S. N. Yuldashev, X. M. Ibragimova, B. X. Fayziev mehnatni tashkil etish va

n
n
ум
К
К
К
К
К
×
×
×
×
=
...
3
2
1
Bunda: K
1
, K
2
, K
3
... K
n
- xususiy koeffitsientlar. n - koeffitsientlar soni.

---

70
Mehnatni ilmiy tashkil qilish bo’yicha miqdoriy ko’rsatkichlar aniqlanishi
bilan bir qatorda, mehnatni ilmiy tashkil qilish bo’yicha aniq tadbirlar ishlab chiqiladi
va ularning samaradorligi aniqlanadi.
Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilish tadbirlari samaradorligi va ularni joriy
qilish mumkinligini ifodalovchi umumiy ko’rsatkichlarga: mehnat unumdorligining
o’sishi, ishlovchilar soni qisqarishi va yillik iqtisodiy samara kiradi.
- Mehnat unumdorligining o’sishini aniqlashda mehnat sarfining kamayishi
asos qilib olinadi.
- Ishlovchilar sonini nisbiy tejashni aniqlashda mehnat sarfining kamayishi, ish
vaqti nobudgarchiligini kamaytirish, mahsulot ishlab chiqarish hajmining ortishi asos
qilib olinadi.
- Yillik iqtisodiy samara mahsulot tannarxining o’zgarishi asosida aniqlanadi.
E
y
= (T
1
- T
2
)
×V
y
- E
n
× K
Bunda T
1
, T
2
- tadbirlarni joriy qilishdan oldin va keyingi mahsulot birligi
tannarxi, so’m;
V
y
- tadbir joriy qilingandan keyingi yillik mahsulot ishlab chiqarish hajmi,
dona, juft;
E
n
- nisbiy iqtisodiy samaradorlikning normatik koeffitsienti (E
n
= 0,33);
K - tadbirlarni ishlab chiqish va joriy qilish bilan bog’liq bir yo’la kapital
mablag’lar xarajati.
Nazorat savollari
1. Mehnat jarayonini qanday tushunasiz?
2. Bozor iqtisodiyoti sharoitida mehnatni ilmiy tashkil qilishga qo’yiladigan talablar.
3. Mehnatni ilmiy tashkil qilishning umumiy vazifalari.
4. Mehnat unumdorligini o’lchash usullari.
5. Mehnat unumdorligi bilan mehnat sarfi o’rtasidagi bog’lanishni tushuntiring.
6. Mehnat unumdorligini o’stirish omillari nimada?

---

71
7. Texnologik mehnat taqsimotining mehnat taqsimotining samaradorligini oshirish
yo’llari.
8. Malakali mehnat taqsimotining samaradorligini oshirish yo’llari.
9. To’qimachilik korxonalarida ko’p stanokli ishni tashkil qilishning o’ziga xos
xususiyatlari.
10. Ish o’rnini oqilona tashkil qilish qanday masalalarni o’z ichiga oladi?
11. Korxonalarda ish o’rinlariga xizmat ko’rsatish qanday tashkil qilinadi?
12. Korxonalarda mehnat sharoitlarini engillashtirish va sog’lomlashtirishning
ahamiyati?
13. Smena davomida ishchilarning ish qobiliyatini saqlash yo’llari.
14. Mehnatni tashkil qilishning qanday shakllari mavjud?
15. Ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirish bo’yicha brigadaning qanday turlari
mavjud?
16. Korxonalarda mehnatni tashkil qilishni takomillashuviga nimalar asos bo’ladi?
17. Korxonalarda mehnatni tashkil qilish vazifalarini tizimga solishning asosiy
mohiyati nimada?
18. Korxonalarda mehnatni ilmiy tashkil qilish vazifalari bilan kimlar shug’ullanadi?