Rivojlanish va ta’lim psixologiyasi fanidan 1-kurs maktabgacha ta’lim ms 6-22 guruh talabalari uchun 1-mustaqil ish. Mustaqil ish mavzusu

Rivojlanish va ta’lim psixologiyasi fanidan 1-kurs maktabgacha ta’lim
MS 6-22 guruh talabalari uchun 1-mustaqil ish.


Mustaqil ish mavzusu: Bolaning rivojlanishi va unga ta’sir etuvchi omillar.
Reja:

1. 
   Tushunchalar tahlili.
   
2. 
   Bola rivojlanishiga ijobiy va salbiy ta’sir qiluvchi omillarni asoslash.
   
3. 
   Keysga munosabat bildirish.
   

1-mustaqil ishning 1-rejasini yoritishda quyidagi na’munadan foydalaning.

Namuna: Rivojlanish va ta’lim psixologiyasi fanidan “Tushunchalar tahlili”

Tushunchalar	Qanday ma’noni anglatadi? Ta’rifi qanday?	Qo‘shimcha ma’lumot
Bolalar rivojlanishi	Bolaning rivojlanishi insonning tug'ilishidan o'smirlik davrining oxirigacha bo'lgan biologik, psixologik va hissiy o'zgarishlarni o'z ichiga oladi. Bolalik hayotning 3 bosqichiga bo'linadi: erta bolalik, o'rta bolalik va kech bolalik. Erta bolalik davri odatda go'daklikdan 6 yoshgacha bo'ladi.	Bola — asosiy maʼnosi — bolalik davridagi inson. Bolalikning yosh chegaralari turli madaniyatlarda, hayotiy sikl nazariyalarida va huquqiy tizimlarda farq qiladi. Umuman olganda, bola deb tugʻilish paytidan boshlab to jinsiy balogʻatga yetguncha boʻlgan davrdagi insonga aytiladi. Qiz — ayol jinsidagi bola; Oʻgʻil — erkak jinsidagi bola.
Fiziologik o‘lchov	Fiziologiya (yun. physis — tabiat va...logiya) — organizmlar va ular qismlari, sistemalari, organlari, toʻqimalari va hayot faoliyatini oʻrganadigan fan. Oʻrganish obʼyektiga binoan, odam (qarang Odam), hayvonlar (qarang Hayvonlar fiziologiyasi) va oʻsimliklar fiziologiyasiga boʻlinadi (qarang Oʻsimliklar fiziologiyasi). F. anatomiya, sitologiya, gistologiya va, ayniqsa, biokimyo hamda biofizika bilan uzviy bogʻlangan; u fiziologik jarayonlarni. tushuntiri isha kimyoviy va fizik metodlar hamda tushunchalardan foydalanadi. F. — psixologiya, tibbiyot va veterinariya fanlarining nazariy asosi. F. umumiy, solishtirma (evolyutsion) va xususiy (amaliy) F.ga boʻlinadi. Umumiy F. barcha tirik materiya faoliyatining asosiy qonuniyatlari, uning tashqi muhit taʼsiriga. javob reaksiyasini, tirik obʼyektlarning notirik tabiatdan farq qiladigan xususiyatlarini oʻrganadi. Solishtirma F. hayvonlar organizmi fiziologik funksiyasini filogenetik (qarang Filogenez) va xususiy rivojlanish (qarang Ontogenez) orqali oʻrganadi. Xususiy F. organizmlar, birinchi navbatda odam organizmi hayot faoliyatining qonuniyatlarini tashqi muhit sharoiti bilan bogʻlab oʻrganadi. Shu sababdan xususiy F. mehnat fiziologiyasi, sport F.si, yosh F.si, ovqatlanish F.si, kosmik F. kabi fanlarga ajratiladi. Sogʻlom organizmda kechadigan jarayonlarni oʻrganadigan normal F. va kasal organizmdagi jarayonlarni oʻrganadigan patologik F. xam farq qilinadi.	F,— eksperimental fan. Fiziologik tadqiqotlar oʻtkir (viviseksiya, ajratilgan organlar, perfuziya metodlari) yoki surunkali eksperimentlar (shartli reflekslar metodi, fistula qoʻyish, transplantatsiya, elektrodlar kiritish va boshqa metodlar) yordamida oʻtkaziladi. Yaxlit organizm funksiyasini oʻrganishda elektroensefalografiya, elektrokardiografiya, miografiya, biotelemetriya metodlaridan foydalaniladi. F. sohasidagi dastlabki maʼlumotlar tibbiyot bilan bogʻlangan boʻlib, qadimdan maʼlum. Gippokrat ishlaridayoq organizmdagi suyuklik, suyuq va quyuq moddalar nisbati toʻgʻrisida xabar beriladi. Aristotel "Hayvonlar qismlari toʻgʻrisida"gi asarida bir qancha ichki organlar funksiyasi toʻgʻrisida yozadi. Galen ishlarida F.ga katta ahamiyat berilgan. U. nerv sistemasi, yurak va boshqa organlarning umumiy funksiyasi toʻgʻrisida maʼlumot beradi. Uygʻonish davrida dastlab organizmlar har xil sistemalarining anatomik tuzilishi, keyinchalik fiziologik funksiyasi jadal oʻrganila boshlandi (A.Vizaliy, M.Malpigi va boshqa ishlari). Hayvonlar ustida keng miqyosda tadqiqotlar olib borilishi natijasida U. Garvey kon aylanish sistemasini ochdi (1628); R.Boyl hayvonlar hayotida havoning ahamiyatini koʻrsatib berdi (1660); A.Lavuazye bu jarayonda kislorodning ahamiyatini aniqladi va hosil boʻladigan issiqlik miqdorini oʻlchadi (1775).
