S avezbayev, S. N. Volkov


Download 6.41 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/85
Sana04.11.2023
Hajmi6.41 Mb.
#1747636
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   85
Bog'liq
26. yer tuzishning imiy asoslari. avazbayev s

Yo'riqnoma bu har qanday ishlarni bajarish tartibi va usullarini 
belgilovchi qoidalar yig‘indisi, amal qilinadigan qo‘rsatmalardir.
Bu 
hujjat vazirliklar, davlat q o ‘mitalari, mahaliy boshqaruv organlari 
tom onidan chiqariladi.
Yer tuzish texnikasi barcha yer tuzish ishlarining ajralmas qismi 
hisoblanadi. Bunda izlanishlar va loyihaviy yechim lar natijalarini to- 
za qog‘oz varog‘ida emas, balki to ‘la va aniq plan-xarita materiallarida 
grafikaviy tasvirlashko‘zdatutadigan m a’lum usullardan foydalaniladi. 
Shu sababli, y er tu z ish u c h u n zaru r aniqlikda va axborotlar, 
elem entlar to ‘laligida bajarilgan har xil planlar va xaritalar kerak.
Yer ustida, havoda va kosmosda olingan tasvirlar yordamida tayyor- 
langan plan materiallari bo ‘yicha yer resurslarini o ‘rganish va xari- 
talash, yer konturlari, yer egaliklari va yerdan foydalanishlar mav- 
donlarini hisoblash, qidiruv va izlanishlar, yer tuzishni loyihalash 
amalga oshiriladi. Loyihalar maxsus texnik (geodezik) ishlarni bajarish 
yordam ida joylarga (naturaga) ko‘chiriladi; faqat shundan keyingina 
ularni tatbiq etishga kirishish mumkin.
106


Yer tuzishdagi texnik ishlar, maxsus geodeziya injenerlik ishlari, 
plan-xarita m ateriallaridan foydalanish usullari yer tuzishning texnik 
asoslari hisoblanadi; ular maxsus «Yer tuzishda geodezik ishlar» 
fanida o ‘rganiladi
3. Yer tuzishning mazmuni.
Z am onaviy yer tuzishning m azm uni asosan harakatdagi yer 
qonunchiligi bilan belgilanadi. 0 ‘zbekiston Respublikasi «Y erkodek- 
si»ga asosan yer tuzish ishlari tarkibiga quyidagilar kiritilgan:
• respublika va uning m intaqalarining yer-suv resurslaridan 
foydalanish hamda ularni muhofaza qilish chizmalarini ishlab chiqish;
® tu m a n la r va v ilo y a tla rn in g y er tu z ilish i c h iz m a la rin i is h ­
lab c h iq ish ;
tuproq unum dorligini oshirish, yerlardan oqilona foydalanish 
va ularni muhofaza qilish bilan bog'liq istiqbol rejalarini, respublika 
miqyosidagi va hududiy dasturlarni ishlab chiqish;
• alohida m uhofaza etiladigan tabiiy hududlarning joylashishi va 
chegaralari belgilanishini asoslash;
® joyning o ‘zida ovullar, qishloqlar, posyolkalar, tum anlar, 
shaharlar, viloyatlarning chegaralarini belgilash;
• yerlarning joylashishidagi noqulayliklarni bartaraf etgan holda 
y e r e g a la r i, y e rd a n f o y d a la n u v c h il a r , i j a r a c h i la r n in g va 
m ulkdorlarning yangi yer uchastkalarini tashkil etish ham da mavjud 
yer uchastkalarini tartibga solish loyihalarini tuzish;
e yangi tashkil etilayotgan, qayta tashkil etilayotgan qishloq 
xo‘jalik korxonalari, muassasalari ham da tashkilotlariga yer ajratib 
berish loyihalarini tuzish;
• korxonalar, m uassasalar va tashkilotlarga davlat va jam o at 
e h tiy o jla ri u c h u n o lib q o ‘y ila d ig a n y e rla rn i a jra tib b e rish
loyihalarini tuzish;
• yer uchastkalarini naturada (joyning o ‘zida) ajratib berish, 
yerga egalik qilish va yerdan foydalanish, yer uchastkasini ijaraga 
olish ham da yer uchastkalariga b o ig a n mulk huquqlarini tasdiqlovchi 
nujjatlarni tayyorlash;
® yangi yerlarni o ‘zlashtirish, qishloq xo‘jalik yerlarini yaxshilash, 
tuproq unumdorligini saqlash va oshirish, buzilgan yerlarni rckulti-
107


