Reklama nazariyasi va amaliyoti
IJTIMOIY REKLAMA VAZIFALARI
Download 144.86 Kb.
|
IJTIMOIY REKLAMA
- Bu sahifa navigatsiya:
- IJTIMOIY REKLAMA YARATISH XUSUSIYATLARI
- IJTIMOIY REKLAMA TURLARI
- IJTIMOIY REKLAMA VA NODAVLAT NOTIJORAT TASHKILOTLAR
- IJTIMOIY HAMKORLIK PRINSIPLARI
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
- MUNDARIJA I.KIRISH
|
IJTIMOIY REKLAMA VAZIFALARI Ijtimoiy reklamaning vazifalari quyidagicha ifodalanadi: jamoatchilik fikrini shakllantirish, ijtimoiy hayotning dolzarb muammolariga e'tiborni jalb qilish, ularni hal qilish bo'yicha harakatlarni faollashtirish, davlat tuzilmalariga ijobiy munosabatni shakllantirish, biznesning ijtimoiy mas'uliyatini namoyish etish, fuqarolik jamiyatining ijtimoiy ahamiyatga ega institutlarini mustahkamlash, ijtimoiy munosabatlarning yangi turlarini shakllantirish, jamiyatning xulq-atvor modelini o'zgartirish. Umuman olganda, ijtimoiy reklama vazifalari quyidagicha aniqlanishi mumkin: Fuqarolarni muayyan ijtimoiy muammolar mavjudligi va unga e'tibor qaratish to'g'risida xabardor qilish. Ijtimoiy reklama uzoq muddatda davlatga iqtisodiy jihatdan foydalidir, chunki ko'plab ijtimoiy muammolarni bartaraf etish davlat farovonligiga olib keladi (masalan, xalq salomatligi, byudjetga to'liq soliq to'lash va h.k.) muayyan ijtimoiy qadriyatlarni targ'ib qilish, muammoni tushuntirish (uning manbai, hal qilish yo'llari). Uzoq muddatda ijtimoiy ongni shakllantirishga, shuningdek, muayyan ijtimoiy muammoga nisbatan xulq-atvor modelini o'zgartirishga qaratilgan. Ijtimoiy reklamada ikki turning estetik funksiyasi ijobiy va salbiy xususiyatga ega. Ijobiy: ijobiy kayfiyatga, ijobiy kayfiyatga moslashish, bu esa o'z navbatida muammoni hal qilishni rag'batlantirishi kerak (masalan, "Ota-onalarga qo'ng'iroq" roligi). Salbiy: muammoning noqulay tomonlarini namoyish qilish. Bunday reklama tajovuzkor xarakterga ega. U, odatda, "agar bo'lmasa nima bo'ladi..." ni ko'rsatadi. (masalan, OITSga qarshi reklama, mast holatda haydashda travmatizm haqida yo'l harakati politsiyasining reklamasi va boshqalar.) IJTIMOIY REKLAMA YARATISH XUSUSIYATLARI O’zbekistonda ijtimoiy reklamaning roli va ahamiyati nafaqat davlat darajasida, balki O’zbekiston biznesining vakillari, professional reklama hamjamiyati tomonidan ham tobora ko'proq e'tirof etilmoqda. Dizaynerlar, reklamachilarning eng ilg'or qismi sifatida, o'z kasbining ijtimoiy-mas'uliyatli yo'nalishi tufayli, ijtimoiy reklamaning ahamiyati va ijodiy e'tirozini uzoq vaqtdan beri tushunishgan. So'nggi yillarda bu reklamaga qiziqish ortib bormoqda. Uni yaratish texnologiyasiga turli yondashuvlar mavjud. Ular nafaqat ijtimoiy mavzudagi plakatlarni, balki ko'plab ob'yektlarni, turli reklama vositalarini, tarqatish kanallarini, reklama ijro etish texnologiyasini o'z ichiga olgan ijtimoiy reklama va matbaa komplekslarini ham loyihalashtiradilar. Reklama ijodkorligi, g'oyalar va konseptsiyalarni ishlab chiqish va ularni yakuniy reklama ob'ektlariga mos ravishda tatbiq etish sohasi murakkablashmoqda. Ajoyib va yorqin, nostandart, innovatsion dizayn ob'yektlarini loyihalash alohida ahamiyatga ega. Bu vazifa nafaqat nostandart provokatsion shaklga ega bo'lgan innovatsion reklama ob'yektini ishlab chiqish yoki kutilmagan muhitda reklama grafikalaridan foydalanish, balki loyihaning ijtimoiy ahamiyatga ega ma'nosini barcha elementlar va grafikalar va tanlangan reklama vositalarini yaratishdan iborat. Dizaynning yangiligi, aql-zakovati va o'ziga xosligi, birinchi navbatda, reklamaning o'ziga xos go'zalligi emas, balki ijtimoiy muammoga maksimal e'tibor jalb qilish uchun ishlashi kerak. Bu yerda, masalan, och afrikalik bolalarga gumanitar yordam ko'rsatadigan gollandiyalik xayriya tashkiloti Artsen Zonder Grenzen ("chegara bilmas shifokorlar") afishalari. Plakatlar ko'priklar va boshqa tuzilmalar panjaralariga