Рус педагог олимлари М

2.2. Yan Amos Komenskiy yashagan davr va uning ijtimoiy qarashlari.

XV-XVII asrlarda xalq ommasining feodal dvoryanlarga hamda feodalizmning idealogiya sohasidagi tayanchi bo’lgan katolik cherkoviga qarshi kurashi keskinlashdi. Bu nurash diniy demokratik sektachilik harakati shaklida moydonga keldi.

Chexiyadagi taboritlar harakati mana shunday demokratik sektachilik xarakatining mahsulotlaridan biri edi. Bu xarakat Tabor shahrida vujudga keldi va Taboritlar harakati deb ataldi. Ular shaxs mulkini inkor etib hamma narsa umumiy bo’lishi lozim degan g’oyani ilgari surdilar.
XV asrning birinchi yarmida (1618-1648) ular chex krestontlari tomonidan qo’shni mamlakatlarga haydab yubordilar. Buyuk chex pedagogi Yan Amos Komenskiy 1592 yil ana shunday ijtimoiy sharoitda dunyoga keldi. U jamoa chex qardoshlari hisobidan o’rta va oliy ma’lumot oldi. 1611 yilda Yan Amos Komenskiy Germaniyaning Geborn universitetiga, keldi. Bu yerda zamonaviy ilg’or programmalarda taniqli professorlar dars berar edi. Dars jarayonida falsafa, tabiiy fanlar, anatomiya, astranomiya kabi fanlari o’rganildi.
Universitetda yosh Yan Amos Komenskiyni yosh professor Iogann Gernix Alshed o’z bilimi bilan maftun etgan edi. Yanning nazarida Alsheddan doimo bilim bulog’i oqib turar edi. Bu yerda turli tabiiy fanlar to’g’risidagi kashfiyotlar haqida ma’lumot berar edi. Bu davrda ko’plab kashfiyotchilar unga zamondosh edi.
Yan Amos Komenskiy sinf dars sistemasi va uning ta’lim mazmuniga oid qarash.
Komenskiy inson tabiatiga asoslanib, yosh buguning umrini xar qaysisi 6 yoshdan bo’lgan davrga ajratadi:

1. 
   Gudaklik davri – 0 – 6 yosh ona maktabi «Onalar maktabi»
   
2. 
   Bolalik davri 6 – 12 – yosh ona tili maktabi «Tillar va hamma fanlarning ochiq eshigi»
   
3. 
   O’smirlik davri – 12 – 18 yosh lotin maktabi Gimnaziya «Xislar vositasi bilan anglanadigan narsalarning suratlari»
   
4. 
   Yetuklik davri – 18 – 24 yosh Akademiya.
   

Komenskiy uzluksiz ta’lim tizimini ishlab chikdi va sinf dars sistemasiga asos soldi. Bir xil yoshda, bir vaktda o’qitish, o’quv yilini chorak va ta’tillarga bo’lish tuzumini ishlab chikdi. Shaxsni jamoatda tarbiyalash g’oyasini ilgari surdi.
Lotin maktabi: 6 yil.
S i n f l a r.
1. Gramatika 4. Axlok
2. Fizika 5. Dialektika
3. Matematika 6. Ritorika
A k a d ye m i ya
1. Geologiya 2. Yuridik 3. Medisina
Yan Amos Komenskiy mazkur ta’lim tizimiga mo’ljallab bir qator zamonaviy ta’lim mazmuniga oid darsliklar yaratdi.
Bular «Tillar va hamma fanlarning ochiq eshigi» (1631), «Hislar vositasi bilan idrok qilinadigan narsalarning suratlari» (1658),
Komenskiy darslik qanday bo’lishi lozimligi haqida bir qancha qimmatli nazariy fikrlarni aytdi va o’z zamoni uchun namunali bo’lgan bir necha darslik yozib, o’zining shu nazariy fikrlarini amalda ruyobga chikardi.