S. o r I f j o n o V elektromagnitizm
Download 48 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- ГдАх SAZ) r (S A y 8AX
- j - AA = grad div A - Д A div (A x B ) = B rotA - ArotB.
- 1 -bob. ELEKTROSTATIKA
- 2 -bob. 0 ‘ZGARMAS TOK QONUNLARI
- 3-bob. TOKNING MAGNIT MAYDONI
- 4-bob. MAGNIT MAYDONNING ZARYADLARGA TA’SIRI
- ELEKTROGMAGNIT INDUKSIYA
- ELEKTROMAGNIT TEBRANISHLAR
- MODDANING ELEKTR VA MAGNIT XOSSALARI
- TURLI MUHITLARDAGI ELEKTR TOKLAR
- E L E K T R O M A G N I T I Z M
- Litsenziya Al №096. 23.11.2007-y. Bosishga ruhsat etildi 05. 08. 2011. Bichimi 60x84/|6. «Times TAD» garniturasi. Ofset bosma usulida bosildi.
£ © 8-rasm. munosabatlar bilan ifodalanadi: I XZ X = h Z j , /,Z 3 = /•2Z 4 . Ularga asosan m uvozanatli k o 'p rik u c h u n kom pleks q arshiliklar orasida quyidagi bogManishni topam iz: Z 3 Z 4 D em ak, doim iy va o'zgaruvchan tok zanjirlaridagi ko 'p riklard a m u v o zan at sh arti u m u m a n o lg an d a o 'x sh a sh d ir. A m alda q o 'lla n ila d ig a n k o 'p rik d a (9-rasm ): Zj = R + icoL, Z 2 = Z 3 = R, ■)— = -^ + icoC. Z 4 A B ulam i m uvozanat shartiga qo'yib, induktivlik uchun m uvozanat shartini topam iz: L = C R 2. Bu f o r m u l a n i k e l t i r i b chiqarishda ko'prikning yelkasidagi aktiv q arsh ilik larn in g (ju m l a d an , in d u k - tiv lik n in g a k tiv q a rsh ilig i h iso b g a olinganda) tengligi ishlatildi. Induktiv- likni o'lchash u chun ko'prik kalibrlan- gan tekis o 'zg aru v ch an so n d en c ato r b ilan t a ’m in la n ish i kerak. OMchov jarayonida kondensator sig'im ni tekis o ‘zgartirilib, galvanom etr orqali tok kuchi nolga aylanishiga erishiladi va L = C R 2 hisoblanadi. K o 'p rik yordam ida k o n d en sato r sig‘im ini oMchash u ch u n , k o 'p rik kalibrlangan o 'z g aru v ch a n induktiv g 'a lta k bilan t a ’m inlanishi kerak. U ning vositasida ko'prikda m uvozanatga erishilib, sig'im o'lchanadi. M ukam m al o 'lch o v k o'priklari san o a t korxonalarida stan d artla r talablarini qanoatlantiradian qilib yaratiladi. V e k to rla r alg eb rasin in g e le m e n tla ri V e k to rla r tashkil etuvchilari orqali ifo d ala n g an d a u la rn in g u stid a turli m atem atik am allarni bajarish im koniyati tug'ilad i: A = iAx + j A v + kAz , A = ^ A x + Ay + A \ У r = ix + j y + kz, r = J. Skalyar ko'paytm a (natija skalyar): 2 2 2 X + y + Z U = A x r = J Ax Ay Az A r - Arcosd = Axx + Ay y + Azz. V e k to r k o 'p a y tm a (n a tija vektor): U = Ax - r = - r x A , U .L A, U i r , U = Arsind, к = l { z A y - y A z ) + j ( x A l - z A x ) + k { y A x - x A y ). x у z K o 'p a y tm a ikki ko'payuvchi vektorlarga tik b o 'lib , y o 'nalishi o 'n g parm a usuli bilan aniqlanadi. Aralash ko'paytm a (natija skalyar): Л ( £ х С ) = Я ( С х Л ) = С ( Л х Я ) . Ikki karra vektor ko'paytm a (natija vektor): Л х ( я х с ) = b [ c a ) - c ( a b ) . V e k to rla r analizining e le m e n tla ri N abla-operator: V = / — + j — + k — • dx dy dz я2 я 2 я2 г 1 * „2 О О О Laplas operaton: Д = V = — - + — - + — г-. Эх Эу Эг G radiyent: , д т 5 ^ д<р г д(р gradcp = V — + j — + к ——. dx dy Fizik m a ’nosi: ф funktsiya qaysi yo'nalishda eng tez ortib borishini va qanchalik tez ortib borishini bildiradi. Natija — vektor. r v • л- л xЬ~л dAy 8AZ Divergensiya: div A = VA = — - + — - + — - . ox dy dz F izik m a ’nosi: birlik hajm sirtidan qancha A vektorlar chiqib ketayotganini bildiradi. V ektorlar uzluksiz bo'lsa — divA = 0 , vektorlar chiqayotgan b o ‘lsa — div A > 0 . vektorlar hajmga kirayotgan b o'lsa — divA < 0. Natija — skalyar. Uyurma (rotor): rotA = V x A = ' j к д / д х д / д у d / d z Ax Ay Аг = i dAz dAy