Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Masala va mashqlar 
1. Aytaylik, «Alfa» korxonasi kiyimlik materiallari ishlab chiqaradi. 
U 50 mln. so‘m turadigan 5 dona to‘quv stanogini sotib olishi kerak. 
Bunday stanoklarni «Beta» korxonasi ishlab chiqaradi. Bu stanoklarni 
sotib olish uchun «Alfa» korxonasining o‘z mablag‘i yo‘q. Beta 
korxonasida esa ortiqcha mablag‘lar bor. Quyidagi vaziyatlar bo‘lishi 
mumkin: 
a) Beta korxonasi «Sanoat-qurilish banki»dagi o‘z hisob raqamiga 
50 mln. so‘m qo‘yadi. Bu summani «Alfa» korxonasi shu bankdan 
kredit shaklida oladi; 
b) Beta korxonasi «Alfa» korxonasiga 3 dona stanokni to‘lov 
muddatini cho‘zish sharti bilan beradi. Har ikki variantga ko‘ra kredit 
shaklini ko‘rsating. Yana qanday kredit shakllarini bilasiz? Кo‘rsating. 
2. Ipoteka banki «Sardor» fermer xo‘jaligiga yillik ssuda foizi 
stavkasi 20 foiz hisobidan bir yil muddatga 1 mln. so‘m qarz berdi. 
Fermer xo‘jaligi kredit uchun qancha haq to‘lashi kerak. Ssuda foizi 
nima va uni kim to‘laydi? 
3. Agrobank yillik 20 % bank foizi to‘lash sharti bilan o‘z pullarini 
«Hosil» omonatiga qo‘yishni reklama qildi. Oddiy miqdori ko‘rsatil-
magan omonat foizi 10%. 
Feruzaning 500 ming so‘m puli bor. U pulini qaysi omonat shakli 
bo‘yicha bankka qo‘ygani ma’qul? Unga siz qanday maslahat bergan 
bo‘lar edingiz?
Bank foizi nima? Nima sababdan bank yuqori foiz to‘lashni ixtiyor 
qilayapti? Fikringizni izohlang. 
4. Quyidagilarni o‘qing, ularning har biri qanday kredit 
munosobatlarini ifodalashini ko‘rsating: 
1) yosh oila uy qurish uchun bankdan 5 yil muddatga qarz oldi; 
2) davlat budjet taqchillikni qoplash uchun obligatsiyalar chiqardi; 
3) avtomobil g‘ildiraklarini ishlab chiqaruvchi korxona O‘zDEUga 
1000 dona mahsulotini pulini keyinroq to‘lash sharti bilan qarzga berdi; 

---

240 
4) «To‘ytepa-tekstil» korxonasi ishlab chiqargan mahsulotiga 
talabgor korxonalardan qarz oldi.
5) talaba o‘qish uchun shartnoma xarajatini qoplash maqsadida 
bankdan 500 ming so‘m qarz oldi;
6) fermer traktor sotib olish uchun uyini garovga qo‘yib, bankdan 10 
mln. so‘m kredit oldi; 
7) tadbirkor mahalla kengashi kafolati bilan o‘z aylanma mablag‘-
larini to‘ldirish uchun bankdan kredit oldi; 
8) O‘zbekiston hukumati Toshguzar – Boysun - Qumqo‘rg‘on temir 
yo‘li qurilishi uchun xalqaro valuta fondidan 500 mln. dollar qarz oldi. 
5. Mamlakat banklaridagi depozitlar (mijozlarning bankka qo‘ygan 
puli) 211,6 mld. so‘m. Undan 13,4 mlrd. so‘mi MB da majburiy zaxira 
sifatida saqlanishi zarur. 
Majburiy zaxira normasi, pul multiplikatori, muomalada naqd 
bo‘lmagan pullarning eng yuqori darajadagi umumiy miqdorini 
hisoblang. Majburiy zaxiralar muomoladagi pul massasiga qanday ta’sir 
ko‘rsatishini izohlang. 
6. Mamlakat mijozlarining tijorat banklaridagi pullari 215 mlrd. 
so‘m. MB majburiy zaxira normasini 15% dan 20% ga ko‘tardi. 
Majburiy zaxira summasi miqdori, pul multiplikatori va muomalada 
eng yuqori darajada qancha naqd bo‘lmagan pullar yaratilishi 
mumkinligini hisoblang. 
Pul multiplikatori nima? Muomaladagi pul miqdorini MB yana 
qanday usullar bilan tartibga soladi, izohlang.