Rivojlantirish instituti

O‘choqli infeksiya sababli rivojlanadigan kasalliklarni klinik
ko‘rinishlari
Birinchi navbatda shuni ta’kidlash zarurki, bemorning subyektiv
sezgilari obyektiv holatga to‘g‘ri kelmaydi. Bemorlar juda ko‘p shifokor-
mutaxassislarga turli shikoyatlar bilan murojaat qilib yuradilar. Stoma-
togen o‘choqlar organizmning boshqa infeksiya o‘choqlariga nisbatan
ko‘p uchrasada, bemorlar bilmasliklari tufayli stomatologlarga murojaat
etmasdan, boshqa shifokorlarga, ko‘pincha umumiy terapevtlarga ko‘proq
murojaat etadilar. Klinik ko‘rinishlari turlicha bo‘ladi. Kasallik ko‘pincha
tananing o‘ta sovushi, o‘ta charchash, jarohatlar, stresslar, o‘tkir yuqumli
kasalliklar (gripp, ORZ va boshqalar) oqibatida organizmning immuno-
biologik xususiyatlarining pasayishi munosabati bilan rivojlanadi,
qo‘zg‘aladi, klinikada namoyon buladi.
I.T. Lukomskiy o‘choqli infeksiyadan rivojlanadigan kasalliklarni 3
guruhga bo‘lib o‘rganishni tavsiya etadi:
1) kasallikning kelib chiqishi stomatogen o‘choqlar bilan bog‘liq;
2) stomatogen o‘choq bor va u kasallikni og‘irlashtirmoqda;
3) o‘choqli infeksiya bilan bog‘liqligi aniqlanmagan kasalliklar.
Ko‘rsatilganlarning amaliyotda ahamiyati uncha yo‘q.
G.D.Ovruskiy kuzatuvlari asosida 4 guruhga bo‘ladi:
1) Streptokkoklar ta’sirida rivojlanadigan infeksion- allergik
kasalliklar;
2) autoallergik kasalliklar;
3) dori-darmonlarga sensibilizatsiyasi bor bemorlarda rivojlanadigan
kasalliklar;

---

2 0 5
4) infeksiyali o‘choqning uzoq muddat davomida ta’siri oqibatida
organizmning nomunosib chidamligini pasayishi oqibatida paydo
bo‘ladigan kasalliklar.
Streptokkoklar ta’sirida rivojlanadigan infeksion-allergik kasalliklarga
xroniosepsis (surunkali sepsis) dan tashqari, septik endokardit,
nomunosib miokardit, vaskulit, nefrit, kon’yuktivit, artrit va boshqalar
ham kiradi.
Bu kasalliklar stomatogen o‘choqlar bilan bog‘liq bo‘lib, asta-sekin
rivojlanadi. O‘choqli infeksiyadan rivojlanadigan autoallergik kasallik-
lariga revmatizm, volchanka, sklerodermiya, revmatizm artritlari, poli-
artrit ham kiradi. O‘z asosida auto-allsrgik komponent yotadigan o‘choqli
infeksiya sabab rivojlanadigan kasalliklarning xususiyatlari shundan
iboratki, bunda o‘choq go‘yoki ikkinchi darajali bo‘lib, kasallik o‘zicha
avj olaveradi, rivojlanaveradi.
Stomatogen o‘choqlarni davolashda ishlatiladigan turli dorilardan
kelib chiqadigan allergik reaksiyalar, odatda, vaskulit va eritemalar,
kapillyaritlar, rinitlar, dermatitlar, bronxitlar, bronxsal astma xurujlari
(pristuplari), artralgiyalar, qon tarkibining o‘zgarishlari (gemorragiya,
anemiya, leykositoz, leykopeniya va boshqalar) kabi kasalliklarda
ko‘rinadi.
O‘choqlar o‘pkaning o‘tkir va surunkali kasalliklari, uzoq va surunkali
kechadigan yurak kasalliklari, oshqozon-ichak yo‘llari kasalliklari, asab
tizimi, buyrak, jigar, qon tizimi, xafaqon (gipertoniya) kasalligi va boshqa
xastaliklarning kelib chiqishi, og‘irlashuvi va davomli kechishiga olib
kelishi mumkin. Organizmning immunnologik holatini buzilishi (o‘zga-
rishi) yuqumli kasalliklarni kechishiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatishi
aniqlangan.
O‘choqli infeksiyadan hosil bo‘ladigan kasalliklar asta-sekin
rivojlanadi.
Ba’zi bemorlarning umumiy holati o‘zgarsa, ba’zilarida maxalliy
to‘qimalardagi o‘zgarishlar kuzatiladi. Qanday klinik kechishidan qa’tiy
nazar, bu kasalliklar uzoq muddat davom etishi va tez-tez qaytalanish
xususiyatiga ega.
Boshida bexuzurlik, tezda charchab qolish, bosh, bo‘g‘in og‘riqlari,
yurak tez urishlari, unda og‘riqlar, ishtaxaning buzilishi, umuman lanjlik,
tajanglik, qo‘l barmoqlarining ortiqcha dag‘illab qolishi, tananing ozishi,
kam quvvatlik, uyquning buzilishi, tana xaroratining ozgina ko‘tarilishi
(sub’fibrilitet) kabi holatlar birin-ketin sezila boshlaydi. Bemorni obyektiv
tekshirishda, qondagi o‘zgarishlar (granulositopeniya, limfasitoz, eritro-
sitlar cho‘kishini tezlashuvi — SOE, gemoglobin, eritrositlar miqdorini
kamayishi va boshqalar), tez-tez shamollash kabi o‘zgarishlar borligini
qayd qilish mumkin.
Ammo, ba’zi holatlarda ma’lum tana a’zosidagi o‘zgarishlar bi-
rinchi navbatga chiqadi. Masalan, revmatizmda bo‘g‘inlarni shish-

---

2 0 6
ganligi, ulardagi og‘riqlar va ular xarakatlarining chegaralangani ko‘z-
ga tashlanadi.
Umuman olganda, o‘choqli infeksiyadan yuzaga keladigan kasallik-
larda, to o‘choq (asosiy sabab) yo‘qotilmasa, rivojlangan kasalliklar
ko‘ngildagidek davolanmaydi yoki davolash foyda bermaydi.