Rxitektura qurulish universiteti “qurilishni boshqarish” fakulteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT
A
RXITEKTURA - QURULISH UNIVERSITETI
“QURILISHNI BOSHQARISH” FAKULTETI
“SHAHAR QURILISHI VA XO’JALIGI” KAFEDRASI
“UY-JOY KOMMUNAL XO’JALIGI VA SERVIS ASOSLARI” FANIDAN
Mustaqil ish
Mavzu: Kanalizatsiya tizimi
Bajardi: 301-SHQ hamda KITE va B
Bektoshev Bobur
Tekshirdi: Davlatov I

Samarqand _2023

Reja:

1. 
   Kanalizatsiya
   
2. 
   Suv ta’minoti va kanalizatsiya loyihalash
   
3. 
   Tashqi kanalizatsiya tizimi haqida
   

Kanalizatsiya — korxonalar, jamoat va turar joy binolari hamda aholi yashaydigan joylardan chiqadigan oqova suvlarni chiqarib tashlaydigan muhandislik inshootlari va jihozlari majmui, shuningdek, bu suvlardan foydalanish yoki suv havzalariga oqizishdan oldin tozalash va zararsizlantirish tadbirlari. Kanalizatsiya tizimining asosiy qismlari: kanalizatsiya tarmogʻi, nasos st-yasi, tozalash inshootlari va oqova suvlar qoʻshimcha tozalanadigan inshootlar. Kanalizatsiya t a r m o gʻ i korxona va turar joylardan okrva suvlarni olib ketadigan quvurlar tarmogʻi; u ichki va tashqi Kanalizatsiya tarmoqlariga boʻlinadi. Ichki Kanalizatsiya tarmogʻidan maishiy va i.ch. okrva suvlarini bino yoki inshootlar tashkarisiga chiqarib tashlashda foydalaniladi. Unga oqova suvlarni qabul qiladigan asboblar (sanitariya asboblari), stoyaklar, binodan chiqarib yuborish qurilmalari kiradi. Baʼzi korxonalarda okrva suvlarni oldindan tozalaydigan uskunalar ham oʻrnatiladi. Tashqi Kanalizatsiya tarmogʻi turar joy binolari, sanoat obʼyektlaridan chiqadigan iflos va yogʻin suvlarni qabul qilish hamda oqizib yuborish uchun xizmat qiladi. U xovli ichi, kvartal ichi va koʻcha tarmoqlariga boʻlinadi. Bir necha Kanalizatsiya liniyalaridan kelgan suvlar kollektorlarga yigʻiladi, u yerdan umumiy Kanalizatsiya tarmogʻiga qoʻshilib ketadi. Kanalizatsiya tarmogʻi trassasi iloji boricha okrva suvlar oʻz-oʻzidan oqadigan qilib yotqiziladi. Agar buning iloji boʻlmasa, nasos stansiyasi oʻrnatiladi. U oqova suvlarni bosimli quvurlar boʻylab haydaydi. Oʻz-oʻzidan oqadigan tarmoqlarga sopol, asbest-sement va plastmassa quvurlar, bosimli tarmoqlarga choʻyan, temirbeton, asbest-sement va plastmassa quvurlar ishlatiladi va ular yerning muzlash chuqurligini hisobga olgan holda imkoni boricha yuza yotqiziladi. Kanalizatsiya tarmogʻini tekshirib turish va tozalash uchun trassata Kanalizatsiya quduklari quriladi.
Birlashgan va alohida Kanalizatsiya tizimlari ham mavjud. Birlashgan Kanalizatsiya tizimida barcha suvlar bitta quvur orqali ketadi. Alohida Kanalizatsiya tizimida uy-joylardan chiqadigan yoki okrva suvlar, yogʻin suvlari uchun alohidaalohida Kanalizatsiya tarmoqlari quriladi. Zamonaviy kommunal qurilishda, asosan, aloxdsa Kanalizatsiya tizimi qoʻllaniladi. Sanoat korxonalaridan chiqadigan suvlar tozalash inshootlarida, kimyoviy, biologik va mexanik usullar bilan tozalangandan soʻnggina umumiy Kanalizatsiyaga qoʻshiladi. Markazlashtirilgan Kanalizatsiya boʻlmagan joylarda har qaysi uy (yoki bir necha uy) uchun mahalliy Kanalizatsiya tizimi quriladi.
Kanalizatsiya tizimi qadimda Misr, Hindiston, Rim, Yunonistonda qurilgan. Yunoniston va Rimda ancha mukammal Kanalizatsiyalar boʻlgan. Ilgari Oʻzbekistan hududida ham Kanalizatsiyalar yotqizilgani maʼlum (qarang Afrosiyob). U paytlarda Kanalizatsiyada, asosan, sopol quvurlardan foydalanishgan. Zamonaviy Kanalizatsiya tizimi 19-asrdan boshlab qurila boshlangan. Kanalizatsiya yashash va ishlab chiqarish sharoitlarini yaxshilashga, suv resurslaridan samarali foydalanishga hamda tabiatni muhofaza qilishga imkon beradi va turar joylarni obodonlashtirishning asosiy omillaridan biri hisoblanadi.
Ushbu maqola chiqindilarni tashish uchun zamonaviy kanalizatsiya tizimi haqida. Ham chiqindi suvlarni, ham bo'ron suvlarini tashish uchun mo'ljallangan kanalizatsiya uchun qarang estrodiol kanalizatsiya. Ko'cha oqimi drenaj tizimi uchun qarang bo'ronli drenaj.

