Ruwxiyliq tiykarlarin woqitiw metodikasi kk

«Ruwxiyliq tiykarlari» pa`ninin` uliwmadidaktikaliq tiykarlari ha`m du`zilisi 
«Ruwxiyliq tiykarlarin oqitiw metodikasi» pa`n sipatinda, onin` ta`lim protsessinde 
tutqan orni ha`m waziypalari 
Жоба: 
1. Oqitiwshinin` metodikaliq tayarlig`i ha`m waziypalari
2. Ruwxiyliq tiykarlarin oqitiw metodikasinin` pa`n sipatinda qa`liplesiwi 
 
1. Oqitiwshinin` metodikaliq tayarlig`i ha`m waziypalari
Ma`mleketimizde ju`z berip atirg`an sotsialliq-ekonomikaliq mu`na`sibetler, xaliq 
bilimlendiriw sistemasinda bolip atirg`an o`zgerisler «Bilimlendiriw haqqinda» Nizamda ha`mde 
«Kadrlar tayarlawdin` milliy bag`darlamasi»nda ko`rsetilip o`tilgenindey, xa`r bir mektep 
oqitiwshisi yaki ka`sip-o`ner kolledji oqitiwshisi aldina a`hmiyetli waziypa qoymaqta. Bul 
waziypalar ta`lim ushin ta`n bolg`an buwinlardi ajiratiw imkaniyatin beredi, bul buwinlar ha`r 
qiyli oqiw pa`nleri bag`darlamalarinda, oqiw jobalarinda, sabaqliqlarda ta`limnin` a`melge 
asiriliwin, sonday-aq metodikaliq sistemada qanday da bir tarmaqti payda etiwi mu`mkin. 
Ma`mleketlik ta`lim standartlarinin` aniq oqiw pa`ni boyinsha emes, ba`lki bilimlendiriw 
tarawi boyinsha islep shig`iliwi oqiw pa`nlerin variativ tan`law tiykarinda oqiw-metodikaliq 
kompleksler (bag`darlama, oqiw jobasi, sabaqliqlardi) jaratiw ushin ken` imkaniyatlar aship 
beredi. Sonday-aq, oqiw pa`nlerara baylanis ha`m bilimlerdi muwapiqlastiriw printsipi tiykarinda 
oqiw pa`nlerinin` ishki baylanislilig`i ha`m pa`nlerara baylanisti ta`miynlewge xizmet etedi. 
Ruwxiyliq tiykarlari oqitiwshisinin` metodikaliq tayarlig`i degende biz buni ilimiy 
du`n`yaqaras tiykarinda pa`nlerdi oqitiw metodikasinin` uliwma pedagogikaliq-psixologiyaliq 
ha`m sotsialliq tayarliq penen u`zliksiz baylanista tayarlaniwin tu`sinemiz. Bunday tayarlaniw 
waziypasina ruwxiyliq tiykarlari pa`ni tarawinda belgili bir bilim ha`m oqiwlardi iyelewi ha`m 
balalardi oqitiwarqali ta`rbiyalawdi o`zlestiriwi kiredi.
Metodikaliq tayarliq mektep yaki ka`sip-o`ner kolledji, AL oqitiwshisi tayarlig`inin` 
quram bo`legi bolip, onin` ta`limiy-ta`rbiyaliq iskerlikten ajiratilg`an halda qaraliwi mu`mkin 
emes. Ekinshi ta`repten, ruwxiyliq tiykarlarin oqitiw birinshi basqish bolip tabiladi, yag`niy 
balalardi na`wbettegi ruwxiyliq tiykarlari kursin o`zlestiriwge tayarlaw basqishi bolip tabiladi. 
Ruwxiyliq tiykarlari ta`liminin` bul eki aspekti (ruwxiyliq tiykarlari ta`limnin` quram bo`legi 
ha`m metodikaliq tayarlig`i) metodikada o`zinin` mu`na`sip sa`wleleniwin tapqan. 
Ruwxiyliq tiykarlari kursinin` tiykarindag`i bilimler, bir ta`repten basqa taraw ilimlerinde 
kem paydalaniladi ha`m oylawdin` rawajlaniwina ja`rdem beredi. Sonin` menen baslawish 
bilimler bir pu`tin mazmunida jaratadi, ekinshi ta`repten, za`ru`riy metodikaliq elesletiw ha`m 
oylawdin` logikaliq du`zilisin qaliplestiriwge bag`darlang`an boladi.
Balalik ha`m o`spirimlik da`wiri oqiwshilardin` oylaw qabiletin qaliplestiriwge juwapker 
da`wir ekenligi psixologiyaliq jaqtan da`lillengen. Mine usi da`wirde qaliplestirilmegen 
na`rselerdi keyin ala toltiriw, Ruwxiyliq tiykarlari metodikasinin`, atap aytqanda Ruwxiyliq 
tiykarlari pa`nin oqitiw metodikasinin` orayliq waziypalarinin` biri - oqitiwin` jetkilikli da`rejede 
joqari rawajlandiriwshi na`tiyjeliligin arttiriwdi ta`miynlewde oqitiwshinin` oqiwshilardin` 
aqiliyri rawajlaniwlarina ta`sirin jedellestiriwden ibarat.
Ruwxiyliq tiykarlari pa`ni ta`lim-ta`rbiyaliq waziypalari teoriyaliq ha`m a`meliy bilimler 
sistemasi g`ana sheshiwi mu`mkin. Bul ilimiy du`n`yaqaras, psixologiya, pedagogika, didaktika, 
filosofiya, demokratiyaliq ja`miyet quriw, ruwxiyliq tiykarlari pa`nin oqitiw teoriyasin 
(Ruwxiyliq tiykarlari didaktikasi)n o`z ishine aladi. Biraq tek teoriyaliq bilimlerdin` o`zi 
jetkilikli emes. Oqitiwdin` belgili bir mazmuni ha`m oqitiwshilardin` aqiliy iskerligi da`rejesi 
menen ta`sirlenetug`in anaw yaki minaw oqiw bag`dari ushin n` qolayli usillardi qollana biliw 
ha`m sabaqqa tayarlaniwda yamasa sabaqtin` o`zinde ju`zege keletug`in aniq metodikaliq 
waziypalardi sheshe biliw za`ru`r. 
Mine usi ruwxiyliq tiykarlari pa`nin oqitiwda oqiwshilardin` aqiliy rawajlaniwina tiykar 
salatug`inlig`i sebepli mektep yaki ka`sip-o`ner kolledji oqitiwshisi ushin oqiwshilardin` aqiliy 

