S avezbayev, S. N. Volkov
Respublika, viloyatlar va m a’muriy tumanlar yer tuzish chiz
Download 6.41 Mb. Pdf ko'rish
|
26. yer tuzishning imiy asoslari. avazbayev s
|
3.
Respublika, viloyatlar va m a’muriy tumanlar yer tuzish chiz malari. Viloyat va tum anlar darajasida yer tuzish chizm alarini ishlash zarurati 60-yillar oxiridayoq, yerdan foydalanishlarni tartibga solish, infratizim elementlarini oqilona joylashtirish, tabiiy muhitni muhofaza qilish vazifalari bilan b o g iiq holda yuzaga chiqdi. Ayrim hududiy birliklar bo ‘yicha, ularning tabiiy-iqtisodiy salohiyatlarini (eng aw alo yerlarning soni va sifati), yerdan foydalanishlar tizim ini takom il- lashtirishni, yer resurslaridan foydalanish va uni muhofaza qilish, yaxshilashning samarali yo'nalishlarini tanlashni hisobga oladigan tadbirlarni tabaqalashtirishning yangi usullari zarur edi. Yer tuzish chizm alari viloyatlar va tum anlarda ASM kelajakda rivojlanish rejalarini tuzishni va yer tuzish loyihalarini ishlashni oldindan aniqlab beradi. Shuning uchun ular rejalashda yerlarni yaxshilash va m uhofaza qilish b o ‘yicha ko‘rsatk.ichlar tizimini hamda yer tuzishni loyihalashning maqsadi va aniq vazifalarini shakllan- tiruvchi reja oldi va loyiha oldi hujjatlar vazifasini bajaradi. Yer tuzish chizm alarida viloyat va tum an A SM h u d u d iy ta s h k il e tis h va 168 rivojlantirish, kapital qurilish obyektlarini, m cliorativ tizim larni, y o ‘l tarm o q larin i joylashtirish m asalalari o ‘z yechim larini to p ad i, yer va boshqa tabiiy resurslarni m uhofaza qilish b o ‘yicha tadbirlar belgilanadi. U lar albatta ayrim m intaqalar va yerlar toifalari bo ‘yicha m a ’lu m o tla rn i o ‘zida m u jassam lash tirad ig an Bosh c h iz m a la r asosida ishlanadi. Tum an yer tuzish chizm alarida yuqori darajada qabul qilingan yechim larning (ularni aniq yer egaliklari va yerdan foydalanishlarga yetkazish bilan), aniqligi oshiriladi. Yer tuzish chizm alarining tarkibiy m odelini quyidagi tarkibiy qismlar ko'rinishida ta sa w u r etishimiz mumkin: ® yer resurslarining ahvori, taqsim lanishi va kelajakda foyda- lanilishi; • agrosanoat m ajm uasining joylashishi va rivojlanishi; « yer egaliklari va yerdan foydalamshlar tizimini takom illash- tirish; • tabiatni m uhofaza qilish tadbirlarini joylashtirish; • tavsiya etilayotgan choralarning iqtisodiy samaradorligi va ularni qo ‘llash reiasi. Yer tuzish n in g respublika, viloyatlar darajasidan m a ’m uriy tum an darajasiga o ‘tishda yerlarni yaxshilash, ulardan foydalanish va ularni m uhofaza qilish ko‘rsatkichlarining hududiy aniqlik darajasi oshadi. Agar viloyat chizm alarida tabiiy va iqtisodiy sharoitlar tahlili bo'yicha izlanishlar va hisob-kitoblar, qishloq xo‘jalik ekinlarining samarali tarqalish areallarini ajratish, tubdan yaxshilanishi kerak bo'igan yerlarni aniqlash, yerdan foydalanishni takom illashtirishni iqtisodiy asoslash m asalalari ko'pchilikni tashkil qilsa, tu m an chizm alarida ko'proq bevosita hududni tashkil etish - aholi yashash joylarini va ishlab chiqarish markazlarini joylashtirish, yoM tarm oq larini rivojlantirish, yer turlarini tashkil etish bo'yicha m asalalar birinchi navbatda yechiladi. Barcha ko‘zda tutilgan tadbirlar ularni am alga osh irish b o sq ic h la ri b o ‘yicha b ir nech a h iso b lan g an rnuddatlardan oldin aniqlashtiriladi. 0 ‘zbekistonda yer islohoti jaravonida yerni har xil xo‘jalik yuritish shakllarini tenglik asosida rivojlantirish, ko'p ukladli iqtisodiyotni shakllantirish va ularni muhofaza qilish uchun sharoit yaratish, undan 169 yuqori samarali foydalanish m aqsadida qayta taqsirnlash sodir boiadi. Fuqarolarni, korxonalarni, tashkilotlarni, m uassasalarni, birlash- m alarni va o £rtoqliklarni yerlar bilan ta ’minlash yangi qonunchilikka mos amalga oshiriladi. Bu ishlar davom ida barcha m a’muriy tum anlar yer tuzish chizm alarini tuzish k o ‘zda tutilgan. Ustivor vazifalardan biri yerlarni dehqonlar va shaxsiy yordam chi xo'jaliklar, bog'dorchilik jam oalari foydasiga qayta taqsirnlash hisoblanadi. T um an yer tuzish chizm alarida quyidagi yer islohotini amalga oshirish bilan b o g iiq m asalalar yechiladi: • foydalanilm ayotgan va nooqilona foydalanilayotgan yerlarni aniqlash; • maxsus taqsimlanadigan yer fondlarini yaratish va ulardan foy dalanish b o ‘yicha tavsiyalar tayyorlash; • qishloq va boshqa aholi yashash joylari chegaralarini, yerlarni qishloq va posyolka m a’murivati ixtiyoriga berish m ateriallarini ras- m iylashtirish bilan, aniqlash va belgilash; • tu m an yer fo n d in i'tarm o q lararo qayta taqsirnlash bo'yicha tavsiyalar tayyorlash; » tabiatni m uhofaza qilish, tabiat-qo'riqxona, sogiom iashtirish, rekreatsion va tarixiy-m adaniy m aqsadlarga m oijallangan hududlar (yerlar) chegaralarini aniqlash va belgilash. Tum an chizm alari asosida yerlarni qayta taqsirnlash, ulam i ajratib berish, yerga mulkchilik, egalik qilish va ulardan foydalanish huquqini tasdiqlovchi xujjatlar berish bilan oikaziladi. Yer tuzish chizm alari tarkibiga kiradigan tadbirlarni joriy etish m uddatiari uzoqligini hisobga olib, ularga o ‘z vaqtida zarur aniqliklar va o ‘zgarishlar kiritilishi kerak. Bu ishlar ular harakatming navbatdagi bosqichi tugashiga ikki yil qolguncha doim iy ravishda olib boriladi. C hizm alarni xaritaviy rasmiylashtirish tarkibiga verlardan hozirgi va kelajakda foydalanish, yerlarni yaxshilash, tabiatni muhofaza qilish tadbirlari kiritiladi. Yei- tuzish chizm alari yerlardan oqilona foydalanish va ularni muhofaza qilishning asosiy yo'nalishlarini va ishlab chiqarishning kelajakdagi hududiy tashkil etilishini aniqlovchi loyiha oldi ishlari hisoblansa ham ,' ular naturaga (joylarga) ko ‘chirilmaydi. U larda asoslangan choralar yer tuzish loyihalari yordam ida joriy etiladi. 170 |
