Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Quyidagi javoblardan to‘g‘risini tanlang: 
a) Mehnatning turli davlatlar guruhi o‘rtasida taqsimlanishi bo‘lib, 
alohida mamlakatlarning u yoki bu turdagi tovar ishlab chiqarish, xizmat 
ko‘rsatishga ixtisoslashuvi; 
b) xalqaro mehnat taqsimoti va kooperatsiya aloqalarining yuqori 
darajadagi, bir butun xo‘jalik aloqalari sifatida birlashuvi; 
v) umumjahon xarakteriga ega, insonning hayoti, jamiyat 
taraqqiyotiga xavf soluvchi, o‘zaro bog‘liq, dunyo hamjamiyatini 
birgalikda kechiktirmay hal etishini talab qiladigan muammolar; 
g) jahon xo‘jaligini yagona tovar va xizmatlar, kapital, ish kuchi va 
intellektual bozori, mamlakat milliy iqtisodiyoti jahon iqtisodiyotining 
bir qismi sifatida namoyon bo‘lishi; 
d) jahon xo‘jaligi doirasida bir yoki bir necha sohada hukumronlik 
qiluvchi korporatsiyalar; 
e) mamlakatning jahon eksportida qanday mahsulot ishlab chiqarish 
va sotishga ixtisoslashuvini ifodalovchi ko‘rsatkich; 
yo) mamlakatlar o‘rtasida barqaror iqtisodiy aloqalarning vujudga 
kelib, jahon xo‘jaligi aloqalarida qatnashuvi; 
j) har bir mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalarda qatnashuvini 
ifodalovchi ko‘rsatkich. Yil davomida chetga chiqarilgan tovar va 
xizmatlarning YaIMga nisbati bo‘yicha hisoblanadi; 
z) ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasidan qat’i nazar, iqtisodiy 
munosabatlar tizimi bilan bog‘langan milliy xo‘jaliklar majmui. 
 
 
Masala va mashqlar 
 
1. Aytaylik, AQSHda eksportning umumiy hajmi 933,9mlrd. dollar. 
YaIM hajmi 8728,0 mlrd. doll. Malayziyada esa eksport hajmi 71,9 
mlrd. dollar, YaIM hajmi esa 728,5 mlrd. doll. 
Har ikki mamlakat eksport kvotasini hisoblang, ularni solishtiring. 
Eksport kvotasini eksportning YaIMdagi ulushi sifatida qaray olamizmi? 
Fikringizni izohlang. 
2. O‘zbekistonda 2012-yili 96589,8 mlrd. so‘mlik YaIM yaratildi. 
Eksportning umumiy hajmi esa 13599,6 mln. dollarni tashkil etdi. Agar 
2012-yili so‘mning dollarga nisbatan kursi 1 dollar = 1825 so‘m bo‘lsa, 
eksport kvotasini hisoblang. 

---

313 
Agar 1999-yili bu ko‘rsatkich 18,7% bo‘lgan bo‘lsa, 2012-yil bilan 
taqqoslab, qanday xulosa chiqarish mumkin? Hozirda-chi? 
3. Dunyo bo‘yicha eksport hajmi 5473 mlrd. dollar bo‘lib, uning 
273,5 mlrd. dollari energiya tashuvchi resurslarni tashkil etadi. 
Qozog‘istonda umumiy eksport hajmi 5,2 mlrd. doll., shundan 2,08 
mlrd. dollarini neft va neft mahsulotlari tashkil etadi. Qozog‘istonning 
eksport bo‘yicha ixtisoslashuv koeffitsiyentini hisoblang. Bu koeffitsi-
yent nimani ko‘rsatadi va undan qanday foydalanilishini izohlang. 
Keying yil ma’lumotlarini topib hisoblan. Ularni taqqoslab, o‘z 
fikringizni bayon qiling. 
4. 1999-yili jahon miqyosida 29232,1 mlrd. doll. YaMM yara-
tilgan. Yer shari aholisi 5975 mln. kishi. 35 ta rivojlangan mamla-
katlarda aholi jon boshiga 25730 dollardan YaIM yaratilgan, 59ta qoloq 
mamlakatlarda esa 987,6 mlrd. dollarlik YaIM ishlab chiqarilgan. Bu 
mamlakatlarda 2417 mln. kishi istiqomat qiladi. 
O‘rtacha va qoloq mamlakatlarda aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan 
YaIM miqdorini aniqlang. Ulardan qanday xulosa chiqarish mumkin? 
Hozirga kelib bu ko‘rsatkichlar qanday o‘zgardi? Ma’lumotlarni 
toping, hisoblahg va solishtiring. O’zgarishi sabablarini izohlang 
Globalizatsiya jarayoni taraqqiyotning tezlashishiga katta ta’sir 
ko‘rsatishiga qaramay, nima sababdan antiglobalistlar safi o‘sib, 
ularning noroziligi kuchayib borayapti?
5. Quyidagilarni diqqat bilan o‘qing. Ular ichida guruhga taalluqli 
bo‘lmaganini aniqlang va uni ro‘yxatdan chiqaring. Sababini izohlang.
«IBM», «Кoka-Кola», «Prokter end Gembl», «Royyal-Datch-
Shell», «Nestle». «Simens».