PVX sanitariya kanalizatsiyasini o'rnatish. Sanitariya kanalizatsiyasi yig'iladigan maydon tomonidan hosil bo'lgan kanalizatsiya miqdorini tashish uchun o'lchamlarga ega. Sanitariya kanalizatsiyasi, tashish uchun mo'ljallangan estrodiol kanalizatsiyadan ancha kichik yer usti oqimi.
A sanitariya kanalizatsiyasi yoki yomon kanalizatsiya tashish uchun er osti trubkasi yoki tunnel tizimi kanalizatsiya uylardan va savdo binolar (lekin emas bo'ron suvi ) ga davolash ob'ektlar yoki yo'q qilish. Sanitariya kanalizatsiya kanalizatsiya tizimi yoki deb nomlangan umumiy tizimning bir qismidir kanalizatsiya.
Kanalizatsiya nazorati ostida ishlov berilishi mumkin suvning ifloslanishi zaryaddan oldin er usti suvlari.^[1][2] Sanoat hududlariga xizmat ko'rsatadigan sanitariya kanalizatsiyasi ham mavjud sanoat chiqindi suvlari.
Alohida sanitariya kanalizatsiya tizimlari kanalizatsiya kanalizatsiyasini tashish uchun mo'ljallangan. Sanitariya kanalizatsiyasi xizmat ko'rsatadigan belediyalarda, alohida bo'ronli drenajlar etkazishi mumkin yer usti oqimi to'g'ridan-to'g'ri er usti suvlariga. Sanitariya kanalizatsiyasi ajralib turadi estrodiol kanalizatsiya kanalizatsiya bilan birlashtiradigan bo'ron suvi bir quvurda oqadigan suv. Sanitariya kanalizatsiya tizimlari foydalidir, chunki ulardan qochishadi estrodiol kanalizatsiya toshqini.
Kanalizatsiya tozalash sanitariya chiqindilari yomg'ir suvi bilan suyultirilganda unchalik samarasiz bo'ladi va kanalizatsiyaning estrodiol toshqini kuchli yog'ingarchilik oqibatida yoki qor erishi ning gidravlik quvvatidan oshib ketadi kanalizatsiya tozalash inshootlari.^[3] Ushbu kamchiliklarni bartaraf etish uchun ba'zi shaharlar faqat shahar chiqindi suvlarini yig'ish uchun alohida sanitariya kanalizatsiyasini qurishdi va bo'ron drenajlarida yig'iladigan yomg'ir suvi oqimini istisno qilishdi. Kombinatsiyalangan kanalizatsiya tizimini yoki ikkita alohida tizimni qurish to'g'risidagi qaror asosan kanalizatsiyani tozalash zarurati va kuchli yomg'ir paytida tozalashni ta'minlash narxiga asoslanadi. Kombinatsiyalangan kanalizatsiya tizimiga ega bo'lgan ko'plab shaharlar tozalash tizimlarini o'rnatishdan oldin o'z tizimlarini qurdilar va keyinchalik bu kanalizatsiya tizimlarini almashtirmadilar. Rivojlangan dunyoda kanalizatsiya mavjud quvurlar kanalizatsiya kanalizatsiyasini olib boradigan binolardan tortib to magistral magistral magistralning bir yoki bir necha darajalariga kanalizatsiya tozalash inshootlar. Odatda tayyorlangan vertikal quvurlar prekast beton, deb nomlangan lyuklar, elektr tarmog'ini yuzaga ulang. Saytning qo'llanilishi va ishlatilishiga qarab, ushbu vertikal quvurlar bo'lishi mumkin silindrsimon, eksantrik, yoki konsentrik. Kanalizatsiya quduqlari tekshirish va texnik xizmat ko'rsatish uchun kanalizatsiya quvurlariga kirish uchun va kanalizatsiya gazlarini chiqarish vositasi sifatida ishlatiladi. Ular, aks holda to'g'ri quvurlarda vertikal va gorizontal burchaklarni osonlashtiradi.^[6]
