С bo’lgan gaz aralashmasidagi ammiak

4
2) Berilgan maxsulot tavsifi
Ammiak – azotning vodorod bilan hosil qilgan eng oddiy birikmasi o‘tkir hidli, rangsiz, zaharli gaz, qaynash temperaturasi 33,35°C, suyuqlanish temperaturasi – 77,7°C. 1 l Ammiakning og‘irligi 0,7713 g, suvda yaxshi eriydi. Ammiakning suvdagi eritmasi kuchsiz asos. U tabiatda sof holda nihoyatda oz miqdorda uchraydi, azotli organik moddalarning parchalanishidan hosil bo‘lib turadi. Ammiak toshko‘mirni quruq haydashda qo‘shimcha mahsulot sifatida olinadi, ammo asosan azot bilan vodoroddan sin-tetik usulda hosil qilinadi: N₂+3H₂=2NH₃ =22 kkal, reaksiya faollovchi ok-sidlar (A1₂O₃, K₂O, CaO, SiO₂, goho MgO) yordamida suyuqlantirilgan Fe3O₄ dan qaytarish usuli bilan olingan temir (katalizator) ishtirokida, 300–1000 atm bosim va 500–550°C temperaturada olib boriladi. Laboratoriyada ammoniy tuzlaridan olinadi. Ammoniy tuzlari, mas, (NH₄)₂SO₄, NH₄NO₃ ishqoriy metall tuzlariga o‘xshaydi, lekin ishqorlar ta’sir etganida Ammiak ajralib chiqadi. Ammiakning suvdagi eritmasi novshadil spirtdir. Ammiak asosan nitrat kislota olishga sarflanadi. Ammiak ham, ammoniy tuzlari singari qishloq xoʻjaligida o‘git sifatida ishlatiladi. Undan sovituvchi vosita sifatida ham foydalaniladi. Ammiak
O‘zbekistonda – Chirchiq, Farg‘ona va Navoiy kimyo kombinatlarida sintez qilinadi, buning uchun lozim bo‘lgan azot havodan, vodorod esa Buxoro tabiiy gazidan konversiya usuli bilan olinadi.
Ammiak
Molekulasining tuzilishi. Azot vodorod bilan bir necha xil birikma hosil qiladi, ulardan eng muhimi ammiakdir. Ammiak molekulasining elektron formulasi quyidagicha:

H
: N: H

H

Ko'rinib turibdiki, azotdagi to'rtla elektronlar juftidan uchtasi umumiy (bog'lovchi) va bittasi bo'linmagan (bog'lovchi emas). NH₃ molekulasining

5
tuzilishi piramida shaklida bo'ladi. Kimyoviy bog'lanish qutbli: musbat zaryad vodorod atomlarida, manfiy zaryad - azot atomida to'plangan. Shu tufayli ammiak molekulalari orasida vodorod bog'lanish hosil bo'ladi. buni shunday tasvirlash mumkin:
Vodorod bog'lanishlar borligi tufayli ammiakning suyuqlanish va qaynash temperaturasi nisbatan yuqori. Bug'lanish issiqligi ham katta bo'ladi, u oson suyuqlikka aylanadi.