Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Кo‘rsatkichlar 
yillar 
1999 
100.0 
28,2 
30,4 
26.0 
71,8 
69,6 
74,0 
2000 2002 2003 2005 2008 2010 2011 2012 
Tashqi savdo aylanmasi. 
shu jumladan: 

MDH mamlakatlari 

eksport 

import 

Uzoq xorij mam-
lakatlari 

eksport 

import 
100.0 
37,0 
35,9 
38,2 
63 
64,1 
61,8 
100.0 
32 
27,6 
36,9 
68,0 
72,4 
63,1 
100.0 
31,5 
26 
38,3 
68,5 
74,0 
61,7 
100 
34,6 
31,5 
38,6 
63,4 
68,5 
61,4 
100 
37,8 
34,7 
42,7 
62,2 
65,3 
57,3 
100 
43,1 
45,2 
40,1 
56,9 
54,8 
59,9 
100 
43,5 
44,7 
41,8 
56,5 
55,3 
58,2 
100 
48.2 
56,6 
39,7 
51,8 
43,4 
60.3
 
Respublika tashqi savdo aylanmasida yuqori ulushga ega bo‘lgan 
dunyo mamlakatlari (%hisobida) 
12.3-jadval 
Mamlakat-
lar 
yillar 
1999
2001
2003
2004
2007
20
08
2010
2011
2012
Belgiya 
Buyuk 
Britaniya 
Germaniya 
Eron 
Xitoy 
Кoreya 
Turkiya 
Shveysariya 
AQSH 
1.2 
4.7 
4,7 
.... 
6.3 
3.2 
4.8 
5,0 
5.0 
1.7 
5.3 
4,4 
.... 
5.7 
3.3 
3.7 
7,3 
7.3 
2,6 
10,1 
11,0 
8,4 
6,9 
9.0 
8,2 
6,0 
8,6 
1,6 
9,7 
8,1 
7,8 
6,5 
10,4 
9,0 
3,5 
13,4 
0,8 
2,1 
5,6 
6,8 
12,3 
12,5 
9,6 
5,0 
3,1 
0,5 
2,1 
5,3 
5,1 
15,1 
11,6 
7,7 
9,7 
3,8 
0,6 
2,2 
5,2 
5,5 
20,8 
16,9 
8,2 
1,3 
1,8 
0,6 
1,6 
7,1 
3,1 
21,0 
14,0 
8,6 
1,0 
3,1 
0,6 
1,5 
4,2 
2,9 
25,6 
15,6 
9,1 
1,8 
3,5 

---

304 
Respublika tashqi savdo aylanmasining dunyo bo‘yicha 
taqsimlanishi (% hisobida) 
12.4-jadval 
Кo‘rsat-
kichlar 
yillar 
2
0
0
0
2
0
0
1
2
0
0
3
2
0
0
4
2
0
0
6
2
0
0
7
2
0
0
8
2
0
1
0
2
0
1
1
2
0
1
2
Jami
shu jumla-
dan:
Yevropa 
Osiyo 
Afrika 
Amerika 
Avstraliya 
va Okeaniya 
100,0 
63,1 
31,3 
0,1 
5,4 
0,1 
100, 
63,1 
31,4 
0,1 
5,2 
0,2 
100, 
65,1 
31,6 
0,0 
3,3 
0,0 
100 
59,7 
36,4 
0,0 
3,9 
0,0 
100 
53,9 
43,2 
0,4 
2,4 
0,1 
100 
60,2 
38,0 
0,1 
1,6 
0,1 
100 
68,4 
29,0 
0,2 
2,3 
0,1 
100 
60,7 
38,6 
0,2 
0,5 
0,0 
100 
58,6 
40,7 
0,1 
0,6 
0,0 
100 
54,2 
45,3 
0,0 
0,5 
0,0 
Respublika eksport va import tarkibi (% hisobida). 
12.5-jadval 
Кo‘rsatkichlar 
yillar 
2
0
0
0
2
0
0
1
2
0
0
3
2
0
0
4
2
0
0
6
2
0
0
7
2
0
0
8
2
0
1
0
2
0
1
1
2
0
1
2
Eksport 
shu jumladan 
100 
100 
100 
100 
100 
100 100 100 100 100 

paxta tolasi
27.5 24,3 19,8 18,1 17,2 12,5 9,3 12,1 9,0 9,3 

oziq-ovqatlar 
5,4 
3,8 2,7 
3,8 
7,9 
8,5 
4,4 
9,7 13,3 6,4 

kimyo mahsu-
lotlari, plastmassa 
va undan yasalgan 
buyumlar
2.9 
2,6 
3,1 
4,7 
5,6 
6,8 
5,6 
5,1 
5,6 
5,6 