---

4 
iskerlikleri da`rejesi ha`m imkaniyatlarin biliw ja`ne esapqa aliw og`ada a`hmiyetli bolip 
tabiladi. Keleshekte a`meliy iskerlik ushin jeke, a`meliy, seminar jumislarinda ruwxiyliq 
tiykarlari pa`nin oqitiw metodikasinda orinlanatug`in jumislar arqali iyeleniledi. 
Teoriyaliq bilimlerdi a`meliy sabaqlarg`a tayarlaniwda ha`m sabaqlardin` o`zinde oqitiw 
a`meliyatinda paydalainw protsessinde ju`zege keletug`in og`ada ha`r qiyli metodikaliq 
ma`seleler sheshiliwi lazim. 
Metodikaliq ma`seleler ha`r qiyli sabaqlarda ju`zege keledi, a`dette olar bir qiyli 
qunliliqqa iye emes. Oqitiwshi sabaqta payda bolg`an metodikaliq ma`selenin` usi situatsiya 
ushin en` jaramli shesheimin tez taba aliwi ushin bul tarawda jeterli da`rejede ken` tayarliqqa 
iye boliwi talap etiledi. qeltirilgen ma`seleler sabaqta ilaji barinsha ha`r qiyli usillar menen 
sheshiliwi lazim. 
RTOM oqitiw qurallari sipatinda orin alg`an didaktikaliq, pedagogikaliq sheberlik, logika 
ilimi ha`m ruwxiyliq tiykarlari ko`z-qarasinan mazmun jag`inan jetkilikli emesligi sebepli o`z 
betinshe paydalaniladi ha`m u`yrenilgen materialdi tek bekkemlew qurali sipatinda 
paydalanadi. 
Milliy g`a`rezsizlik ideyalarin, huqiqiy ma`deniyatti qa`liplestiriw, milliy ideologiyani 
u`git-na`siyatlaw ruwxiyliq tiykarlarin qaliplestiriwde ta`limnin` orayliq waziypalarinan bolip 
kelgen ha`m usinday bolip qaladi.
Biraq bul waziypa tek jalg`iz bolip qalmastan, al ol oqiwshilardin` pa`ndi u`yreniwdegi 
ja`ne de ken`irek ha`m ha`r ta`repleme tayarlaw isinin` quram bo`legi bolip tabiladi. Bul ma`sele 
eki tiykarg`i jol menen a`melge asiriladi: 1) pedagogikaliq ta`lim joli, yag`niy oqiwshilardin` 
pikirlewin turmista qollanilatug`in ruwxiy ko`z-qaraslarg`a ha`m bilimlerdi iyelewge tayarlaw; 2) 
ruwxiy ta`rbiya joli, yag`niy oqiwshilardin` en` a`hmiyetli tu`siniklerdi ha`m en` da`slep ruwxiy, 
a`dep-ikramliliq, milliy ideya ha`m ideologiya tu`siniklerin u`yreniw ha`m olarg`a a`mel qiliwg`a 
tayarlaw.