Rivojlantirish instituti

Tishlararo suyak devorchalari suyak plastinkalari va osteonlari tizimi
va kortikal plastinkasini hosil qiluvchi kompakt suyak moddasidan iborat.

---

2 1 5
Alveola chekkalarining kompakt suyagi juda ko‘p kanallarga ega bo‘lib,
ular orqali qon tomirlari va asab tolalari o‘tadilar. Kompakt suyak
qavatlari orasida suyak ko‘migi joylashgan, ular orasidagi to‘siqchalar
bo‘shliqlarini sarig‘ suyak miyasi to‘ldirib turadi.
Periodont tolalari sementga yaqin joyda, sementga, suyak tomondan
esa, alveola suyagiga kirib turadi. Kirib turgan qismlar Tomes tolalari
deb ataladi. Sement tuzilishi jixatidan suyakka o‘xshaydi, lekin uning
ko‘pchilik qismida hujayra yo‘q. Ikkilamchi sement joylashgan ildizning
cho‘qqisi (apiks) va ko‘p ildizli tishlar ildizlarining bo‘linadigan
(bifurkasiya) joylarida hujayralar bor, lekin ular tartibsiz joylashgani
uchun suyakka o‘xshamaydi.
Alveola o‘simtasining suyak to‘qimasi tuzilishi va kimyoviy tarkibi
jixatidan tananing boshqa suyaklaridan deyarli farq qilmaydi: 60—70%
mineral tuzlarni va oz miqdorda suvni, 30—40%-organik moddalarni
tashkil etadi. Organik moddasi, asosan kollagendan iborat. Elektron
mikroskopik va rentgenostruktur (rentgenologik tuzilish) usullar yorda-
mida ularning mineral kristallar va kollagen tolalardan iborat ekanligi
aniqlangan. Suyak to‘qimasidagi osteoblast, osteosit va osteoklast hujay-
ralari uning o‘z vazifasini bajarishini ta’minlaidi. Bu hujayralarning sito-
plazmalarida va yadrolarida 20 dan ortiq ferment borligini gistoximik
tekshiruvlar yordamida aniqlashgan. Meyyorda suyak hosil bo‘lishi va
uning so‘rilishi muvoffiqlashgan. Bu hol garmonlarga bog‘liq, xususan
qalqonoldi bezlari garmonlarining faolligiga bog‘liq ekanligi to‘g‘risida,
masalan tirokalsionin roli xaqida ma’lumotlar bor (A.I. Briskin, 1976).
Tirokalsionin va ftorning suyak so‘rilishi va alveola suyagining shaklla-
nishida roli borligi to‘g‘risida fikrlar bor (V.S. Ivanov, E.E. Leybur,
1978).
Rentgenogrammada suyakning kortikal plastinkasi alveola qirra-
laridagi aniq yo‘nalishga ega bo‘lgan chiziqlardan iborat. Suyak ko‘migi
esa halqasimon, to‘rsimon ko‘rinishda.
Sement tuzilishi jixatidan qo‘pol tolali suyakka o‘xshash, sement
tish ildiz yuzasini hamma satxini yopib turadi. U oxaklangan asosiy
modda va undagi kollagen tolalardan iborat. Bu kollagen tolalarning
bir qismi periodontga va bir qismi suyak to‘qimasiga davom etib, kirib
turadi va shu kirgan qismlar Sharpeev tolalari deb ataladi, xuddi shular
yordamida tish alveolaga yopishib turadi. Ikki xil sement to‘qimasi-
birlamchi, hujayrasiz va ikkilamchi, hujayrali (ikkilamchi sement ildiz
uchi atrofida va ko‘p ildizli tishlardagi ildizlar bo‘linadigan (bifuraksiya)
joylarida bo‘ladi. Normada sement so‘rilmaydi, ammo hayot davomida
asta-sekin yangi qavatlar hosil bo‘la boshlagani sababidan u qavatma-
qavatliga aylanadi.
Demak, paradont to‘qimalarining barchasi gistologik tuzilishi bilan
bir-biridan farqlanadi, turli vazifalarni bajaradi. Patologik jarayonda bu
morfofunksional kompleksning bir yoki bir necha yoki hammasi asta-
sekin kasallanishi mumkin.

---

2 1 6