S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a
Download 6.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Parazitologiya.Дадаев С
|
^
c 1 losu sjn in g rivojlanish sikh sxem asi -■>l-rasm. E xinokokk (E ch in ococcu s graiiu - 85 b o ‘g i m l a r faol harakat qilib, 5 -25 sm gacha bo'lgan masofani bosib o ‘tib, yem- xashak hamda boshqa narsalarga o ‘z tuxumlarini sochadi. Oraliq x o ‘jayinlar, y a ’ni qo'y, echki, qoramol, tuya, ch o ‘chqa va boshqa o ‘tx o ‘r hayvonlar exinokokk tuxumlarini yem-xashak bilan yutib, bu parazitni o'zlariga yuqtiradi. M azkur hayvonlar ichagida tuxumdan ajralgan 6 ilmoqli lichinka - onko- sfera tezda ichakni teshib qonga o ‘tadi, so ‘ng hayvonlarning o ‘pkasi, jigari, buyra- gi va boshqa organlariga borib joylashadi. Bu organlarda exinokokk pufagi hosil b o ‘ladi. U ju d a sekin va uzoq o ‘sib, tobora kattalashib boradi. Exinokokkning pu- fakli shakli 10-30 yilgacha ham o'sishi mumkin. Pufak ichida exinokokk lichin- kasi taraqqiy etadi va bosh qismi ichkarisiga qayrilgan ilmoqchali shakllar hosil b o ia d i. Exinokokk pufaklari bilan zararlangan organlaming hajmi kattalashib, shakllari o ‘zgarib ketadi. Exinokokk pufaklari no'xatdek, y ong'oqaek, olmadek, yosh bola boshiga teng keladiganlari va undar. ham katta b o ia d i. Masalan, exinokokk pufagi bilan zararlangan sigir o'pkasida o g ir lig i 32 kg, jigarida esa 64 kg keladigan finna topilganligi va bunday finnadan 43 litrdan ortiq suyuqlik olinganligi fanga m a i u m . Bunday miqdordagi suyuqlik x o ‘jayinining organizmim albatta kuchli zaharlay- ai. Demak, exinokokk pufagi, birinc.hidan, hajmining katta b o ii s h i , ikkinchidan, birinchi pufak ichida k o ‘p m iqdoraa ikkinchi tartibdagi mayda pufakchalarining b o iis h i va har qaysi pufakchaning ichida bir nechtadan b o i a j a k tasm asimon exi nokokkning boshlari - skolekslari b o ii s h i bilan boshqa tasm asim onlam ing finnasi- dan farq qiladi. Xullas, pufak va pufak ichidagi qiz pufakchalarda lichinkalaming soni 10 tadan 1000 tagacha b o ia d i. Asosiy x o ‘jayinlari exinokokk pufagi bilan zararlangan or- ganlam i iste’mol qilish natijasida ularning ichaklarida exinokokk pufakchalaridagi skolekslardan jinsiy voyaga yetgan tasmasimon exinokokk hosil b o ia d i. Exinokokk asosiy x o ia y in i ichagiga tushgandan 70 -10 0 kundan keyin jinsiy voyaga yetadi va tuxumlarini chiqaradi. Exinokokk keltirib chiqaradigan kasallik exinokokkoz deb ataladi. Bu kasallik yer yuzining turli mintaqalarida keng tarqal gan. M D H mamlakatlarida ham m a respublikalar chorvachilik x o ‘jaliklarida keng tarqalgan va chorvachilikka hamda inson s o g iig ig a katta zarar yetkazadi. Ilmiy m a iu m o tla r g a qaraganda, exinokokk bilan kasallangan bir bosh q o ‘ydan o ‘rtacha 2,5 kg g o ‘sht, 300 g y o g i 100 g jigar va 400 g o ‘pka hamda jun mahsulotlari kam olinadi. 86 Exinokokkning lichinkali (pufakli) shakli odamlarda ham ko'plab uchraydi. Ma- salan, U m gvayda 10 yil mobaynida 3780 odam exinokokkoz bilan kasallangan. M DH da exinokokkoz Ukraina, Gruziya, Ozarbayjonda va O 'rta Osiyo m amlakat larida odamlarda uchrab turadi. Exinokokkning pufakli shakli faqat jarrohlik y o ‘li bilan olib tashlanib davolanadi. Shuning uchun ham bu kasallikka qarshi kura- shishning yagona choralaridan biri - profilaktika tadbirlari, y a ’ni kasallikning kelib chiqishiga y o i qo'ymaslikdir. Buning uchun daydi va qarovsiz itlarnmg sonini kamaytirish kerak. Chorvachilik x o ‘jaligidagi hamda ov itlarini muntazam ravishda degelmintizatsiya qilish, y a ’ni gijjaga qarshi dorilar berib turish kerak. So'yilgan m ollam ing exinokokk pufaklari bilan kasallangan organlarini ltga bermasdan, yo'qotish ham da zararsizlantirish lozim. O damlar aksariyat hollarda itlarga yaqinlashganda, ularni silaganda, boshqa g o 's h tx o 'r hayvonlarni ovlaganda, terisini shilganda exinokokk tuxumini o ‘ziga yuqtirib oladi. Chunki itlaming va boshqa g o 's h tx o 'r hayvonlarning junida ko'plab exinokokk tuxumlari bo'ladi. Shuning uchun ham odamlar sanitariya-gigiyena qoi- dalariga qattiq rioya qilishlari hamda itga ehtiyot bo'lib muomala qilishlari kerak. Exinokokkozni aniqlash asosan immunologik usullar orqali olib boriladi. Bu kasal lik rentgen usulida ham aniqlanadi. Yuqorida aytib o'tiigan tasmasimon chuvalchanglardan tashqari, anoplotsefa- Download 6.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|