Distant oila yoki “akkordeon” oila	Distant oila yoki “akkordeon” tipidagi oilada a’zolardan kimdir, bu ko’p hollarda ota – u yoki bu sababga ko’ra oila a’zolari bilan kam ko’rishadi (uzoq muddatli safardagi dengizchi, harbiy xizmatchi, geolog, neft qazuvchi kabi). Ota bunday holatlarda o’zaro muomala jarayonlarida yo jismonan mavjud shaxs sifatida yoki ramziy tarzdagi ota sifatida ishtirok etadi. Oilada er-xotinlik aloqalari ham, ota va bola munosabatlari ham bolalar o’rtasidagi o’zaro munosabatlar ham aziyat chekib turadi. Gohida oilada go’yoki yashirin qolipda ajrim turganday bo’ladi. Lekin ayni shu holat ko’pincha distant oilaning ajrim bo’lgan oiladan afzal ekanligini ko’rsatadi.	Beqaror oila tarkiban ham, turar-joy, yashash joyi masalasida ham o’zgaruvchan bo’ladi. Masalan, ayrim ayollar birinchi nikohidan ajralganidan so’ng tez-tez erkaklarni almashtiradi, toki ko’ngliga ma’qul bo’lgan insonni topmagunicha turlicha munosabatlar tizimida bo’ladi. Bu farzandlar tomonidan yaxshi qabul qilinmaydi, ona bilan bolalar munosabatlari hamisha taran turadi. SHunga o’xshash holatlar tez-tez turar joyini almashtirishga moyil oilaga ham xosdir. Munosabatlar tarangligi nafaqat shu oilaning ichida, balki yangi turar joyga kelib yangi tengdosh o’rtoqlar va sinfdoshlar orttiradigan bolalarga ham salbiy ta’sir ko’rsatishi tabiiydir.
Ontogenez	Ontogenez (yunoncha: ontos — borliq va ...genez) — organizmning individual rivojlanishi, uning shakllana boshlashidan hayotning oxirigacha sodir boʻladigan ketma-ket oʻzgarishlar majmui. "Ontogenez" terminini nemis olimi E. Gekkel (1866) fanga kiritgan. Ontogenez urugʻlangan tuxum hujayra, yaʼni zigotadan boshlanadi. Jinssiz koʻpayadigan orga-nizmlarda yangi organizm ona hujay-raning boʻlinishidan (bir hujayralilarda), kurtaklanishdan yoki tugunak, ildizpoya va boshqa vegetativ organlardan (vegetativ koʻpayishda) vujudga keladi.Ontogenezni individual oʻsishdan iborat deb tushuntirsa, ikkinchisi — epigenez esa uni strukturasiz murtakdan boshlanadigan yangi hosilaning rivojlanish	Ontogenez organizmning xususiy rivojlanishi davomida roʻy beradigan barcha morfologik, fiziologik va funksional jarayonlarni qamrab oladigan, oʻzaro uzviy bogʻlangan miqdor va si-fat oʻzgarishlari orqali amalga oshadi. Ontogenez ketma-ket keladigan bosqichlar rivojlanish davrlaridan iborat. Jinsiy koʻpayadigan organizmlarda bu bos-qichlar murtak (embrional), murtakdan keyingi, yaʼni postembrional va ba-logʻatga yetish davrlarini oʻz ichiga oladi. Ontogenez davomida rivojlanayotgan organizmning alohida qismlari oʻsadi, ixtisoslashadi va oʻzaro muvofiklashadi. 18-asrda Ontogenezni tushuntirishda ikki konsepsiya kurash olib bordi. Ulardan biri preformizm jarayoni si-fatida tushuntiradi.
Asabiy anoreksiya	Anoreksiya nervoza taniqli ovqatlanish buzilishlaridan biri bo'lib, ommaviy axborot vositalariga eng katta ta'sir ko'rsatadi. Ammo, shuni hisobga olish kerakki, bu o'zgarish har doim bir xilda paydo bo'ladigan alomatlar to'plamidan iborat emas. Shuning uchun, agar biz ko'proq ta'sir qilishni istasak va ushbu ta'sirning qanday ifodalanganligini batafsilroq tavsiflashni istasak, biz anoreksiya nervoza turlari haqida gaplashishimiz kerak. Ammo, ushbu tasnifga e'tibor qaratishdan oldin, keling, asoslarga murojaat qiling: ushbu buzuqlikning ta'rifi.	Shunday qilib, anoreksiya so'zi ishtahaning etishmasligini anglatadi, bu turli xil kasalliklar va kasalliklarning odatiy klinik ko'rinishida mavjud bo'lgan simptom, anoreksiya nervoza esa bu alomat emas, balki o'ziga xos ovqatlanish buzilishi. Xususan, asabiy anoreksiya - bu og'irlik va tana vaznini yo'qotishga bo'lgan qiziqish bilan tavsiflangan, patologik o'ta og'irlik, vaznni ko'paytirmaslik uchun ovqatdan doimiy ravishda bosh tortish. Shu tarzda, biz aytmoqchi bo'lgan anoreksiya nervoza turidan qat'i nazar, bu buzuqlik odamlarni shunchalik ingichka yoki ko'tarib yurishiga olib keladi. sog'lig'ingiz jiddiy xavf ostida qoladigan darajada yomon va zararli parhez.