde baspadan shıg’ariw mu’mkin.
Wordtı iske tu’siriw to’mendegi jollar arqalı a’melge asırıladı:
1. Windows jumıs stolında tu’ymesine mıshkanın’ shep tu’ymesin eki ma’rte
basqan halda a’melge asırıladı.
2. Пуск – Программы – Microsoft Word 2010
3. Tez iske tu’siriw paneli arqalı tu’ymasin mishkanın’ tu’ymesin bir ma’rte basqan halda
4. Program Files – Microsoft Office 2010 – Microsoft Word 2010

Programmadan shıg’ıw to’mendegi qa’legen jollar arqalı a’melge asırıladı:

1. Sistemalı menyu – Закрыть
2. tu’ymesi arqalı
3. Файл – Закрыть
4. Alt + F4
Word ti iske tu’sirgennen keyin, onın’ aynası ekrang’a shıg’adı. Ayna elementleri to’mendegilerden ibarat:
1. atama qatarı;
2. menyu qatarı;
3. u’skeneler paneli;
4. gorizontal ha’m vertikal sızıg’ıshlar;
5. gorizontal ha’m vertikal o’tkizgish sızıqları;
6. jumısshı maydan;
7. jag’day qatarı.



Bul standart ko’rinisten tısqarı Вид bo’limi arqalı ayna ko’rinisin, bashqa kerekli asbaplar panelin iske
tu’siriw, masshtabtı o’zgertiw, kolontitul qo’yıw ha’m t.b. jumısın amelge asırıw mu’mkin. Menyudin’
Файл bo’limi arqalı jan’a fayl, bar bolg’an fayldı ashıw, saqlaw, jiberiw, baspadan shıg’arıw, jabıw ha’m
t.b. lardı a’melge asırıw mu’mkin.
WORD PROGRAMMASINDA TEKSTLER MENEN ISLEW IMKANIYATLARI
Word programmasinın’ tekstler menen islew imkaniyatı ha’r tu’rli. Onın’ ushın arnawlı munyudin’
Главная bo’limi buyrıqlarınan paydalanıw mu’mkin. Главная bo’limi to’mendegi buyrıqlardi o’z ishine aladı:

Главная bo’limi arqalı tiykarg’ı shriftlar menen islenedi ha’m tekstler turg’an o’rindı o’zgertiriw mu’mkin.

Tekstlerdin’ ren’in, shriftin, o’lshemin, stilin o’zgertiw ha’m basqa da a’meller islesek boladı.
Bcтавка bo’liminde qatarlardı o’zgertiw, kesteler menen islew, tekst qasina su’wret, avtofigura, diagramma,
fotosu’wret, SmartArt, gipermu’ra’jet, kolontitullar, simvol ha’m formulalardı jazıwımızg’a boladı

WordArt tayyar jaziwlardın’ 30 tu’rli kolleksiyası bolıp tabıladı. Bul tekstti shıraylı, ajıralıp, ko’rsetip turıwg’a xizmet qıladı. WordArt imkoniyatinan paydalanıwın’ız ushın tu’ymesin basasiz.

Ko’rinislerden birewin tan’laysiz ha’m ekrang’a shıqqan dialog aynag’a kerekli tekstti teresiz.

MICROSOFT WORDTIN’ GRAFIKALIQ IMKONIYATLARI.
Microsoft Wordtin’ grafikalıq imkaniyatları ha’r tu’rli ren’li ko’riniste. Menyudin’ Вставка →
Иллюстрации bo’limi arqalı to’mendegi imkaniyatlardan paydalanıwımız mu’mkin.

Misalı, teksttin’ qasına su’wret qoyıw ushın Рисунок tu’ymesin basamız. Monitorda Вставка Рисунка aynası payda boladı ha’m su’wret tan’lanıp, to’mengi bo’limdegi Вставить tu’ymesin basamiz.

Microsoft Word 2010 programmasında tablica jaratıw usılları bir qansha:

1. Tablicani asbaplar paneli arqalı sızıw(«Нарисовать таблицу»);
2. Qatar ha’m bag’ana elementlerin ko’rsetken halda tablica qoyiw(«Вставить таблицу»);
3. Tekstli mag’liwmatlardı tablicag’a o’tkeriw(«Преобразовать текст в таблицу»).
4. Microsoft Excel programmasindag’i tablicanı qoyıw («Таблица Excel»)
Onın’ ushın menyudin’ Tаблица bo’limin ishke tu’shiriw kerek.
Нарисовать таблицу buyrig’ın tan’lasaq to’mendegi a’sbaplar paneli ekrang’a shıg’adı:

Bul buyrıqlar arqalı qa’lem menen sızıw, o’shiriw, sızıqlar qalın’lıg’ın ha’m tu’rlerin o’zgertiw, shegaralar ren’in, fonin o’zgertiw, ketekler menen bolatug’ın har qıylı buyrıqlar, keste ishindegi mag’lıwmatlar menen islew imkaniyatı bar.