joylashtirilgan bo'lib, ularning strukturaviy elementlari och qolgan bolalarning fotosuratlariga mos keladi va afishada yozilgan yozuvlarga mos keladi: “Bu og'ir ovqatlanmaydigan bolalarning yuqori qo'li konturidir Ularga tibbiy yordam kerak. Ular shoshilinch tibbiy yordamga muhtoj”. Nima uchun reklama dizaynerlar diqqatni jalb qilishning yanada murakkab usullariga murojaat qilishlari kerak? Nima uchun innovatsion shakllarni izlash reklama sohasi uchun har qachongidan ko'ra dolzarb bo'lib qoldi? Bu savolga bir necha javob bor: An'anaviy media muhitining inqirozi, standart kanallarning samarasizligi, iste'molchi odatiy reklama ommaviy axborot vositalari bilan ataylab aloqa qilmaydi. Odatiy ommaviy axborot vositalarida reklamaga nisbatan nostandart reklama shakllarini qabul qilishning ba'zi psixologik xususiyatlari. Tijorat bilan taqqoslaganda ijtimoiy reklama idrokining o'ziga xos xususiyatlarini qozonish. Dizaynerning yangilikni, aqlli yechimlarni, ijtimoiy reklama dizaynida innovatsiyalarni qidirish uchun tabiiy professional o'rnatilishi. Ushbu argumentlarning har birini qisqacha ko'rib chiqamiz. 1. An'anaviy ommaviy axborot vositalarining inqirozi. Zamonaviy reklama sanoatining holati ko'plab mutaxassislar tomonidan inqiroz sifatida baholanadi. Haqiqatan ham, zamonaviy reklama sintetik va ko'p faktorli hodisadir, bundan tashqari, ichki jihatdan qarama-qarshidir. O'zining taklif etuvchi usullari (takliflari) bilan reklama nafaqat odamning xatti-harakatlarini, balki uning hayotiy qadriyatlari va manfaatlarini ham o'zgartiradi, dunyoqarashini to'g'rilaydi, keraksiz xayollarni saxiy ravishda tarqatadi, ikki yuzli aldovni qo'zg'atadi va shunchaki uning miyasi va yashash maydonini, ayniqsa megapolislarni yopib qo'yadi. Televizor, radio, bosma nashr va tashqi reklama kabi an'anaviy reklama vositalarida, albatta, reklama Qonuni va boshqa normativ hujjatlar bilan tartibga solinadigan reklama mavjudligi chegaralari mavjud. Muammo shundaki, ommaviy axborot vositalari va reklama tarqatish kanallari juda ko'pki, aniq manzilni topishga qiynalgan iste’molchi ularni ko’rmaslikka harakat qiladi. Afsuski, bu nafaqat mahsulotni reklama qilish, balki jamiyat uchun ahamiyatli va shubhasiz foydali bo'lishiga qaramay, ijtimoiy sohaga ham tegishli. Ijtimoiy reklama shuning uchun bir xil asosiy kanallar orqali tarqatiladigan reklama turidir, umuman ajratish qiyin, u tijorat reklama e'lonlarining taqdirini baham ko'radi - e'tiborga olinmaydi, eshitilmaydi, ko'rilmaydi. 2. Ijtimoiy reklama idrokining psixologik xususiyatlari va uning innovatsion shakllari. Reklama psixologiyasi sohasidagi ko'plab mutaxassislar ijtimoiy reklama xabarlariga qabul qiluvchilarning (reklama xabarlarini oluvchilar) shaklidagi o'xshash tijorat reklamalariga nisbatan bag'rikeng va bardoshli munosabatlarini qayd etadilar. Bu yerda bir necha omillar rol o'ynaydi, ular ijtimoiy reklamalarda ijtimoiy muammolar va umuminsoniy mavjud bo'lgan qadriyatlar bilan bog'liq. Birinchidan, oddiy odamning o'ziga xos xususiyati shafqat, boshqa odamlarning muammolariga nisbatan hamdardlik, har kimni tashvishga soladigan yoki qabul qiluvchining hayotidagi dolzarb muammolar yoki odamning gullab yashnaydigan hayotiga ushbu muammolar kirib kelish xavfi qo'rquvi. Ikkinchidan, yuqorida aytib o'tilganidek, ichki tijorat reklamasini keskin rad etish, psixikaning himoya mexanizmlari tovarlarni sotib olish uchun manipulyatsiyadan qochadi, shu fonda, ijtimoiy reklama oluvchiga maxsus "chiqish", chinakam samimiy va insonparvar reklama sifatida qarashga o'xshaydi. Ijtimoiy reklama va tijorat bir xil asosiy qadriyatlar to'plamidan foydalanadi - oilaviy qadriyatlar, hayot quvonchi, erkinlik, sevgi, urf-odatlar va qadimiylik, bolalar, hazil va boshqalar. Emotsiyani ta'sir qilish tijorat reklamaidagi kabi qarshilikka olib kelmaydi, chunki qabul qiluvchining o'zi duch