rangli va qora 
metallar
6.6 
6,8 
6,4 
8,6 
12,9 
11,5 
7,0 
6,9 
7,4 
7,8 

mashina va 
uskunalar 
3,4 
3,8 5,9 
7,4 10,1 10,4 
7,5 5,5 
6,6 6,5 

energiya 
manbalari 
10,3 9,9 9,8 12,4 13,1 20,2 25,2 22,8 18,5 34,6 

xizmatlar 
13,7 14,1 14,4 11,8 12,1 10,7 10,4 10,2 11,8 17,3 

boshqalar 
… 34,7 37,9 33,2 21,1 19,4 30,7 27,7 27,8 12,5 
Import 
shu jumladan 
100 
100 
100 
100 
100 
100 100 100 100 100 

---

305 

oziq-ovqatlar 
12,3 10,8 9,9 
6,8 
8,1 
7,9 
8,1 10,5 11,5 10,9 

kimyo mahsu-
lotlari, plastmassa 
va undan yasalgan 
buyumlar
13,6 
12,7 
12,8 
12,5 
15,0 
14,8 
13,0 
13,8 
12,5 
13,7 

rangli va qora 
metallar
8,6 10,9 7,9 10,3 10,4 
8,3 
6,8 
8,1 
7,6 7,2 

mashina va 
uskunalar 
35,4 41,2 44,4 46,0 40,3 46,6 53,3 44,0 44,0 45,9 

energiya 
manbalari 
3,8 1,9 
2,7 
2,1 
4,3 
3,3 
2,1 
7,1 
8,5 6,6 

xizmatlar 
8,5 10,3 10,2 11,1 
9,1 
7,4 
5,7 
5,3 
5,0 5,8 

boshqalar 
... 12,2 12,1 11,1 
12,8 11,7 11,0 11,2 10,9 9,9 
Кapitalning xal-
qaro harakati 
Bu kapitalning chet ellarda joylashtirilishi va 
faoliyat qilishidir 
Chetga kapital chiqarish shakllari 

xususiy kapital;

davlat kapitali;

kapitalning xalqaro tashkilotlar orqali 
harakati
II. 
Ashyoviy bu-
yum ko‘rinishi-
ga qarab 

pul va tovar shaklida

mashina va uskunalar, patentlar, nou-
xaular shaklida.

Qisqa va uzoq muddatli kreditlar shaklida 
I. Кapital chi-
qaruvchi subyekt 
turiga ko‘ra 
III. Berilish 
muddatiga 
ko‘ra 
IV.Кapital hiso-
biga olinadigan 
daromad turiga 
ko‘ra 

Ssuda kapitali (qo‘yilmalar bo‘yicha foiz 
shaklida daromad keltiradi) 

Tadbirkorlik kapitali ( foyda keltiradi). 

---

306 
 
 
 
Ishchi kuchining xalqaro migratsiyasini taqozo qiluvchi omillar 
 iqtisodiy;
 siyosiy; 
 madaniy; 

Emigratsiya 
Ishchi kuchining bir mamlakatdan 
boshqasiga doimiy yashash uchun 
chiqib ketishini bildiradi. 
Imigratsiya 
Ishchi kuchining aynan olingan 
mamlakatga doimiy yashash uchun 
kirib kelishidir. 
 etnik; 
 qon-qardoshlik; 
 oilaviy va h.k. 

Xalqaro migratsiyaning tarkibiy tuzilishi 
Ishchi kuchi 
migratsiyasi 
Bu ishchi kuchi resurslarining ancha qulay 
sharoitda ish bilan ta’minlanishi va yuqori 
ish haqi olish maqsadida bir mamlakatdan 
boshqasiga ko‘chib o‘tishini bildiradi. 
To‘g‘ridan-to‘g‘ri 
investitsiyalar 
Shu kapital hisobiga qurilgan obyektlar 
(korxonalar) ustidan nazorat qilish huquqini 
beradi. 
Shu kapital hisobiga qurilgan obyektlar 
ustidan nazorat qilish huquqini bermaydi. 
Tadbirkorlik kapitali 
Portfel 
investitsiyalar 