Kanalizatsiyani yakka tartibdagi binodan umumiy tortishish kanalizatsiya tarmog'iga etkazib beradigan quvurlar lateral deb nomlanadi. Filial kanalizatsiyasi odatda ko'chalar ostidan o'tib, ko'chalar bo'ylab binolardan laterallarni oladi va tortishish kuchi bilan magistral kanalizatsiyasiga quyiladi. Kattaroq shaharlarda kanalizatsiya bo'lishi mumkin interpektorlar, bir nechta magistral kanalizatsiya oqimini qabul qilish.^[7][8]
Sanitariya kanalizatsiyasini loyihalashtirish va o'lchamlari aholiga kutilayotgan kanalizatsiya muddati davomida, aholi jon boshiga chiqadigan oqava suvlar ishlab chiqarilishi va kundalik ish vaqtidan boshlab eng yuqori oqim darajasi bo'yicha xizmat ko'rsatilishini hisobga oladi. Tualetga tushirilgan qattiq materiallar to'siqni oldini olish uchun kanalizatsiya minimal diametri ko'pincha belgilanadi; va kanalizatsiya ichidagi qattiq qatlamlarni minimallashtirish uchun etarli turbulentlikni keltirib chiqaradigan oqim tezligini saqlab turish uchun gradyanlarni tanlash mumkin. Tijorat va sanoat chiqindi suv oqimlari ham hisobga olinadi, ammo er usti suv oqimini bo'ronli drenajlarga yo'naltirish samarasiz birlashtirilgan kanalizatsiyaning nam ob-havo oqimi cho'qqilarini yo'q qiladi.
Shuningdek qarang: Chiqindi kanalizatsiya
Kanalizatsiya tizimlari, shuningdek, septik tank chiqindilarni drenajlash (STED) yoki qattiq moddalarsiz kanalizatsiya (SFS) tizimlari deb nomlanadi. septik tanklar yig'adiganlar kanalizatsiya turar joylardan va korxonalardan, tankdan chiqadigan chiqindi suv esa markazlashtirilgan holda yuboriladi kanalizatsiya tozalash o'simlik yoki keyingi davolash uchun tarqatilgan davolash tizimi. Qattiq moddalarning aksariyati septik tanklar tomonidan tozalanadi, shuning uchun tozalash inshooti odatdagi zavodga qaraganda ancha kichik bo'lishi mumkin. Bunga qo'shimcha ravishda, qattiq chiqindilar juda kamayganligi sababli, tortishish tizimiga emas, balki chiqindi suvlarni harakatga keltirish uchun nasos tizimidan foydalanish mumkin. Quvurlar kichik diametrlarga ega, odatda 1,5 dan 4 dyuymgacha (4 dan 10 sm gacha). Chiqindilar oqimi bosim ostida bo'lganligi sababli, ular erning past qismida erning konturi bo'ylab yotqizilishi mumkin
Shuningdek qarang: Soddalashtirilgan kanalizatsiya
Soddalashtirilgan sanitariya kanalizatsiyasi kichik diametrli quvurlardan iborat, odatda 100 millimetr atrofida (4 dyuym), ko'pincha juda tekis gradyanlarda yotqizilgan (200 dan 1 gacha). Soddalashtirilgan sanitariya kanalizatsiya uchun investitsiya qiymati odatdagi kanalizatsiya narxining qariyb yarmini tashkil qilishi mumkin bo'lsa-da, ekspluatatsiya va texnik xizmat ko'rsatishga talablar odatda yuqoriroq. Soddalashtirilgan kanalizatsiya kanallari eng ko'p tarqalgan Braziliya va boshqa bir qatorda ham ishlatiladi^[qaysi? ] rivojlanayotgan davlatlar
Sanitariya kanalizatsiyasi toshib ketgan bloklangan yoki singan kanalizatsiya tarmoqlari, ortiqcha infiltratsiya tufayli yuzaga kelishi mumkin bo'ron suvi yoki nasoslarning noto'g'ri ishlashi. Bunday hollarda davolanmagan kanalizatsiya sanitariya kanalizatsiyasidan atrof-muhitga etib borguncha chiqarib yuboriladi kanalizatsiya tozalash inshootlar. Bunga yo'l qo'ymaslik uchun texnik xizmat ko'rsatish kerak.