keladigan ijtimoiy muammolarning muhimligini tushunadi va ijtimoiy reklama ko'pincha shokni keltirib chiqaradi, bu san'atdagi katarsis (tozalash) lahzasi sifatida ijobiy qabul qilinadi. Tijorat reklamalarida ijobiy baxtning tugashi aksincha, g'ayri tabiiy shirinlik, nosamimiylik va manipulyativlik sifatida qabul qilinadi. Tijorat reklamasi, masalan, an'anaviy reklama usullaridan qasddan qochishga asoslangan "partizan" va "virusli" usullarda, masalan, ijtimoiy reklama ijtimoiy muammolarni taqdim etishning innovatsion, provakativ usullaridan foydalangan holda, xuddi shu tarzda amalga oshiriladi. Biroq, belgilangan o'ziga xoslik tufayli, "sotsial" juda ham dahshatli, ajoyib, shok usullarini qo'llaydi, shu bilan yanada sezilarli hodisa bo'ladi.
Chet elda ijtimoiy reklama tahlili asosida bir nechta ijtimoiy reklama guruhlari ajratildi. 1. Muayyan turmush tarzini reklama qilish. Bu, bir tomondan, chekish, giyohvandlik, alkogolizm qarshi qaratilgan reklama, shuningdek, OITS, sport, to'g'ri ovqatlanish va ta'lim (masalan, emizishni rag'batlantirish), kuchli oilaviy munosabatlar qarshi himoya targ'ib reklama o'z ichiga oladi. Xususan, ijtimoiy reklama "Spirtli ichimliklar bilan fikringizni xiralashtirmang" - bu har bir fuqaroning e'tiborini sog'lig'iga, sog'lom turmush tarziga chaqirishga urinishdir. Yana bir reklama - "ota – onangizni e’zozlang" - bu nafaqat ota-onangizni o'ziga xos tarzda qo'llab-quvvatlashni emas, balki umuman keksa avlodga g'amxo'rlik qilishni talab qiladigan ijtimoiy reklama. 2. Tabiatni muhofaza qilish va hayvonlarga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lishga qaratilgan ekologik reklama alohida o'rin tutadi. Yuqoridagilarga ko'ra, ijtimoiy reklamaning birinchi guruhiga eng katta e'tibor beriladi - jami ijtimoiy reklama xarajatlarining 59% Inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish dir. Bunday reklama misol sifatida, siz "soliqlar to'lash va xotirjam uyqu", "soyadan chiqib olish vaqti keldi", " Soliqlar yarmi to'lansa, ta'lim to'liq bo'lmaydi" (aholini ro'yxatga olish haqida reklama) kabi televizion reklama olib kelishi mumkin. Biroq, aksariyat hollarda bunday reklama siyosiy ahamiyatga ega. 3. Vatanparvarlik reklamasi. Bu xalqni birlashtirish uchun mo'ljallangan bayramlar, yubileylar, sport tadbirlari uchun reklamalarni o'z ichiga oladi. Xususan, O’zbekistonning 29 yilligiga bag'ishlangan reklama - "bayram bilan, buyuk shaharning buyuk odamlari". Vatanparvarlik ijtimoiy reklama xarajatlarining ulushi umumiy xarajatlarda juda oz ahamiyatga ega. O’zbekistonda ijtimoiy reklama asosan davlat manfaatlariga tegishli, garchi nodavlat va tijorat tashkilotlari chet ellarda ijtimoiy reklamalarni faol ravishda joylashtirayotgan bo’lasalarda. Tijorat tashkilotlari o'z imidjini yaxshilash uchun ijtimoiy reklamalarni joylashtiradilar. Shunday qilib, tamaki fabrikalari ijtimoiy reklama yordamida sog'liq uchun zararli sigaret ishlab chiqarishni oqlashga harakat qilmoqda. Bundan tashqari, O’zbekistonda ijtimoiy reklamalarning aksariyati siyosiy kontekstga ega bo'lsa, chet elda bolalar mavzular bo'yicha ijtimoiy reklama reytingida birinchi o'rinda turadi. Undan keyin oilalar, uchinchi dunyo mamlakatlaridagi ocharchilik, qochqinlar, hayvonlar, OITS va boshqalar. Shuningdek, bizda va chet elda ijtimoiy reklamaning to'rt turi mavjud: notijorat, jamoat, davlat va ijtimoiy. Notijorat reklama maqsadlari, odatda, jamiyatning muammolariga e'tiborni jalb qilish, xayr-ehson to'plash yoki muayyan g'oyani targ'ib qilishdir. Ommaviy reklama odamlarning e'tiborini jamiyatdagi ijobiy hodisalarga qaratmoqda. Davlat reklamasi davlat muassasalari - armiya, politsiya, soliq politsiyasi va boshqalar kabi imidjini yaxshilash uchun mo'ljallangan. Va nihoyat, ijtimoiy reklama mavjud bo'lib, u dunyo talablariga mos keladi. U birinchi navbatda bizning muhokamamiz mavzusi.
