Renessans universitetining “Soliqlar va soliqqa tortish” yo‘nalishi talabasi ErkaboyevHaydarali “Iqtisodiyot nazariyasi” fani doirasida qilgan mustaqil ish

Ishlab chiqarish omillari va natijalari

Aytganimizdek, iqtisodiy faoliyat ishlab chiqarishdan boshlanadi. har qanday ishlab chiqarishda ikki omil; — shaxsiy-insoniy va moddiy-ashyoviy omillar ishtirok etadi.

Shaxsiy-insoniy omil — bu mehnat qilish qobiliyatidan iborat bo`lgan ish kuchi va uning faoliyatdir.
Shaxsiy-insoniy omil mehnatga layohatli aholi, uning jismoniy va aqliy qobiliyati, bilim va saviyasi, malaka va mahoratidir. Mazkur aholi O`zbekistonda 2002 yilda 12 million kishi edi. Bu omil insoniy qobiliyat bo`lgani sababli inson shaxsi bnlan birgalikda, undan ajramagan holda namoyon bo`ladi va inson shaxsida gavdalanadi.
Moddiy-ashyoviy omil — bu ishlab chiqarish uchun zarur bo`lgan barcha oddiy shakldagi vositalardir.
Tadbirkorlik qobiliyati oddiy ish kuchidan farq qilib, ishlab chiqarishda boshqarishdan iborat bo`lgan alohida vazifani bajaradi. U tabiatan ishbilarmonlik bo`lib, alohida bir iste`dod, yuksak bilim, maxsus tayyorgarik va mas`uliyat mujassami demakdir.
Tadbirkorlik qobiliyati moddiy omillar bilan birikmaydi, balki shu omillar bilan ish kuchining samarali birikishi, iqtisodiy faoliyatdan yaxshi natija olinishini ta`minlaydi.
Omillarning birikishi tufayli olingan mahsulot va xizmatlar ishlab chiqarishning natijasi hisoblanadi. Ishlab chiqarishda yaratilgan mahsulot ikki xil bo`ladi: birinchisi — natural mahsulot bo`lib, uni ishlab chiqaruvchining o`zi iste`mol etadi. Bu mahsulot ayirboshlash uchun bozorga chiqarilmaydi. Masalan, fermer xo`jaligida etishtirilgan donning bir qismi natural mahsulot bo`lib, xo`jalikning o`zida molga em yoki fermer oilasiga oziq-ovqat uchun ishlatiladi; ikkkinchisi — tovar shaklidagi mahsulot bo`lib, ishlab chiqaruvchining o`z iste`moli uchun emas, balki bozorda sotish uchun yaratiladi. Mahsulotni bozorda oldi-sotdi qilish uchun ishlab chiqarish tovar ishlab chiqarish deb yuritiladi. Mana shu tovar ishlab chiqarish bozor iqtisodiyotining asosidir.
Bozorda sotish uchun- chiqarilgan mahsulot va xizmatlar tovar deyiladn.
Tovarning ikki xil xususiyati bor. Birinchidan, u kishilarning hayotiy ehtiyojini qondirib, ularga foyda keltiradi. Ikkinchidan, u boshqa tovarlarga almasha olish xususiyatiga egaki, bu uning almashuv qiymati deyiladi. Tovarning yaratilishidan tortib, to u iste`mol etilguncha bo`lgan jamiki mehnat sarfi tovarning qiymatini tashkil etadi. Ammo qiymatni aslo befoyda mehnat yaratmaydi. Agar mehnat kishilarga kerak bo`lgan mahsulotni yaratsa va me`yorida sarf etilgan bo`lsa, mana shunday mehnatni kishilar ma`qul topib tan oladilar, ya`ni mahsulotni sotib oladilar. Shu tarzda zarur deb topilgan, mehnat tovar qiymatini tashkil etadi (ilova 1,2).