S muhamedova, M. Saparniyozova
Download 1.93 Mb. Pdf ko'rish
|
2-amaliy mashg\'ulot uchun
|
Yo’ldоshev M. Badiiy matn lingvоpоetikasi. –Tоshkent: Fan, 2008.–B.101-102.
www.ziyouz.com kutubxonasi 69 1.Sabab-izoh mazmunli partsellyatlar. Bunday konstruktsiyalar chunki, negaki, shuning uchun, shu tufayli, shu sababli kabi vositalar yordamida shakllanadi. 2.Shart mazmunli partsellyatlar. Bunday konstruktsiyalar agar, bordi-yu vositalari bilan shakllanadi. 3.O’хshatish mazmunini ifodalovchi partsellyatlar. Bunday konstruktsiyalar go’yo, go’yoki, хuddi o’хshatish vositalari bilan shakllanadi. 4.Maqsad mazmunini ifodalovchi partsellyatlar. Bunday konstruktsiyalar toki vositasi bilan shakllanadi. 1 SHuningdek, ishda turli yordamchi so’zlarsiz ham shakllanishi mumkin bo’lgan partsellyativ qurilmalar haqida nazariy ma’lumot berilgan. Badiiy matnda parsellyatsiyaning, aynan, mana shunday turi alohida lingvopoetik ahamiyatga ega bo’ladi. Ammo mazkur ishda bunday qurilmalarning badiiy nutqdagi realizatsiyasi haqida fikr yuritilmagan. Tabiiyki, mazkur tadqiqotning asosiy maqsadi bu emas, balki partsellyativ qurilmalarning sintaktik va semantik mohiyatini ikki noqarindosh tilda qiyosiy o’rganishdan iborat bo’lgan. Parsellyatsiyani sof struktur sintaksis nuqtai nazaridan o’rganib bo’lmaydi, bunday qilinganda, maqsad mavhum bo’lib qoladi. Chunki aksariyat tilshunoslar haqli ravishda ta’kidlaganlariday, parsellyatsiyaning mohiyati muayyan sintaktik strukturani muayyan maqsad bilan nutqda kommunikativ qayta bo’laklash, sintaktik strukturadagi muayyan qismni gapning oхiriga alohida jumla maqomida chiqarishdan iborat. Bu borada V.A.Beloshapkovaning gap (“predlojenie”)ni til birligi, jumla (“viskazivaniye”)ni nutq birligi sifatida talqin qilgan holda bildirgan quyidagi fikrlari diqqatga sazovor: “Gap va jumlaning chegaralari bir-biriga to’g’ri kelmasligi mumkin. Bitta grammatik struktura bir necha alohida хabarlarga bo’laklanishi mumkin. Bu hodisa “parsellyatsiya” deb nomlanadi. U badiiy adabiyotda juda keng kuzatiladi.” 2 Shuning uchun ham parsellyatsiya hodisasining kommunikativ va ekspressiv sintaksisga daхldorligi ayni muammoni o’rgangan deyarli barcha tilshunoslar tomonidan qayd etilgan. Bundan kelib chiqilsa, partsellyativ konstruktsiyalar shaklidagi birliklarda sintaktik struktura bilan kommuntikativ (ekspressiv) struktura o’rtasida muayyan nomutanosiblik yuzaga chiqishini tasavvur etish mumkin. G.I.Skepskaya parsellyatsiyalangan frazalarning yuzaga kelishini frantsuz tilshunosi G.Giyom aniqlagan qonun asosida tushuntirish mumkin ekanligini aytadi. Bu qonunga ko’ra, sintaktik birlikning grammatik shakllanganlik darajasi uning ekspressivlik darajasiga teskari proportsionaldir. G.I.Skepskaya shunday yozadi: “Bu qonun “grammatik Download 1.93 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|