Nodavlat notijorat tashkilotlar (NNT) keng jamoatchilik tomonidan qo'llab-quvvatlanadi, shuning uchun ular odamlarni o'z faoliyati bilan doimiy ravishda tanishtirish juda muhimdir. Boshqa so'z bilan aytganda, ularga reklama kerak. Ijtimoiy reklama xayriya NNTlarga o'z dasturlari uchun mablag' to'plash va ko'ngillilarni jalb qilishda yordam beradi. Lekin eng muhimi, bu muayyan muammoga jamoatchilik qiziqishini jalb qilish imkonini beradi. Qimmatbaho narsalarni reklama qilish. Bunga reklama mahsuloti buyurtmachisi va ishlab chiqaruvchisi to'g'risidagi ma'lumotlar mavjud bo'lmagan toza ijtimoiy reklama kiradi. Uning maqsadi irqiy bag'rikenglik kabi g'oyalar va qadriyatlarni targ'ib qilishdir. Bu qadriyatlar mavhum xarakterga ega bo'lishi mumkin (o'z yaqinini sevish) va juda aniq bo'lishi mumkin (inson hayotining qiymati - abortga qarshi kurash). Odatda, OITS yoki chekish, huquq himoyachilari, ekologlar, pasifistlar bilan kurashadigan NNT faoliyatida sof ijtimoiy reklama qo'llaniladi. Ushbu reklama mijozni chaqirmagani uchun, u moliyani jalb qilish vositasi sifatida xizmat qila olmaydi. Ammo uning samaradorligi juda yuqori, ayniqsa, u ko'rsatadigan muammo ko'plab odamlarning manfaatlariga ta'sir qiladi. Qiymatli reklamaning yana bir turi bu NNTning telefon raqami va manzili ko'rsatilgan reklama. Uning natijasini jiddiy hisobga olish kerak. Shunday bo'lishi mumkin, masalan, televizion videoklip namoyish etilgandan so'ng, bir necha ming kishi yordam so'rab NNTga murojaat qilishadi. Qiymatli reklamaning yana bir xilma-xilligi - bu mahalliy g'oyani targ'ib qilish, uni tashuvchisi bitta NNT hisoblanadi. Masalan, "Biz Toshkent viloyati daryolarining tozaligi uchun!" yoki "Shahrimizni giyohvandlikdan ozod qilish!". Ushbu turdagi reklama O’zbekistonda juda mashhur. Biroq, uning samaradorligi past. Hamkorlikka bo'lgan qiziqish va istak o'rniga, ba'zida ishonchsizlik paydo bo'ladi, shuning uchun zarur obro'ga ega bo'lgan yoki o'zlari kerakli ma'lumotlarni osongina olishlari mumkin bo'lgan kichik hududda faoliyat yuritayotgan NTlar muvaffaqiyatga umid qilishadi. Qadriyatlar reklamasi keng omma uchun notijorat reklamaning eng tushunarli shakli bo'lishi mumkin. U hammaga va barchaga taalluqli ma'lumotlarni odamlarga yetkazadigan shaklda taqdim etadi. Reklama mavzulari. Ijtimoiy muammolarni hal qilish mumkin emas, agar siz doimo jamoatchilik, xususan, ijtimoiy reklama vositalariga e'tibor bermasangiz. Misol uchun, "Premier SV" kompaniyasining yordami bilan bolalar leykoziga qarshi kurash assotsiatsiyasi tomonidan yaratilgan qon saratoni bilan og'rigan bolalar haqidagi videoni esga olishingiz mumkin. Televidenie, radio, bosma nashrlarda joylashtirilgan bunday ma'lumotlar kuchli hissiy ta'sir tufayli ta'sir ko'rsatadi. NNT loyihasi yoki dasturini reklama qilish. Bu reklama eng samarali, lekin eng qiyin turlaridan biri hisoblanadi. Bu qisqacha, iloji boricha aniq bo'lishi kerak, loyiha haqida barcha kerakli ma'lumotlarni o'z ichiga olishi