Ta'mirlash talablari sanitariya kanalizatsiya turiga qarab farq qiladi. Umuman olganda, barcha kanalizatsiya yoshi bilan yomonlashadi, ammo infiltratsiya va oqim sanitariya kanalizatsiyasiga xos bo'lgan muammolardir, chunki ikkala estrodiol kanalizatsiya va bo'ronli drenajlar ushbu ulushlarni ko'tarish uchun mo'ljallangan. Infiltratsiyani maqbul darajalarda ushlab turish, estrodiol kanalizatsiyaning konstruktivligini hisobga olish uchun talab qilinadigan darajadan yuqori texnik xizmat ko'rsatishni talab qiladi.^[11] Bodrum, hovli va uyning drenaj kanalizatsiyasini sanitariya kanalizatsiyasiga noto'g'ri ulanishining oldini olish uchun qurilishni kompleks tekshirish dasturi talab qilinadi.^[12] Uyg'un kanalizatsiya va sanitariya kanalizatsiyasi yaqin joyda joylashgan bo'lsa, mos bo'lmagan ulanish ehtimoli yuqori, chunki qurilish xodimlari bu farqni tan olmaydilar. Qo'shni shahar atrofi alohida sanitariya kanalizatsiya bilan qurilgan bo'lsa-da, ko'plab eski shaharlar hali ham birlashtirilgan kanalizatsiyadan foydalanadilar.
O'nlab yillar davomida, sanitariya kanalizatsiya quvurlari yorilib yoki boshqa zarar ko'rganida, bitta variant qimmatbaho qazish, olib tashlash va buzilgan quvurni almashtirish edi, odatda keyinchalik ko'chalarni qoplashni talab qiladi. 1950-yillarning o'rtalarida bir birlik ixtiro qilindi, u erda har bir uchida ikkita maxsus birlik mavjud tsement oradagi aralash bir lyuk qopqog'idan ikkinchisiga tortilib, quvurni yuqori bosim ostida tsement bilan qoplagan, keyin tezda davolanadi, quvurdagi barcha yoriqlar va tanaffuslarni yopish.^[13] Bugungi kunda epoksi qatronidan foydalangan holda shunga o'xshash usul ba'zi bir munitsipalitetlar tomonidan qarish yoki shikastlangan quvurlarni qayta yo'naltirish uchun ishlatilib, samarali ravishda "quvur ichidagi quvur" yaratilmoqda. Ushbu usullar dastlabki quvurning to'liq diametri kutilgan oqimlarni o'tkazish uchun zarur bo'lgan joylarga mos kelmasligi mumkin va agar oqava suvlarning katta oqimlari aholi sonining ko'payishi, suvdan foydalanishning ko'payishi yoki kutilayotgan doiradagi yangi xizmat ulanishlari natijasida kutilsa, aqlsiz sarmoyalar bo'lishi mumkin. ta'mirlash muddati.
Qo'shimcha ma'lumotlar: Suv ta'minoti va kanalizatsiya tarixi
Sanitariya kanalizatsiyasi suv ko'p bo'lgan joyda qurilgan birlashtirilgan kanalizatsiyadan kelib chiqqan. Hayvon najas shahar ko'chalarida to'plangan hayvonlar tomonidan boshqariladigan transport ko'chirilgan odamlar va mollar. Hayvonlarning najasini to'plash, tashlanishni rag'batlantirdi kamerali kostryulkalar qaerga ko'chalarga tungi tuproq yig'ish amaliy emas edi.^[15] Ko'chalardan chiqindilarni chiqarib tashlash va er ostidan aholi punktlaridan uzoqroq joylarga ko'chirish uchun er usti oqimi yordamida estrodiol kanalizatsiya qurildi. Aholining ko'payishi bilan kanalizatsiya tozalash zarur bo'lib qoldi, ammo aralash kanalizatsiyadagi suyultirilgan chiqindilarni tozalash uchun talab qilinadigan hajm va nasos quvvati suyultirilmagan oqava suvlarni tozalashdan ko'ra qimmatroq