Rudnotermik pechlar (rtp)

Rudnotermik pechlar (RTP)
Reja


1 RTP lar to’g’risida umumiy tushuncha.
2 RTP ning asosiy belgilari.
3 RTPning almashtirIsh sxemasi.
4 RTPning tavsiflari.
5 RTPning asosiy parametrlari.
1. M.Matbabaev, ta‘kidlashicha rudnotermik pechlar (RTP) kimyo sanoati va metallurgiyaning asosiy texnologik agregatlari xisoblanadi. Ular yuqori birlamchi quvvatga ega bo’lib, elektr ta‘minoti Ishonchliligi bo’yicha ikkinchi gurux kategoriya elektr iste‘molchilari xisoblanadilar.
RTP larda par yoki gaz, Suyuq eritma va yombi shaklidagi butun kattik jism ko’rinIshida maxsulot olinadi. TegIshli metallar oksidlarini tiklovchilar, ya‘ni uglerod, kremniy, alyuminiy kabilardan foydalangan xolda tiklash yuli bilan temir bilan kremniy, marganets, volfram va boshqalarning ferrokorIshmalari ( masalan, ferrovolpfram, ferromolibden, ferrovannadiy, ferrotitan va boshqalar.) olinadi.
RTP lardan foydalanIsh soxalarida, oyna maxsulotlari pechlari va metallurgiya agregatlari futerovkasini ko’rIsh uchun Ishlatiladigan va elektroeritish usulida olingan yuqori xaroratlarga chidamli materiallar Ishlab chiqIsh muxim urin to’tadi. Bunda xom ashyo sifatida tuprok, tsirkon, kvartsli kum kabilar Ishlatilib, ochik yoy bilan eritish usulida olinadigan korund, bakor kabi yuqori xaroratlarga chidamli (utga chidamli) materiallar yuqori darajada tarkiban toza va yuqori zichlikga ega. Ushbu jarayonlarda elektr energiyasining sarfi N = 1800 - 2300 kVt*soat /tonnani tashqil etadi.
6.2. RTP larning asosiy belgilari:
1. Shixtaning solishtirma elektr qarshiligi xarorat uzgarIshi bilan sezilarli uzgaradi (sovuk xolatdagi shixta o’tkazuvchi ega bo’lmaydi, lekin erigan xolatda u ionli korIshma bo’lib, korIshmaning utkazuvchanligi xam xaroratga bog’’liqdir).
2. Shixtani boshqa shaklga keltirIsh (masalan, erigan korIshma shakliga) xarorati 1200 - 2200K ga tengdir.
3. RTP lar 1-2 yil davomidagi uzluksiz Ish xolatida Ishlashga mo’ljallangan.
4. RTP lar nisbatan sokin Ish xolatiga (PEYoP laridagi kabi eksplutatsion qisqa tutashuvlar RTP larda kuzatilmaydi) egadirlar.
RTP larda qayta Ishlov berilayotgan maxsulotlar kimyoviy tarkibining kup turli va murakkabligiga ko’ra, ularning konstruktsiyalari xam kup turlidir. Ulardan kuyidagi besh asosiy turdagi jarayon va pechlarni aloxida kayd etish maksadga muvofikdir:
1. Shlaksiz yoki kam shlakli jarayon va ularni amalga oshiruvchi RTP lar (ferrokorIshmalar, kaltsiy karbidini olish).
2. Kup shlakli jarayonlar va ularni amalga oshiruvchi RTP lar (fosfor va shu kabilarni olish).
3. Rafinatsiya qilishsh pechlari.
4. Blok jarayonlar va ularni amalga oshiruvchi RTP lar (elektrokorund va ferrovolpfram olish).
5. Yuqori xaroratlarga (utga) chidamli materiallar olish jarayonlari va ularni amalga oshiruvchi RTP lar.
RTP larda uch xil ko’rinIshdagi elektrodlar kullaniladi, ya‘ni kumirdan yasalgan va diametri 1200 - 1400 mm bo’lgan elektrodlar; diametri 800 mm gacha bo’lgan grafitlangan elektrodlar va diametri 2000 mm yoki
(3200 x 850)mm ulchamdagi to’g’ri to’rtburchak kesim yuzali o’zidan uzaytiriluvchi elektrodlar.
RTP larning elektr tavsiflari pechning Ishchi muxitidagi tok taksimoti xususiyatlari va unga mos keluvchi pech ulanadigan elektr manbasi sxemasi xususiyatlari bilan aniqlanadi.
Elektrodlar va pech tipi o’rtasidagi tajriba yuli bilan aniqlangan pech vannasining qarshiligi:
(1)
6.3. Amaldagi RTP larda utkazilgan ulchovlar pech kuchlanIshi va toki o’rtasidagi aloka, koidaga ko’ra chizikli bo’lib Om konuniga buysunIshini ko’rsatadi. Simmetrik RTP qurilmasining almashtirIsh sxemasi 6.1-rasmda keltirilgan (PEYoP lari misolida keltirilgan tushuntirIshlar mazkur xolat uchun xam urinli).

1-rasm.

rk, xk - pech qurilmasining mos ravIshda to’la aktiv va induktiv qarshiliklari;
rb, xb - pech vannasining aktiv va induktiv qarshiliklari ;
U2f- manbaning faza kuchlanIshi ;
Upf- pech vannasidagi faza kuchlanIshi .
4. Pech tavsiflaririni (asosiy parametrlari) xisoblash uchun kuyidagi tenglamalardan foydalaniladi.




Pechning tulik quvvat kiymatlarini topIsh uchun, bir faza uchun topilgan quvvatlar kiymati uch barobar kupaytiriladi. Pech transformatorining birlamchi kuchlanIshi 6;10;35 kV ga teng.
6.5. Misol tarikasida ayrim pechlarning tavsiflari kuyida keltiriladi:
1. PKO-2,5N2 tipidagi pech uchun:
Rnom=2,5 kvt. I elektrod.max=13kA; U2=178(89B
2. RK3-72F-M1 tipidagi pech uchun:
Rnom=720 kvt.;(3x24); Ielektrod.max = 92,5kA; U2=649 (149B
Eng kup mikdordagi energiya yukolishi (60;65%) qisqa tarmoqka to’g’ri keladi. Pech qurilmasining quvvat koeffitsienti sos ( kiymatini oshirish uchun avtomatik boshqariluvchan kondensator batareyalari kullaniladi.


Foydalanilgan adabietlar.
1.Bolotov A.V.,SHepel G.A. «Elektrotexnologicheskie ustanovki» M.Vsshaya shkola. 1988god.
2.I.P.Evtyukova,L.S.Katsevich,N.M.Nekrasova,A.D.Svenchanskiy «Elektrotexnologicheskie ustanovki»pod redaktsiey A.D. Svenchanskogo, Energoatomizdat 1982 god.
3.I.I.Aliev «Spravochnik po elektrotexnike i elektrooborudovaniyu»
M.Vsshaya shkola.2000 yil.
4.M.M.Matbabaev «Elektrotexnologik qurilmalar»,o’quv qo’llanma FarPI 2002 iyl.