kerak. Loyihani reklama qilish vazifasi mablag'larni jalb qilish, ayrim hollarda ko'ngillilar yoki mutaxassislarni jalb qilishdir. Reklama yutuqlari. NNTning asosiy vazifalaridan biri - o'z obro'sini yuqori darajada saqlab qolishdir. Shuning uchun ular o'zlarining yutuqlarini namoyish etish uchun ko'pincha reklama ishlatadilar - tugallangan loyihalar, muvaffaqiyatlar va kelajak uchun rejalar. Bunday reklama odatda telefon raqamlari va tafsilotlarni joylashtiradi, chunki bu mablag' to'plashga yordam beradi. Bunday reklama joylashtirganda, ikkita narsani yodda tutish kerak. Birinchidan, bu nafaqat homiylarni jalb qiladi, balki yordam so'rab murojaat qiladiganlar sonini ko'paytiradi. Moliyaviy imkoniyatlar ortib borishi, javobgarlik doirasini kengaytiradi. Ikkinchidan, bunday reklama istiqbolni shaklantirish kerak. Aks holda, potensial homiylar ushbu NNTga yordam berish ma'noga ega emas deb hisoblashadi, chunki uning barcha maqsadlariga erishilgan. Ko'pincha o'zlarining reklamalarida NNTlar faqat bank hisob raqamini bildiradilar, chunki ular amalga oshirib bo'lmaydigan qo'ng'iroqlarni olishdan qo'rqishadi. Reklama berishda telefon raqami va manzilning yo'qligi NNTga qarshi o'ynashi mumkin, chunki potensial qurbon har qanday vaqtda uning pullari qanday sarflanganligi haqida ma'lumot olish imkoniyatiga ega bo'lishi kerak. Shaxslarni reklama qilish, ularning faoliyati yoki usullari. Xayriya NNT ko'pincha o'zlarini reklama emas, balki ularning nou-xau, usullari, dasturlari bilan ularga kelgan shaxslar. Bunday reklama muayyan shaxs haqida ma'lumot NNT faoliyati bilan aniq aloqada bo'lishi uchun yaratilishi kerak va tavsiya etilgan texnika yoki nou-xau shubha tug'dirmaydi. Misol uchun, agar biz yangi davolash usuli haqida gapiradigan bo'lsak, u sog'liqni saqlash organlarida litsenziyalashni amalga oshirganligini ta'kidlash kerak. Umuman olganda, NNT reklamasi tashkilotning o'zi haqida qisqacha hikoya bo'lib, uning barcha tavsiflarini o'z ichiga olishi kerak: missiya, qadriyatlar, maqsadlar, loyihalar, yutuqlar, muammolar. Bunday reklamaning eng samarali shakli, agar kerak bo'lsa, hatto shaxsiy kompyuterda ham ko'p xarajatlarsiz amalga oshirilishi mumkin bo'lgan kitobchadir. Alohida muammo - NNT va ommaviy axborot vositalari o'rtasidagi munosabatlar. Har qanday gazetada ijtimoiy muammolar bo'limi mavjud bo'lsada, jurnalistlar kamdan-kam hollarda NNT haqida yozadilar, chunki ular o'z ishlaridan xabardor emaslar. Vaziyat asta-sekin o'zgarib bormoqda, garchi NNT yaqinda juda ko'p harakat qilsada: seminarlar va davra suhbatlarini o'tkazish, jurnalistlar uchun maxsus byulletenlarni chiqarish va h. k. Mintaqaviy telekanallarda, poytaxtdan farqli o'laroq, ular mahalliy NNT buyurtmasi bo'yicha bepul videolarni namoyish qilishdan mamnun. Mintaqaviy telekanallarning saxiyligi ko'pchilik mintaqaviy kanallarning past darajadagi axborot yukini tushuntiradi. Biroq, NNT mahalliy telekompaniyalar bilan "kichik Vatan"ga umumiy tashvish bilan bog'liq.