vatsiya qilish, tuproqni suv va shamol eroziyasidan, seliardan, ko'ch- 
kilardan, suv bosishdan, zaxlashdan, qaqrab qolishdan, zarangla- 
shishdan, ishlab chiqarish chiqindilari, radioaktiv va kimyoviy mod ­
dalar bilan ifloslanishdan him oya qilish b o ‘yicha ishchi loyihalarini 
ishlab chiqish;
• barch a yerlarni ro ‘yxatga olish ham da foydalanilmayotgan
samarasiz foydalanilayotgan yoki belgilangan maqsadda foydalaml- 
m ayotgan yerlarni doirniy aniqlab borish;
• yerlarni resurs jihatidan baholash, yerlardan foydalanish va 
ularni m u h o faza qilish yuzasidan yer tuzish hujjatlarini ishlab 
chiqish;
• yerlarni baholash tadbirlarini o ‘tkazish.
Yuqorida keltirilgan barcha ishlar yerdan oqilona va samarali, ilmiy 
asoslangan tarzda foydalanishga, xalq xo‘jaligini rivojlantirish uchun 
eng yaxshi tashkiliy-hududiy asos yaratishga qaratilgan.
X ohlagan m azm undagi yer tuzishni m uvaffaqiyatli o ‘lkazish 
uchun yer to ‘g‘risida,yetarlik darajada to ‘la va aniq axborot zarur; uni 
birinchi navbatcla davlat yer kadastri beradi. U o ‘zida yerlarning soni 
va sifati, huquqiy m aqom i, ularning yer m ulkdorlari, yer egalari
y erd an fo y d a la n u v ch ilar va ija ra ch ilar, yer to ifala ri b o ‘yicha 
taqsimlanishi va xalq xo‘jaligidagi ahamiyati to ‘g‘risidagi m a’lum otlar 
va hujjatlarni mujassamlashtiradi. Kadastr m a’lum otlaridan majburiy 
ta rz d a x a 'q x o ‘ja lig in in g h a r xil m aq sad lari u c h u n - yerdan 
foydalanishni rejalash va uni muhofaza qilishda, qishloq xo‘jalik ishlab 
c h iq a r is h i n i jo y l a s h t i r i s h va ix tis o s la s h tir i s h d a , y e rla r n i 
rnelioratsiyalashda, yer uchun to'lovlarni asoslash va belgilashda, 
xo'jalik faoliyatini baholash va boshqa tadbirlarni amalga oshirishda 
foydalaniladi. Ular, ayniqsa, yer tuzishda zarur; bu yerda ular yer 
tu z ish c h iz m a la ri va lo y ih a la rin i tu z is h , y e rla rd a n o q ilo n a
foydalanishni va uni muhofaza qilishni tashkil etish, hududni tashkil 
etish b o ‘yicha tavsiyalar ishlash uchun boshlang‘ich axborot bazasi 
sifatida xizmat qiladi.
Yer fondining ahvoli to ‘g‘risidagi joriy axborotni yer m onito- 
ringi - uning holatini, yuz beradigan o ‘zgarishlarni o ‘z vaqtida aniq­
lash, ularni baholash, har xil salbiy jarayonlarning oldini olish va 
ularni tugatish maqsadidagi kuzatishlar tizimi beradi. Yer tuzish
108


ishlab chiqarishning tashkiliy-huducliy asosi sifatida melioratsiya
madaniy - texnik tadbirlar, yo‘l qurilishi, agroo‘rm on melioratsiyasi, 
qishloq ahbli yashash joylarini loyihalash va boshqa, amalga oshirilishi 
yerdan foydalanishni tashkil etishga ta ’sir etadigan tadbirlar bilan 
ham bogliq.

Download 6.41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling