Rekursiya va rekursiv funksiyalar

№12-Mavzu: Chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi dasturlar.

Rеja:

• Paskalda chiziqli dastur haqida;
• Paskalda tarmoqlanuvchi dasturlar;
• Paskalda takrorlanuvchi dastur haqida;

Biror bir masalani yechishning chiziqli bo‘lgan algoritmiga dastur tuzishda algoritmdagi keltirilgan ketma-ketliklar asosida operatorlar yoziladi. Bunday dasturlarni tuzushda asosan o‘zgaruvchilar qiymatini kiritish, natijalarni chiqarish va shu bilan birga o‘zlashtirish operatorlari ishlatiladi.

• Biror bir masalani yechishning chiziqli bo‘lgan algoritmiga dastur tuzishda algoritmdagi keltirilgan ketma-ketliklar asosida operatorlar yoziladi. Bunday dasturlarni tuzushda asosan o‘zgaruvchilar qiymatini kiritish, natijalarni chiqarish va shu bilan birga o‘zlashtirish operatorlari ishlatiladi.

Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish operatorlari
Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish operatorlari:
Kompyuter foydalanuvchi tomonidan qo‘yilgan masalani aniq va tushunarli ko‘rsatmalar berilgandagina bajara oladi.
Bu ko‘rsatmalar ma’lum bir ma’noni anglatuvchi so‘zlardan iborat bo‘lib, kompyuterga qanday operatsiyani bajarish lozimligini bildiradi va bu ko‘rsatmalarga operatorlar deyiladi.
Operatorlar dastur ishlaganda ketma-ket ravishda bajariladi. Paskal tilida bir satrga bir necha operatorlarni yozish umkin. Dasturdagi o‘zgaruvchilar qiymatlarini dastur ichida o‘zlashtirish operatori yordamida ham berish mumkin. Lekin dasturda o‘zgaruvchi qiymatini tashqaridan kiritish qulaylik tug‘diradi va umumiylikni ta’minlaydi.

Read operatori o‘zgaruvchilar qiymatlarini ekrandan kompyuter xotirasiga kiritish uchun ishlatiladi. U quyidagi ko‘rinishlarga ega.

Read operatori o‘zgaruvchilar qiymatlarini ekrandan kompyuter xotirasiga kiritish uchun ishlatiladi. U quyidagi ko‘rinishlarga ega.

Read(c1,c2,...,cn); Readln(c1,c2,...,cn); Readln;

bu yerda c1,c2,...,cn - ўзгарувчилар номи; ln - қўшимчаси қийматни киритиб кейинги қаторга ўтишни билдиради.

Мисоллар: Read(Sm1,Sm2); Readln(x1,x2,x3); Readln;

Бу ерда биринчи оператор Sm1 ва Sm2 ўзгарувчилар қийматини экрандан киритади. Иккинчи оператор эса х1,х2,х3 ўзгарувчилар қийматини экрандан киритади ва киритишни кейинги қаторга ўтказади. Охирги оператор эса киритишни кутади ва қатор ўтказади.

Read operatori
Write оператори оддий маълумотларни ва ўзгарувчилар қийматларини компьютер экранига чиқариш учун ишлатилади. У қуйидаги кўринишларга эга.
Write(c1,c2,...,cn); Writeln(c1,c2,...,cn); Writeln;
бу ерда c1,c2,...,cn - оддий матнлар ёки ўзгарувчилар номи; ln - қўшимчаси чиқаришни кейинги қаторга ўтишни билдиради.
Мисоллар: Write(Summa); Write(‘Натижа йук’);
Write(‘Тенглама ечими x1=’, x1, ’x2=’, x2);
Оддий маълумотларни чиқаришда улар матн деб қаралади ва у қўштирноқ ичида ёзилади. Чиқариш оператори ёрдамида ўзгарувчилар қийматини формат кўринишда ҳам бериш мумкин: Write(c:m:n);
бу ерда с-ўзгарувчи; m-шу ўзгарувчи қиймати узунлиги; n-қийматнинг каср қисми ва унда n-1Write оператори

Kattalik – qiymatning tipini, miqdorini ifodalovchi ko’rsatgichdir. U EHM da saqlanishga va ishlatishga qarab ikkiga bo’linadi: o’zgarmaslar va o’zgaruvchilar. O’zgarmas kattaliklar – dasturning bajarilish jarayonida qiymatlari saqlanuvchi kattaliklar bo’lib, ular o’z navbatida sonli, satriy va mantiqiy tiplarga bo’linadi. Sonli kattaliklar butun, xaqiqiy va eksponensial ko’rinishda berilishlari mumkin.

Kattalik – qiymatning tipini, miqdorini ifodalovchi ko’rsatkichdir. U dasturda qo’llanilishiga ko’ra ikkiga bo’linadi
O’zgarmas kattaliklar – dasturning bajarilish jaraёnida qiymatlari saqlanuvchi kattaliklar
O’zgaruvilar - dastur bajariliшi jarayonida qiymatlari o’zgaradigan kattaliklar

Paskalda qiymat tiplari, nomlari

O’zgaruvchi qabul qilishi mumkin bo’lgan qiymat
tiplari
 
Satriy
 
Sonli
Integer
Haqiqiy son
Butun son
Real
Satr
Bеlgi
Char
String
 
Boolean
False
True

Paskal dasturining umumiy strukturasi

Uses <Foydalanadigan bibliotеkalar (modullar) ro’yхati>;
Label ;
Const ;
Type ;
Var ;
<Protsеdura va funksiyalarni aniqlash>
Begin

End.
Program ;
Faollashtiruvchi savollar:

• Paskalda chiziqli dasturlash deb nimaga aytiladi?
• Kattalik dеb nimaga aytiladi?
• Qanday qiymat tiplarini bilasiz?
• Paskalda tarmoqlanuvchi dasturlash deb nimaga aytiladi?

E`TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!