Ijtimoiy hamkorlik prinsipining mazmun – mohiyatiga nisbatan yondashuvlar turlicha bo‘lsada, lekin ularda asosan shaxslararo hamkorlikka urg‘u beriladi. Kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, milliy g‘oyamizda ijtimoiy hamkorlik deganda «jamiyatda barcha millat va elatlarning tinch-totuv va ahil bo‘lib yashashi ularning o‘zaro munosabatlariga kirishishi» tushuniladi. Bu ta'rifni yodda tutib, Ona Vatanimizda 130 dan ortiq millat va elat vakillari uchun ijtimoiy xamkorlik prinsipi naqadar ahamiyatli ekanligini anglash mumkin. Shu ma'noda ijtimoiy hamkorlik umumiy xarakterga ega bo‘lgan keng ko‘lamli prinsipdir. Ijtimoiy hamkorlik prinsipining hususiyatlari O‘zbekistonda ijtimoiy hamkorlik prinsipiga amal qilish mustaqillik yillarida ro‘y berdi. Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov tomonidan ishlab chiqilgan milliy taraqqiyot modelimizning to‘rtinchi yo’nalishi sifatida kuchli ijtimoiy siyosat belgilangan edi. Mazkur siyosat asoslaridan birini ijtimoiy hamkorlik tashkil qiladi. 1997 - yilga kelib yurtboshimiz jamiyat rivojida ijtimoiy hamkorlik prinsipining katta ahamiyatga egaligiga diqqatni qaratdi. Natijada bu prinsip 2000 - yilda milliy g‘oyamizning asosiy prinsiplaridan biri sifatida belgilandi. Bugungi kunga kelib omma o‘rtasida ijtimoiy hamkorlik prinsipining asoslarini chuqur anglab olishga ehtiyoj bor. Ijtimoiy hamkorlik prinsipi bir necha o‘ziga xos xususiyatlarni qamrab oladi. Bu xususiyatlarning eng muximlari sifatida qo‘yidagilarni qayd etish mumkin. Ijtimoiylashtirish. Ijtimoiy hamkorlik prinsipi shaxs ongida ijtimoiy munosabatlarni shakllantiradi. Unga ko‘ra, shaxs o‘z ehtiyoji va manfatlarini qondirish uchun o‘zgalarning yordamiga ehtiyoj sezadi. Natijada u ijtimoiy munosabatga kirishadi. Bu munosabat manfatli bulishi uchun shaxs o’zganing manfaatlarini ham hisobga olishi kerak. Aynan shu o’rinda ijtimoiy hamkorlikning manfaatlar uyg‘unligi qoidasi ro‘yobga chiqadi. Ijtimoiy munosabatlarda manfaatlar uyg‘un kelmas ekan, ijtimoiy hamkorlik yuzaga kelmaydi. Bola oilada va bog‘cha, o‘quvchi maktab va do‘stlari davrasida, talaba o‘quv dargohida va jamoatchilik orasida, hodim mehnat joyi va jamiyatda ijtimoiy hamkorlikka kirishishga majbur. Buni real hayot taqozo etadi. Bundan ma'lum bo‘ladiki ijtimoiylashtirishda uning yosh davriga nisbatan takomillashib borish usuliga asoslanadi. Munosabatni ta'sis etish. Ijtimoiy hamkorlik prinsipi bir jamiyatda yashovchi turli millat va elatlarning o‘zaro munosabatini ta'sis etadi. Misol uchun, bugungi kunda ona yurtimiz O‘zbekistonda 130 dan ortiq millat va elat vakillari yashamoqda. Ular ma'naviy, ma’daniy, ijtimoiy va moddiy jihatdan o‘zaro munosabatga kirishib, milliy tili, urf-odatlari va an'analarini rivojlantirib bormoqda. Natijada bir xalq bo‘lib birlashishdek qadriyat tarkib topgan. Bu ijtimoiy xarakterning o‘ziga xos ko‘rinishidir. Shu ma'noda bu prinsip xalqlar o‘rtasida o‘zaro mo‘tadil munosabatni shakillantiradi, ularning bir-biridan ma’daniy ta'sirlanishini ta'minlaydi. Masalan, yurtimizda umumxalq xashari e'lon qilinganida, diyorimizda yashayotgan barcha millat va elat vakillari bu tadbirda faollik bilan ishtirok etmoqda. Demak, ijtimoiy hamkorlik prinsipi jamiyatda uyuushuvchanlik, birdamlik va birodarlikni yuzaga keltiradi. Aloqalarni yo‘lga qo‘yish. Ijtimoiy hamkorlik prinsipi davlat va jamoat tashkilotlarining o‘zaro aloqalarini yo‘lga qo‘yadi. Bunda ikki jihat: Farobiy A.N.Fozil odamlar shahri. –T.:1993 106-bet. mavjud: 1) muayyan turdosh tashviqotlarining o‘zaro aloqasi; 2) davlat va jamoat tashkilotlarining o‘zaro aloqasi. Bu aloqalarga o‘zaro ishonch, tenglik, sheriklik va manfaatdorlik qoidalariga amal qilinadi. Shunisi aniqki bunday aloqalar natijasida tashkilotlar ijtimoiy manfaat ko‘radi, bu – ijtimoiy hamkorlik prinsipining o‘ziga xos xususiyatlaridan biridir. Ma'lum bo‘ladiki, ijtimoiy xarakterning prinsipi xarakterli xususiyatlarga egaligi bilan diqqatga sazovor. Shu sababli bu prinsip ma'rifiy jamiyatda asosiy rivojlanish yo‘nalishlaridan biri sifatida qabul qilinadi.