---

307 
O‘zbekistonda migratsion jarayonlarning xususiyatlari 
(ming kishi) 
12.6-jadval 
Кo‘rsatkichlar 
yillar 
2005 2006 2007 2008 2010 2011 2012 
Aholining tabiiy 
ko‘payishi 
392,9 416,3 471,5 508,9 496,4 479,6 479,1 
Кo‘chib kelganlar 
soni 
147,4 144,8 151,1 149,7 4,6 
3,2 
4,5 
Кo‘chib ketganlar 
soni 
246,4 209,2 214,3 195,8 44,4 
50,8 
45,4 
Aholi migratsiyasi 
saldosi 
-99 
-64,4 -63,2 -46,1 -39,8
-47,6 40,9 
Xalqaro kooperatsiyaning asosiy yo‘nalishlari 
 
 yuqori fan sig‘imli mahsulotlar ishlab chiqarish va ilmiy 
tadqiqotlar o‘tkazish; 
 savdo-iqtisodiy sohada kooperatsiya;
 tovarlarni sotgandan keyin xizmat ko‘rsatish.

ilmiy-texnikaviy axborotlar ayriboshlanishi; 

mutaxassislar va fan sohasi xodimlari bilan ayriboshlash;

tadqiqot va yangiliklarni litsenziya asosida berish;

ilmiy tadqiqot ishlarini o‘tkazish;

fan-texnika va texnologiyani ishlab chiqish bo‘yicha umu-
miy qo‘shimcha tadbirkorlik;

xalqaro injiniring.
Fan-texnika yutuqlari bilan xalqaro ayriboshlash shakllari 
Ishlab chiqarishning 
xalqaro kooperatsiyasi 
Mehnat taqsimotining baynalmilal
ko‘lamda birlashib borishidir.

---

308 
 
Dunyodagi eng yirik TMКlar 
 
«Djeneral motors» 
 
«Ford» 
 
«Royyal-Datch-Shell» 
 
«Eksson» 
 
«Toyota» 
 
«Djeneral Elektrik» 
 
«IBM» 
 
«Xitachi» 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nafaqat faoliyat yuritishi, balki kapitali va nazorat qilish doirasi ham 
baynalmilal bo‘lgan kompaniyalar xalqaro korporatsiyalar deyiladi.
 
Eng yirik xalqaro korporatsiyalar: 
 Royal-Datch-Shell 
 Yunilever 
 Arbsd 
 De Birs 
Jahon infratuzilmasi tarkibiy qismlari 
 xalqaro transport tizimi (dengiz, daryo, havo, temir yo‘l); 
 xalqaro axborot kommunikatsiyalar tarmog‘i; 
 xalqaro moliya markazlari, birjalar, yirik sanoat va savdo 
birlashmalari.
Bu tovarlar, xizmatlar, mehnat va moliyaviy re-
surslarning milliy chegaradan tashqaridagi hara-
katiga, ya’ni xalqaro ayriboshlanishiga xizmat 
qiluvchi muassasaviy tuzilmalardir. 
Jahon 
infratuzil-
masi 
 
Xalqaro 
injiniring 
Bu bir davlat tomonidan boshqasiga sanoat va 
boshqa obyektlarni loyihalashtirish hamda qurish 
jarayoniga kerakli hisob-kitob loyihalarini berish 
va injenerlik-qurilish xizmati ko‘rsatishdan 
iborat.
Ishlab chiqarishning xalqaro miqyosda baynalmilallashuvi kapitalning 
transmilliy shaklda rivojlanishi va transmilliy kompaniyalar vujudga 
kelishining shart-sharoiti hisoblanadi 

---

309 
4-§. Jahon xo‘jalik aloqalarining xalqaro tartibga solinishi. 
O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga kirib borishining asosiy 
yo‘nalishlari 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT), uning 
kengash va organlari 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xavfsizlik 
kengashi 
Iqtisodiy va ijtimoiy 
kengash 
Bosh Assambleyasi 
Xalqaro sud 
Atom energetikasi 
bo‘yicha xalqaro 
agentlik (MAGATE) 
Iqtisodiy va ijtimoiy 
kengashning qo‘mi-
talari va komissiyalari 
Bosh assambleyaning 
qo‘mitalari va 
komissiyalari 
Maxsus
organlar 
Maxsus organlari: 
YuNESКO–(maorif, fan, madaniyat masalalari 
bo‘yicha). 
XSST–(Xalqaro sog‘liqni saqlash tashkiloti). 
XMT–(Xalqaro mehnat tashkiloti). 
FAO–Birlashgan millatlarning oziq-ovqat va qishloq 
xo‘jalik tashkiloti.