Ўрта ўсиё давлатларида ўрта асрларда тиббиётнинг ривожланиши

TIBBIYOT TARIXI VA FALSAFASI

Reja:

1. O‘rta o‘siyo davlatlarida o‘rta asrlarda tibbiyotning rivojlanishi

2. Xorazmshoxlar davridagi tibbiyot

3. «Falsafa» atamasining mohiyati va mazmuni.

4. Falsafaning bahs mavzulari va asosiy muammolari.

O‘rta o‘siyo davlatlarida o‘rta asrlarda tibbiyotning rivojlanishi
O‘rta asrlarda O‘rta Osiyo davlatlarida fan ma ma’naviyat yuksak darajaga ko‘tarildi. Yirik shaharlarda ilm-fan markazlari – dorifununlar, madrasalar tashkil etildi. Ularda o‘nlab mashxur olimlar, fanning o‘sha davrda ma’lum bo‘lgan hamma sahalari ustida ijod qildilar, mashhur asarlar yaratdilar. Madrasalarda ko‘plab talabalar ta’lim olar, ularga o‘sha zamonning ko‘zga ko‘ringan yirik olimlari dars berardilar. O‘sha davrda O‘rta Osiyodagi davlatlar fan va madaniyatning rivojlanishi jixatidan jahonda eng taraqqiy etgan mamlakatlar qatoriga chiqib oldi.

Bunday umumiy yuksalish jarayonida tibbiyot ilmi ham juda rivojlandi. Shaharlar va aholi yashayodigan yirik kentlarda kasalxonalar, shifoxonalar (ambulatoriya ko‘rinishidagi davo maskanlari,) dorixonalar barpo etildi. Ular tajribali xakimlar (o‘qimishli tabiblar) va dorishunoslar xizmat qilardilar. Ba’zi yirik kasalxonalar qoshida maxsus oliy tibbiy bilim maskanlari ochilgan bo‘lib, ularda ko‘plab, talabalar o‘qitilardi. Bu yerda talabalar ustozlari raxbarligida o‘z bilim va tajribalarini ortirardilar. Tib ilmi soxasida chuqur bilim va tajribaga ega bo‘lgan xakimlar talabalar uchun turli kasalliklarga tashxis qo‘yishva ularni davolashga oid darsliklar va ko‘llanmalar yaratdilar. Ular ko‘pgina ilmiy asarlar ustida ham ijod qildilar. O‘sha davrda yaratilgan “Tib qonunlari kitobi” bunga yaqqol misoldir. O‘rta Osiyo olimlarning yaratgan tibbiy asarlari jaxon tibbiy ilmi hazinasiga yirik durdonalar bo‘lib qo‘shildi. O‘rta asrlarda O‘rta Osiyo davlatlarida ilm-fan va madaniyatning yuksalishi, birinchi galda shu davlatlarda ijtimoiy-iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy xayotda ruy bergan ijobiy olimlar bo‘lsa, ikkinchidan o‘sha vaqtdagi davlat boshliqlarining fan va madaniyat ahllarini qo‘llab-quvvatlashlari natijasi edi. O‘sha vaqtda hokimlik qilgan davlat arboblari o‘zlari o‘qimishli kishilar bo‘lganlar. Shuning uchun ular ilmning qadriga yetar va ilm ahllarini qo‘llab quvvatlardilar. Ularga o‘z saroylaridan joy berib, ilmiy ishlari uchun zarur sharoit yaratib berardilar. Tarixda o‘sha zamondagi Xorazm, Buxoro hamda Samarqand hokimlarining shunday ilm-fan homiylari bo‘lganliklari ma’lum. Shuning uchun bu hokimliklar xududida ilm-fan va tibbiyot ravnaq topgan edi. Biz quyida shu davlatlar xududida tibbiyotning rivojlanishi bilan tanishib chiqamiz. Xususan X-XII asrlarda Xorazmshohlar, somoniylar va qoraxoniylar davridagi tibbiyot bilan tanishamiz.