Har bir prinsip negiziga xos bo‘lganidek, ijtimoiy hamkorlik prinspi ham o‘zining qoidalariga ega. Bu qoidalardan eng muhimlari sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin: 1. O‘zaro ishonch. 2. Tenglik. 3. Sheriklik 4. Manfaatdorlik Shaxs, ijtimoiy guruh, xalq va tashkilotlar o‘zaro aloqalarda bu qoidalarsiz ijtimoiy hamkorlikka kirisha olmaydi. Bu qoidalarning birortasiga amal qilmaslik yoki bir tomonlama amal qilish ijtimoiy hamkorlikning to‘laqonsiz bo‘lishiga olib keladi. Shu jihatdan ijtimoiy hamkorlik prinsipi kelishuvchanlik yo‘lidir. Ijtimoiy hamkorlik prinspining hajmi, miqdori va o‘lchami bo‘lmaydi. U real sharoitda real imkoniyatlardan kelib chiqib real aloqada bo‘lishni taqozo etadi. Olimlar, keyingi vaqtlarda dunyoda tadbirkor kuchlarining ijtimoiy hamkorlik prinsipiga qat’iy amal qila boshlaganini qayd etishib, tadqiqotlar ham yaratishmoqda. Misol uchun Amerikaning mo‘tadil faylasuf – olimlar Richard Anderson va Pitr Shixirev xalqaro tadbirkorlikdagi ijtimoiy hamkorligini o‘rganishib, qiziqarli xulosalarga kelishgan. Ularning fikricha, dunyodagi tadbirkor kuchlar ijtimoiy xamkorlikda «akulalar» va «delfinlar»ga bo‘linishadi. Bu ikki yirik guruhning qoidalari shakllangan bo‘lib, quyidagichadir: 1) «akulalar» qoidasi: «Faqat foyda, hamma narsaga erishish mumkin», 2) «delfinlar» qoidasi: «Yaxshilikni qadrla, o‘g‘irlama». Biroq, bunda ijtimoiy hamkorlik prinsipi muayyan qadriyatga qat'iy amal qilishni taqozo etardi. Shu sababli «akulalar» va «delfinlar» oxir oqibatda mana bu oltin qoidaga amal qilishadi: «Agar biz to‘g‘ri bo‘lsak ikkalamiz ham yutamiz». Shu sababli tadbirkor kuchlarning ijtimoiy hamkorligi samara beradi. Ma'lum bo‘ladiki, ijtimoiy hamkorlik prinsipi tomonlarga manfaat keltiradigan muayyan qoidalarga qat'iy amal qilishni taqozo etadi.
Ushbu kurs ishiga xulosa sifatida, mening fikrimcha, umumlashtiruvchi tezislar shaklida yuqoridagi barcha narsalarni umumlashtirish mantiqan to’g’ri bo'ladi. Bugungi kunda jamiyat hayotida ijtimoiy reklamaning o'rni va roli masalalariga katta e'tibor qaratilmoqda. Ijtimoiy muammolarni hal qilish zarurati ushbu turdagi reklamaning ahamiyatini oshiradi va uni yanada rivojlantirish vazifalarini qo'yadi. Shu bilan birga, ijtimoiy reklama bo'yicha tadqiqot va jurnalistik materiallarning barcha mavjud to'plamlari uchun hodisaning o'zi to'liq o'rganilmaganligini ta'kidlash kerak. Ijtimoiy reklama atamasi butun dunyoda qo'llaniladi. Va butun dunyoda u notijorat reklama va ijtimoiy reklama tushunchalariga mos keladi. Ijtimoiy reklama - davlat yoki ijro etuvchi organlar tomonidan muayyan ijtimoiy maqsadlarga erishishga qaratilgan keng tarqalgan notijorat axborotning o'ziga xos turi. Ijtimoiy reklama tijorat bilan bir xil vositalar to'plamidan foydalanadi: televizor reklamalari, bosma, ko'cha, transport reklama va boshqalar. Ijtimoiy reklama uzoq muddatda davlatga iqtisodiy jihatdan foydalidir, chunki ko'plab ijtimoiy muammolarni bartaraf etish davlat farovonligiga olib keladi (masalan, millat salomatligi, byudjetga to'liq soliq to'lash va h. k. ). Ijtimoiy reklamaning ajdodlari AQSh va Buyuk Britaniya hisoblanadi va ishlab chiqilgan tajriba boshqa mamlakatlarda eng aniq va muvaffaqiyatli ishlatiladi. Davlat chet elda ijtimoiy reklama bozorining eng muhim ishtirokchisi. O’zbekistonda ijtimoiy reklama faoliyati va rivojlanishi asosan global tendentsiyalar asosida amalga oshiriladi. O’zbekistonda ijtimoiy reklamaning roli va ahamiyati nafaqat davlat darajasida, balki O’zbekiston biznesining vakillari, professional