Rqo‘Q (kompensatsiyalash) to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar va uning vazifalari Reaktiv quvvat iste’molchilari

Kapital harajatlarning qoplanish muddatini aniqlash

Agar qurish yoki qayta qurish (rekonstruksiya) muddati bir yildan ortiq bo‘lsa, kapital harajatlar murakkab foizlar formulasidan topiladi.

(7.9)
S–qurish muddati, yil.
K_i–qurilishning birinchi yillardagi kapital harajatlari;
K_n.n–qurish bir yildan ortiq davom etganligi sababli sarflangan kapital mablag‘ni foydalanmasdan turganligidan (zamorajivanie kapitalovlojeniy) hosil bo‘lgan zararni e’tiborga oluvchi normativ keltirish koeffitsient quyidagicha aniqlanadi, K_n.n=0,080,1 ga teng.
(7.9) formulani yillarga taqsimlangan shaklda quyidagicha yozish mumkin:
K=K₁(1+K_n.n)^Tc–1+K₁(1+K_n.n)^Tc–2+…..+K_s–m(1+K_n.n)^Tc–m+K_t.s (7.10)
Bu holda keltirilgan harajatlar:
ming so‘m (7.11)
Kapital harajatlarning o‘zini qoplash muddatini aniqlash quyidagicha aniqlanadi:
, yil (7.12)
K₁, K₂–birinchi va ikkinchi variantlardagi kapital harajatlar.
S_e1, S_e2–shu variantlardagi yillik ekspluatatsiya harajatlari:
Ko‘p hollarda K₂>K₁ va S_e2e1 bo‘lib, T_ok ning qiymati, qo‘shimcha kapital harajatlar, ya’ni K_qo‘sh=K₂–K₁, S_e2 ning hisobiga necha yilda o‘zini qoplashini ko‘rsatadi.
Iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq qoplash muddati normativ o‘zini oqlash muddati T_n deyiladi:
(7.13)
Energetika uchun:
Yangi texnika uchun:
Formula (7–12) dan topilgan T_ok, T_n bilan solishtiriladi.
Agar T_okn bo‘lsa iqtisodiy variant K₂>K₁ va S_e2e1 bo‘ladi. Agar T_ok>T_n bo‘lsa iqtisodiy variant K₂1 va S_e2>S_e1 bo‘ladi. Lekin, o‘zini oqlash muddati T_ok ni kamchiligi bor: agar variantlardagi kapital harajatlarning farqi va ekspluatatsiya harajatlarining farqi ham oz bo‘lsa, T_ok noto‘g‘ri natija beradi.
Misol uchun, K₁=20 ming so‘m, K₂=19,5 ming so‘m, C_e1=2 ming so‘m, S_e2=2,01 ming so‘m bo‘lsa, bu holda yil>T_n.
Bu misol keltirilgan harajatlar usuli bilan yechilsa, natija butunlay boshqacha chiqadi:
Z₁=0,1220,2,0=4,4 ming so‘m;
Z₂=0,1219,5+2,01=4,35 ming so‘m;

Ya’ni, ikkala variant qiymatlarini teng deyish mumkin bo‘ladi, chunki ulardagi farq 5% dan kam bo‘ladi. Demak, ko‘rsatkich T_ok ni variantlardagi harajatlarning farqi katta bo‘lganda qo‘llash mumkin.

A–70 (II–variant)
7.1–rasm. Transformator va simlarni optimal variantini aniqlash uchun sxema
1–misol. Yuqorida ko‘rsatilgan sxemada ko‘rsatilgan sim va TP larning ikki varianti uchun keltirilgan harajatlarni solishtirib optimal variant aniqlansin.
T_m=3000–4000 soat,
R_al=3,6%; R_a.p=6,4%,
R_t.r=0,6%; R_t.r.n=2,9%,

TP–1 TP–2

Echish: a) liniya uchun:
Kapital harajatlar:
K_lI=K_ol1*L=247*2=4,94 ming so‘m,
K_lII=K_ol2*L=284*2=568 ming so‘m,
Yillik ekspluatatsiya harajatlari:

Elektr energiyasining yillik yo‘qolishlari:

• Maksimal yo‘qolishlar vaqti

  
  

• Keltirilgan harajatlar:

  
  

K_tpI=121+159=280 ming so‘m;

K_tpII=128+240=368 ming so‘m;

• Yillik ekspluatatsiya harajatlari:

  
  

,
,

• Elektr energiyasi yo‘qolishlari:

  
  

W_tpI=0.15 *8760+1*1²*1600+0.46*8760+3.1*1²*1600=10730 kVt*soat;

W_tpII=0.22*8760+1,47(0.63)²*2400+0.66*8760+4.2(0.64)²*2400=14420 kVt*soat.
Keltirilgan harajatlar:
Z_prI=0,15*280+139=181 ming so‘m,
Z_prII=0,15*368+184=239,2 ming so‘m

9. – MA’RUZA