Rivojlantirish instituti

Tish toji burchagi belgisi
Tishlarni chap yoki o‘ng tomondan ekanligi uchun, tishlarni uchta
bir-biridan farq qila bilish, ajratish belgilari bor:
1) tish tojining shakli bo‘yicha;
2) tish tojining do‘mboqchasi bo‘yicha;
3) tish tojining o‘yiqchalari bo‘yicha;
4) tish ildizlarining shakli va soni bo‘yicha.
Medial, chaynov, kesuv tomondagi burchak o‘tkir, distal va chaynov
kesuv tomondagi burchak esa o‘tmas. Oldingi tishlarda bu belgilar yaxshi
va aniqroq bo‘ladi.
Tish ildizining belgisi
Tish ildizi hamma vaqt ozmi-ko‘pmi yon-distal; loteral tomonga
qarab biroz bukilgan bo‘ladi, ya’ni tish ildizining jag‘ suyagi o‘sig‘i
joylashgan tomon biroz egilgan bo‘ladi. Tish ildizining tegishli belgisini
aniqlashda tishni uzunasiga o‘rtasidan chiziq o‘tkazib tish ildizi qattiq
qismi qaysi tomonga qaragan bo‘lsa shunga qarab chap yoki o‘ng tomonni
aniqlaymiz. Ildiz uchini egilganiga qarab o‘ng yoki chap deb ayish
mumkin.

---

1 5
Toj belgisi
Tishlarning lab, lunj, ya’ni og‘iz daxlizi tomon yuzasi, medial o‘rta
chiziqqa yaqin yuzasi do‘mboqroq bo‘lib, u yon-loteral tomonga qarab
biroz pasayib boradi. Demak, suv tomchisi medial tomondan distal
tomonga qarab oqadi. tishlar shakllari, funksiyalari har xil bo‘lsada,
ularni o‘rganishda ular to‘rtta bo‘lakka bo‘lingan:
a) Kurak tishlar sakkizta bo‘lib, ovqatlarni kesib olish vazifasini
bajaradi.
b) Qoziq tishlar to‘rtta bo‘lib, ovqatni uzib olishlikda xizmat qiladi.
d) Premolyar-kichik jag‘ tishlari sakkizta bo‘lib, ovqatlarni ezib,
bo‘lakchalarga aylantiradi.
e) molyarlar — katta jag‘ tishlari o‘n ikkita bo‘lib, ovqatlarni
maydalaydi.
Maydalangan ovqat so‘lak yordamida aralashib, yutishga tayyorlanadi.
Eng oxirgi sakkizinchi tish "aql tishi" deb ham ataladi. Chunki u 15—
25 yoshda, ya’ni insonning eng aqlga to‘luvchi yoshida chiqadi. "Aql
tishi" yo‘qolib borayotgan bo‘lib, 50% axolida chiqmasligi mumkin.
Ayniqsa pastki jag‘da chiqayotganda ko‘pincha ancha azob beradi, chi-
qish joyi kam bo‘lganligi tufayli noto‘g‘ri chiqishi, perikoronorit bo‘lishi
mumkin. Shunday qilib, insonda 28—32 ta doimiy tishlar bo‘lib, ular
pastki va yuqori jag‘da joylashadilar. Avvalo sut tishlar chiqadi va sut
tishlar 20 ta bo‘ladi. Ularda premolyar tishlar bo‘lmaydi va molyarlar
ikkita bo‘ladi.
Doimiy tishlarning anatomik formulasi:
2
1
2
3
3
2
1
2
2
1
2
3
3
2
1
2
Sut tishlarning anatomik formulasi:
2
1
0
2
2
0
1
2
2
1
0
2
2
0
1
2
Sut tishlarining klinik formulasi rim raqami bilan, doimiy tishlarniki
esa arab raqami bilan yoziladi:
Sut tishlarning klinik formulasi:
I
I
I
I
I
I
V
I
V
V
V
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
V
I
V
V
V
I
I
I
I
I
I
I
Doimiy tishlarning klinik formulasi:
1
2
3
4
5
6
7
8
8
7
6
5
4
3
2
1
1
2
3
4
5
6
7
8
8
7
6
5
4
3
2
1

---

1 6
Tishlar bir ildizli va ko‘p ildizli bo‘ladi. Kurak, oziq, premolyar
tishlarda ildiz bitta bo‘ladi. Faqat tepa jag‘da birinchi premolyar (4 4)
ko‘pincha ikki ildizli (tanglay va lunj ildizlari) bo‘ladi. Yuqoridagi
molyarlarda uchta ildiz bor: bitta tanglay ildizi yaxshi o‘tiluvchan bo‘ladi
va ikki (medial va distal) lunj ildizi bo‘lib, juda tor, qiyshiq bo‘ladi.
Pastki molyarlarda ikkita ildiz bor: medial va distal ildizlardir. Distal
ildiz yaxshi o‘tiluvchan bo‘ladi. Medial ildiz ikkita (til va lunj) kanallarga
bo‘linadi va tor, qiyshiq, o‘tish qiyinroq bo‘ladi. Sut tishlar 6-8 oylikdan
chiqa boshlaydi, 2,5—3 yoshda tamomila chiqib bo‘ladi. Sut tishlarning
o‘rniga doimiy tishlar chiqadi, sut tishlari ildizdan so‘rilishi boshlanadi.
Doimiy tishlar 6—7 yoshdan chiqa boshlaydi va 12—14 yoshda tamomila
chiqib bo‘ladi. 8 yoshda aql tish chiqishi va chiqmasligi mumkin. O‘z
vaqtida, ma’lum tartibda va simmetrik bo‘lib tishlar chiqishi norma
hisoblanadi. Asosan tishlar avvalo pastki jag‘lardan chiqadi, so‘ngra
yuqori jag‘da tishlar chiqishi boshlanadi. Jag‘ning sut tishlar ildizining
kengroq tarqaganligi, ular orasida doimiy tishlar kurtagi bo‘lishligi
natijasidadir. Sut tishlari oqroq, ko‘kimtirroq bo‘ladi. Negaki sut tishlarda
doimiy tishlarga qaraganda 10—15% organik modda ko‘proq bo‘ladi,
ya’ni shuncha anorganik modda kamroq bo‘ladi. Shuning uchun, sut
tishlar yumshoqroq bo‘ladi. Emal dentin, sement sut tishlarda yupqaroq
va tish bo‘shlig‘i, makro-mikrokanallar kengroqdir. Sut tishlarining
pulpasi asosan yumshoq qo‘shuvchi to‘qimadan iborat bo‘lib, nerv, limfa
qon tomirlarga juda boydir. Sut tishlarini ko‘kimtirroq ko‘rinishi shu
tufaylidir. Qattiq to‘qimasi esa yupqaroqdir. Sut tishlarning doimiy
tishlardan asosiy farqi shulardir. Ayniqsa, sut tishlarni davolashda juda
ehtiyot bo‘lish kerak.