reklama hamjamiyati tomonidan ham tobora ko'proq e'tirof etilmoqda. Dizaynerlar, reklamachilarning eng ilg'or qismi sifatida, o'z kasbining ijtimoiy-mas'uliyatli yo'nalishi tufayli, ijtimoiy reklamaning ahamiyati va ijodiy e'tirozini uzoq vaqtdan beri tushunishgan. O’zbekistonda va chet elda ijtimoiy reklama tahlili asosida bir nechta ijtimoiy reklama guruhlari ajratildi. Muayyan turmush tarzini reklama qilish. Inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish Vatanparvarlik reklamasi. Bundan tashqari, agar O’zbekistonda ijtimoiy reklamalarning aksariyati siyosiy kontekstga ega bo'lsa, chet elda bolalar mavzusi bo'yicha ijtimoiy reklama reytingida birinchi o'rinni egallaydi. Ijtimoiy reklama va biznesning yaqinlashuvi bugungi kunda ijtimoiy reklamaning o'zini tijoratlashtirish liniyasida, u ham foyda keltirishi mumkinligini tan oladi. Nodavlat notijorat tashkilotlari (NNT) jamoatchilikni qo'llab-quvvatlash uchun kuchli va shuning uchun ular uchun doimo odamlarni o'z faoliyati bilan tanishtirish juda muhimdir. Boshqacha aytganda, ular reklamaga muhtoj. Ijtimoiy reklama o'z dasturlariga mablag' to'plash, ko'ngillilarni jalb qilish uchun NNT xayriya yordam beradi. Lekin eng muhimi, bu muayyan muammoga jamoatchilik qiziqishini jalb qilish imkonini beradi. Ijtimoiy reklama odamlarni o'zlari yashayotgan jamiyatning holati haqida xabardor qilish uchun mo'ljallangan, u odamlarni ushbu jamiyat va o'z-o'zidan foyda olish uchun harakat qilishga undashlari kerak, shuningdek, zararli bo'lishi mumkin bo'lgan harakatlar qilmasligi kerak. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Anoxin V. Reklama beruvchilar SSSRni yaratadilar. Ushbu uyushma o'zi uchun ijtimoiy reklamani yo'q qilishni xohlaydi // Russian Focus. № 2, 2003 yil 2. Vyalba Yu.A. Millatning ijtimoiy kasalligi sabablari // "Realistlar" klubi. № 33, 1997 yil 3. Ilyichev V.I. Rossiya yoshlarini umummilliy vatanparvarlik g'oyasi asosida birlashtirish // "Realistlar" klubi. № 24, 1996 yil 4. Konygina N. Rolikli vatanparvarlik // Yangiliklar, 05/14/2003 5. Krivelskaya N.V. Millatning ma'naviy salomatligi // "Realistlar" klubi. 1996 yil 25-son 6. Kuchmaeva OV Moskva aholisining ijtimoiy siyosati va ijtimoiy ehtiyojlari // SYMPTOM. 1999 yil 14-son 7. Nikolayshvili G.G. Tijorat, siyosiy, ijtimoiy reklama: hamkorlik yoki raqobat. "Aloqa" №1, 2003 yil 8. Nikolayshvili G.G. Ijtimoiy reklamaning qisqacha tarixi // Mintaqalararo lingvistik konferentsiya tezislari. Yekaterinburg, 2002 yil 9. Novikova A. Shtat ovoz berishi kerak // Ijtimoiy Ijodkorlar Ijodkorlari Uyushmasi prezidenti D. Korobkov bilan intervyu // Nezavisimaya Gazeta, 03.05.2003 10. Smolyakova T. Nima uchun bizga ijtimoiy reklama kerak? // Rus gazetasi, 02/26/2003
REKLAMA VA UNING TARIXI........................................................6 IJTIMOIY REKLAMA VAZIFALARI..............................................14 IJTIMOIY REKLAMA YARATISH XUSUSIYATLARI.................15 IJTIMOIY REKLAMA TURLARI.....................................................18 IJTIMOIY REKLAMA VA NODAVLAT NOTIJORAT TASHKILOTLAR..............................................................................19 IJTIMOIY HAMKORLIK PRINSIPLARI.........................................23 III.XULOSA...........................................................................................................27 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI............................................30 Download 144.86 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|