S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a

Trixinella (Tricbinella spiralis) ju da mayda, y a ’ni u rg ‘ochisining uzunligi
3 - 4 mm, erkaginiki 1,5-2 mm atrofida b o i i b . asosan kalamush, it, mushuk, boi'siq, 
ch o 'ch q a va b a ’zan odamlarda parazitlik qiladi (34-rasm).
Trixinella rivojlanishining ham m a davrini tashqi muhitga chiqmasdan, o ‘z 
xo'jayinining ichida o ‘tkazadi. Voyaga yetgan trixinella ingichka ichakda yashay­
di. U r u g ia n g a n urg'ochilar ichak devoriga o ‘tib, 2 oygacha yashaydi va shu yerda
2 
mingtagacha tirik lichinkalar tu g ‘adi.
Lichinkalar k o ‘chib yuruvchanligi bilaii diqqatga sazovordir, y a ’ni ular qonga 
o i a d i va qondan k o ‘ndalang-targ‘il muskul tolalarining orasiga kirib o 'm a s h ib ola­
di. 0 ‘mashib olgan lichinkalar spiral shaklida buraladi va ularning atrofida shakli 
limonga o ‘xshash kapsula hosil b o ia d i. Taxminan 5 - 6 oydan keyin kapsula ohak- 
lanib qoladi, y a ’ni kapsula devoriga ohak moddalari to ‘planadi. Har bir kapsulada
1 ta , 2 ta yoki 3 ta lichinka b o ii s h i mumkin. Umuman, 1 kg trixinella bilan kasal­
langan ch o‘chqa g o ‘shtida 10-12 mingtagacha lichinka b o ii s h i mumkin. Kapsu- 
laga o ‘ralgan trixinella lichinkasi to x o ‘jayini o ig u n i g a qadar tirik holda saqla- 
nadi, lekin rivojlanmaydi. O dam trixinella lichinkasi b o i g a n c h o ‘chqa g o ‘shtini 
yaxshi qovurmasdan, yaxshi pishirmasdan iste’mol qilganda parazitni o 4ziga yuq- 
tiradi. Odaroning ichagida hazm shiraiari ta ’sirida kapsula erib ketadi va trixinella 
lichinkasi ichak b o ‘shlig‘iga chiqadi. Bu lichinkalar 2 kundan keyin voyaga yeta­
di va t o ‘rtinchi kuni ichakning hujayralari orasida urchib, muskullarga o ‘tadigan 
lichinkalar tug'adi, Erkaklari u rg ‘ochilarim u rugiantirgach, o ia d i.
106

---

Trixinclla tufayli vujudga keladigan kasallik trixinellyoz deyiladi. Minglarcha 
trixinella lichinkalari odam ichak devorini teshib o'tganda, o g 'ir kasallikka va, hat- 
to, o 'lim g a ham olib kelishi mumkin. Bu lichinkalar ichakdan qonga o'tganda, qon 
orqali muskullar orasiga borib joylashganda va kapsulaga o'ralganda ham bemor- 
ga qattiq azob bcradi. Umuman, trixinclla bilan kasallangan odamlarning harorati 
ko'tariladi, ovqat hazm qilish sistemasining ishi buziladi va muskullari og'riydi, 
ko'ngli ayniydi, yuzi va qovoqlari shishadi. Trixinellyozning yashirin davri 10- 
25 kun davom etadi.
Trixinclla odamlarga asosan cho'ch q a go'shti orqali yuqadi. C ho'chqalarga esa 
trixinella lichinkasi sichqon va kalamushlaming o'ligini ycyishlari orqali yuqadi. 
Sichqon va kalamushlarga esa trixinella lichinkasi bir-birlarini yeyishlari yoki kasal 
bo'lib o'lgan cho'chqa go'shtini yeyishlari natijasida o'tadi. O damga trixinella 
lichinkasi yovvoyi to 'n g 'iz, bo'rsiq va ayiq go'shtini yaxshi pishirmasdan yeyishi 
orqali ham yuqishi mumkin.
Trixinella bilan kasallanmaslik uchun, avvalo, go'sht kombinatlarida va bozor- 
larda veterinariya nazoratidan o'tm agan cho'ch q a go'shtini sotmaslik va ovqatga 
ishlatmaslik kerak. Iste’mol qilinadigan cho'chqa go'shtini yaxshilab qovurish va 
pishirish kerak. Trixinelladan saqlanish ucliun cho'chqa og'ilxonalari va atrofini 
sementlash, cho'chqachilik xo'jaliklari atrofida uchraydigan kalamush, sichqonlar- 
ga qarshi kurash choralarini olib boiish va trixinelladan o'lgan hayvonlarni albatta 
kuydirish kerak. Trixinellyoz bilan kasallangan odamlarni esa vermoks, mintezol, 
tiabendazol, benzimidazol kabi dorilar bilan davolash tavsiya etiladi.