S. Hasanov D. Abdumadjidova N. Ataeva shaxsning bilish jarayonlari

 

Tafakkur  jarayonida  fikrlash  operatsiyalariga:  analiz,  sintez,  taqqoslash,  

umumlashtirish,  konkretlashtirish, klassifikatsiyalash va  sistemalashtirish kiradi. 

Tafakkur va fikrlash 

jarayonlarining xossalari 

Bilish  jarayonlaari 

Ular shaxs tomonidan borliqni aks 

ettirish, umumlashtirish  va bilvosita 

aks ettirish shakli 

Eksperemental psixologiya bu 

jarayonlarni ham o’rganadi 

Tafakkur bilishning eng oily 

va  yuqori darajadagi shakl 

---

Analiz  -  obyektning  u  yoki  bu  tomonlarini,  elementlarini,  xossalarini, 

bog’lanishlarini,  munosabatlarini  ajratib  olib,  o’rganilayotgan  obyektni  har  xil 

komponentlarga  (tarkibiy  qismlarga)  bo’lish  demakdir.  Analizning  yordami  bilan 

narsa va hodisalarning xususiyatlarini fikran yoki amaliy tahlil qilinadi. Bir butun 

narsani analiz qilish natijasida ajratilgan komponentlarni birlashtirish sintezdir. 

Sintez  -  narsa  va  hodisalarning  analizda  bo’lingan,  ajratilgan  ayrim 

qismlarini,  bo’laklarini  sintez  yordami  bilan  fikran  yoki  amaliy  ravishda 

birlashtirib, butun xoliga keltirishdir. Sintez elementlarning, narsa va hodisalarning 

qismlari va bo’laklarini bir butun qilib qo’shishdan iborat aqliy faoliyatdir. 

Analiz va sintez o’zaro bevosita mustaxkam bog’langan yagona jarayonning 

ikki  tomoni  bo’lib,  agar  narsa  va  hodisalar  analiz  qilinmagan  bo’lsa,  uni  sintez 

qilib bo’lmaydi, har qanday analiz predmetlarni, narsalarni bir butun xolda bilish 

asosida amalga oshirilishi lozim.  

Taqqoslash  -  predmetlar  va  ularga  xos  bo’lgan  xususiyatlarni  fikran  bir-

biriga  solishtirish,    umumiy  va  farq  qiluvchi  jihatlarni  topish.    Taqqoslash 

operatsiyasi ikki xil yo’l bilan amalga oshishi mumkin: 

