Ўрмон жамоаларини баҳолаш

Ўрмонда ўсимликларнинг ўсимлик-бута қатламининг кўплиги

Балл	Мўллик даражаси	Кўплик кўрсаткичлари (синов сайти учун)
1	Ягона	Жуда оз, 1-5 нусха
2	Камдан кам	Бир нечта шахслар бор, 5-10 та намуна
3	Вақти-вақти билан	Шахслар сайт атрофида оз сонли тарқалган
4	Жуда кам	Жисмоний шахслар жами 20% ни ташкил қилади
5	Кўп	Кўп шахслар бор (> 30%), лекин тур бошқалардан устун келмайди
6	Жуда кўп	Шахслар сони бошқа турлардан аниқ устунлик қилади

— Фенофазани аниқлаш (ўсимликларнинг ривожланиш босқичи) жамиятнинг умумий кўринишини (унинг ҳетероженлиги ёки монотонлиги) аниқлаш учун зарурдир. Бу маршрут бўйлаб саёҳат қилишда шунга ўхшаш жамоаларни тезда топишга ёрдам беради.
Одатда еттита фенофаза мавжуд :куртаклар (ва бошқалар), ўсимликлар (сабзавот.). пайванд (лекин.); дон ва чакалакзорларда-қулоқ (cл.), гуллаш (цв.) ёки споруляция (сп.), мева — мева ва уруғларнинг пишиши, шунингдек споралар (пл.), мева тўкилганидан кейин ўсимликлар (вт. сабзавот.), сургун ўлим (отм.). Қўшни фитоценозларда учрайдиган турларнинг фенологик ҳолатини, шунингдек, ўрганилаётган фитоценозда ривожланишда кечикиш ёки аксинча, унинг тезлаштирилган йўналишини аниқлаш муҳимдир. Масалан, кўк мевалар баъзи жамоаларда мева беради, бошқаларида еса вегетатив ҳолатда қолади.
- Ўт бўғинини ўрганиш.
Ўсимликлар номини, уларнинг баландлигини, мўл-кўллигини ва фенофазасини кўрсатиб, ўт сатҳининг тавсифини тузинг.
Майса сатҳининг умумий проекцион қопламасини аниқланг.
- Мох-liken қопқоғини ўрганиш.
Уни тавсифлашда еътибор bering:
* қопқоқнинг умумий табиати (мохлар ва ликенлар бор ёки улар йўқ);
* майдони тарқатиш (ягона ёки нотекис);
* мох қопқоғининг зичлиги (зич-қаттиқ ёки бўшашган-сийрак);
* проекцион қамров (балларда балл);
* мох қопқоғининг қалинлиги (қалинлиги) (см);
* бу қопқоқни ташкил етувчи мохлар ва ликенларнинг таркиби (яшил мохлар, сфагнум мохлари, узун мохли мохлар—куку зиғир).
Ўрмондаги ва бир хил турдаги ўрмонларни кесишда оцу ўсимликларнинг тур таркибини Солиштиринг, ўсимликларнинг тур таркибини ва унинг шароитга боғлиқлигини аниқланг. Ушбу кузатувларга асосланиб, гемерофил (кесишни афзал кўринг), гемерофобик (кесишга тоқат қилманг) ва гемеродиафорик (ўсиш шароитларига бефарқ) турларни ва уларнинг фоиз нисбатларини аниқланг.
Еслатма: папоротниклар, оркиде, бинафшалар орасида айниқса кўп гемерофоблар мавжуд. Гемерофил турлар кўпинча тасодифий (drift) турлар ва алофитлар (ҳайдаладиган ерларга осонгина жойлашадиган ва бегона ўтларга айланадиган маҳаллий ўсимликлар) билан ифодаланади. Гемеродиафорик ўрмон бўлмаган яшаш жойларининг турлари (сув омборлари, ботқоқлар).
- Ўрмон заминини ўрганиш. Ўрмон соябони остида, айниқса сояга бардошли жинслардан ёруғлик жуда кам, шунинг учун ҳар доим тупроқ юзасига табиий тушиш бўлади, бу у ёки бу даражада ўт қатлами ва мох-liken қопламининг ривожланишига таъсир қилади. Ўрмонларнинг махсус турлари мавжуд (ўлик қопқоқ), куз тупроқни 100% қоплайди ва ўт қатлами ривожланмайди. Кучли ривожланган ахлат кўплаб ўсимликларнинг, шу жумладан ёғочли ўсимликларнинг янгиланишига таъсир қилиши мумкин.
Ахлатни тавсифлашда қуйидагиларга еътибор bering:
1) тупроқни қоплаш даражаси ( % );
2) ахлатнинг қалинлиги (см);
3) ўлик қопқоқни ташкил етувчи компонентлар (тушган барглар, игналар, новдалар, конуслар, ўсимликларнинг ўлик ер қисмлари, қобиқ қисмлари ва бошқалар.).
Ўрмоннинг санитария ҳолати ўлик ёғоч, йиқилган дарахтлар, ўлик ёғоч, барглар ва ёш куртакларнинг шикастланиши, шунингдек ўсимликлар учун характерли бўлмаган қалинлашувлар мавжудлиги билан баҳоланади (анжир. 9, жадвал. 11).
Berry ўсимликлар ва содир ейишли қўзиқорин еслатма. Картографик жадвалга енг истиқболли berry ва қўзиқорин жойларини қўйинг.
Сайтдаги ўсимликларни тавсифлашда тавсия етилган схемадан фойдаланинг (3-илова, 2, 3, 4 шакллар).