С bo’lgan gaz aralashmasidagi ammiak

Fizikaviy xossalari. Ammiak - o'ziga xos o'tkir hidli rangsiz gaz, havodan deyarli ikki marta yengil. Bosim oshirilganda yoki ammiak sovitilganda u osonlik bilan rangsiz suyuqlikka aylanadi (qaynash temperaturasi −33,4 °C). Ammiak suvda juda yaxshi eriydi (20 °C da 1 hajm suvda 700 hajm NH₃ eriydi).
Ammiakning suvdagi eritmasi ammiakli suv yoki navshadil spirit deyiladi. Qaynatilganda erigan ammiak eritmadan uchib chiqib ketadi.
Kimyoviy xossalari. Ammiakning suvda ko'p eruvchanligiga sabab uning molekulalari orasida vodorod bog'lanishlar hosil bo'lishidir:
Lekin ammiakning bunday gidratlari bilan bir qatorda qisman ammoniy ionlari va gidroksid-ionlar ham hosil bo'ladi.
Gidroksid ionlar boriigi sababli ammiakli suv kuchsiz ishqoriy muhitga ega bo'ladi. Gidroksid-ionlar NH₄+ ionlari bilan o'zaro ta'sirlashganida yana vodorod bog'lanish bilan bog'langan NH₃ va H₂0 molekulalari hosil bo'ladi, ya'ni reaksiya teskari yo'nalishda ketadi. Ammiakli suvda ammoniy ionlari va gidroksid-ionlar hosil bo'lishini ushbu tenglama bilan ifodalash mumkin:

NH₃+H₂O→NH₃·H₂↑NH4⁺+OH^-

Ammiakli suvda ammiakning eng ko'p qismi NH3 molekulalari holida bo'ladi, muvozanat ammiak hosil bo'lish tomoniga siljigan shu sababli bu suvdan ammiak hidi keladi. Shunga qaramay, ammiakning suvdagi eritmasini NH₄OH formula bilan ifodalash odat bo'lib qolgan va u ammoniv gidroksid deyiladi, ammiaik eritmasining ishqoriy muhiti esa NH₄OH molekulalarining dissotsilanish natijasi deb qaraladi:
NH₄OH = NH₄⁺ +OH^-
6
Ammiakning suvdagi entmasida gidroksid-ionlarnmg konsentratsiyasi kichik bo'lganligi sababli ammoniy gidroksid kuchsiz asoslar qatoriga kiritiladi.
Shunday qilib, ammiakning suv bilan o'zaro ta'sir reaksiyasida ammiak molekulasiga suvdan proton birikadi, natijada amn kationi NH₄⁺ va gidroksid ion OH^- hosil bo'ladi. Ammoniy kationida to'rtta kovalent bog'lanish bor, ulardan bittasi donor-akseptorli mexanizm bo'yicha hosil bo'lgan . Ammiakning muhim kimyoviy xossasi uning kislotalar bilan o'zaro ta'sirlaslnb. ammoniy tuzlarini hosil qilishidir. Bu holda ammiak molekulasiga kislolaning vodorod ioni birikib, tuz tarkibiga kiradigan ammoniy ionini hosil qiladi:
NH₃+HCI=NH₄CI,
NH₃+H₃PO=NH₄H₂PO,
Keltirilgan misollardan ammiak uchun protonlar biriktirib olish rcaksiyalari xosdir. dcgan xulosa kclib chiqadi. Ammiak kislorodda va oldindan qizdinlgan havoda yonib, azot hamda suv hosil qiladi:
4NH₃+3O₂=2N₂+6H₂O
Katalizator (masalan, platina, xrom (III) oksid) ishtirokida reaksiya azot (II) oksid va suv hosil bo'lisln bilan boradi:
4NH₃+5O₂=4NO+6H₂O

Bu reaksiya ammiakning katalitik oksidlanishi deyiladi Ammiak - kuchli oksidlovchi. Qizdirilganda u mis (II) oksidni qaytaradi, o'zi esa erkin azotga qadar oksidlanadi: Bu reaksiya yordamida laboratoriya sharoitida azot olish mumkin.

Olinishi va ishlatilishi. Laboratoriya sharoitida azot odatda ammoniy xlorid bilan so'ndirilgan ohak aralashmasini ohista qizdirish orqali ohnadi:
2NH₄Cl+Ca(OH)₂=CaCl₂+2NH₃↑+2H₂O
Bu reaksiya ammiak bilan suvning o'zaro ta'sir muvozanati gidroksid-ion'lar qo'shilganda siljishiga asoslangan:
NH₄⁺ + OH^-→NH₃↑+H₂O
7
Sanoatda ammiak olishning asosiy usuli uni azot bilan vodoroddan sintez qilishdir. Reaksiya ekzotermik va qaytar:
N₂+3H₂→2NH₃ , Q =-92,4 kJ.U faqat katalizator ishtirokida sodir bo'ladi; katalizator sifatida aktivatorlar - aluminiv, kaliy, kalsiv, kremniy (ba'zan magniy) oksidlari qo'shilgan g'ovak temir ishlaliladi. Boshlang'ich mahsulotlar quyidagicha; azot - suyuq havodan, vodorod - konversiya usuli bilan yoki suvdan olinadi. Ammiakning ko'p miqdori nitrat kislota, azotli tuzlar, mochevina, ammiakli usul bilan soda olishga sarflanadi. Ammiakning sovitish maqsadida qo'llanilishi uning suyuqlikka aylanishi va so'ngra issiqlik yutib bug'lanishiga asoslangan. Suyuq ammiak va uning suvdagi eritmalari suyuq o'g'itlar sifatida ishlatiladi.