Rustamjon o‘rinov, anvar baxranov

ASARDA  KELTIRILGAN  SUV  HAVZALARI  NOMLARI 

Irtish daryosi 

Uyg‘ur eli  parchalanganida bir qancha qismi  Irtish daryosi bo‘yiga kelib  yashaydi. 

Amu  suvi 

Abulg‘ozi Amu suvining dengizga quyilgan joyida, u yerni Orol  deyishar edi, hijriy  ming taqi ellik  to‘rtda, qo‘y 

yilining  avvalinda Abulg‘oziyni xon  qilib  ko‘tarilgan. 

Abulg‘ozixon  Xevaqni Oroldan otlanib ko‘p marta  chopgan (hujum qilgan). 

Orol 

Asarda  keltirilgan Abulg‘ozixonning  “Xevaqni  olgani” haqidagi  parchaning  qisqacha  mazmuni  

Xevaq joy nomi hisoblanib, Abulg‘ozixon  turkmanlardan  bu yerni so‘raydi, lekin  berishmaydi.  Shundan so‘ng Nodir Muhammadxonning 

nomiga xutba o‘qitib,  Ashraf sultonni yuborishadi. Abulg‘ozixon  dushman bo‘lib Xevaqqa ikki  marta  yurish qiladi.  Shundan so‘ng Nodir 

Muhammadxon  Xevaq bilan Hazoraspning amal  otini Asfandiyorxon kimga  bergan bo‘lsa, Nodir  Muhammadxonning  kelgan ilg‘or 

beklari  shu kishidan ayirmaydi.  Ilg‘or kelganning barchasi bir viloyatning hokimi  yo qurlarning boshlig‘i edi. Hech qaysisi sen hokim  bo‘l 

demaydi.  Shu sababli viloyatning amal  oti va hosili turkman qo‘lida edi. 

Abulg‘ozixon  Xevaqni Oroldan otlanib ko‘p chopdi. Bu voqeadan besh oy o‘tib Nodir  Muhammadxon  Xisrav sulton ismli  o‘g‘lining 

o‘g‘li  Qosim  sulton deganini Xevaqqa yuboradi. U ham Xevaqni qo‘lga kirita  olmaydi. 

Abulg‘ozixon  Qosim  sulton kelganini  eshitib namoz  vaqtida Xevaqning darvozasi og‘zidagi  Gandumkon  degan joyga chopar yuboradi va 

Toshko‘pirdan naridagi Xonqohda suv labida Oroldin kema  keltirilganigini  va kema  turgan joyga yig‘ilishini  aytadi. Chopar ketadi va 

ortidan qo‘shin ham  ketadi. Qo‘shinda uch yuz kishi bor edi. Yuz  yigirmata  sadaqlini yaravul, yigirma  sadaqlini o‘n yasovning oldiga 

qo‘yadi. Bundan tashqari yigirma  besh miltiqchisi  ham bo‘lib ularni  piyoda qo‘yishadi. Miltiqchilar  dushmanni ariqdan turib o‘qqa tutadi. 

(sadaq – o‘qdon) 

Dushmanning yetti yuz-sakkiz  yuz sovutli va qo‘yoqli va chahoroyna va dubulg‘a va butlug‘ kishisi bo‘lib,  Abulg ‘ozixonning  besh sovutli 

kishisi bor edi. Shu besh yigit qo‘shinning oldida borardi. 

Piyoda qo‘shinning oldida Abulg‘ozi  Bahodirxonning  o‘zi  borardi. U piyodalarga “Bir  ko‘zingiz  yovda bo‘lsin, bir ko‘zingiz  me nda 

bo‘lsin” deb o‘rgatib qo‘ygan edi. Dushman o‘ttiz qadam yerga kelmagunigacha  jim  turishadi. Shundan so‘ng kelgan kishilarni  o‘q qa 

tutishadi. Ariq ichida yotgan miltiqchilar  ham dushmanni o‘qqa tutishni boshlaydi. 

Abulg‘ozixon  qo‘shini dushmanni otda va piyoda o‘qqa tutishardi. Qo‘shin tarqala boshlaydi. Yana  otlanib Toshko‘prikka  kelishadi u 

yerda odam yo‘q edi. U yerdan suv bo‘yiga borishadi. Olomonning barchasi o‘ljasi  bilan yig‘ilib  turishardi va bir qanchasi go‘sht pishirib 

yeb o‘tirishardi.  Shu kuni ular suv bo‘yida yotishadi. Bir  necha kundan so‘ng ev (uy)ga borishadi.