dy dz ГдАх SAZ) r (S A y 8AX' + J ^ dz dx ) ^ dx dy / Fizik m a’nosi: A vektor funktsiya qaysi tekislikda va qanchalik kuchli aylanishlaiga egaligini bildiradi. Aylanish yo‘q bo'lsa rotA = 0. Natija vektor. M uhim munosabatlar: div grad = V 2 = Д div rot A = V (V x A ) = 0, rot grad rot rot A = V x (V x A) = V ^VA j - AA = grad div A - Д A div (A x B ) = B rotA - ArotB. Hajm bo'yicha: \ U d V v Y opiq sirt b o 'y ich a : = i£ /lc o s& /S , A v ektornin g S yopiq s sirt orqali oqim ini bildiradi. Yopiq chiziq b o 'y ich a : j i A d l = § A cos 6dl, A v ek to m i / yopiq chiziq bo'ylab tsirkulyatsiyasini (aylanishini) bildiradi. G auss teorem asi: ф A d S - f divA d V , yopiq sirt bo 'y ich a integralni hajm bo'yicha integral bilan almashtiradi. Stoks teorem asi: ф A d i = f rotA d S , yopiq chiziq b o 'y ich a integralni sirt bo'yicha integral bilan almashtiradi dl — / chiziqning kichik elem enti. d S ~~ yuzaning kichik elem enti, sirtga tik vektor. M is o lla r 1. div r = 3. 2. rot r = 0. 3. grad r = r / r . s v I s K om pleks son deb Z - x + iy k o'rinishdagi songa aytiladi, bu yerda ; = y f A — m avhum birlik deb ataladi. K om pleks sonni tekislikdagi x, у koordinatali nuqta bilan tasvirlash m um kin. Bu nuqtaning holatini qutbli koordinatalar bilan ifodalaylik: r = yjx2 + y 2 , tga - у I x. Bu yerda: r — kom pleks sonning m oduli, a — fazasi deb ataladi. U lar ishtirokida kompleks son quyidagicha yoziladi: Z = /-(coso; + /sin a ) . Eyler formulasiga ko'ra exp ( i a ) = cos a + / sin a. B undan foydalanib kompleks sonlar ko'rsatkichli shaklda yoziladi: Z = г ехр(га). S h u n d ay qilib: Z = x + i y = r ( c o s a + / s i n a ) = re x p (/a ). 1 -bob. ELEKTROSTATIKA 1-§. E lek tr haqidagi dastlabki m a ’lurnotlar...........................................5 2-§. Z ary adlarning saqlanish q o n u n i......................................................8 3-§. Kulon qonuni. Nuqtaviy zaryadning elektr maydon kuchlanganligi...................................................................................... 14 4-§. E lektr m aydonning poten siali........................................................ 22 5-§. D ipolning elektr m aydoni............................................................... 28 6-§. Elektr m aydonda dipolga ta ’sir etuvchi kuchlar........................... 30 7-§. E rkin va bog'langan zaryadlar. M uhitdagi elek tr m ay d o n ...... 33 8-§. G auss teo re m asi.................................................................................39 9-§. E lektr sig'im . K ondensatorlar. E lektr m aydon energiyasi......46 10-§. Ikki m uhit chegarasidagi elektr m aydonining sinishi.............. 52 11-§. Elektr m aydondagi zarralam ing harakati....................................57 2 -bob. 0 ‘ZGARMAS TOK QONUNLARI 12-§. E lektr to k i......................................................................................... 67 13-§. O m qonuni. Joul-L ens q o n u n i..................................................... 70 14-§. EYuK. K irxgof qoidalari................................................................77 3-bob. TOKNING MAGNIT MAYDONI 15-§. M agnitlar........................................................................................... 84 16-§. Tokning m agnit maydoni. A m per q o n u n i..................................87 17-§. Magnit m aydon xossalari. Magnit m aydon tenglamalari...........90 18-§. T o 'liq tok q o n u n i........................................................................... 96 19-§. B io-Savar-L aplas q o n u n i............................................................100 20-§. Tokli konturning uzoq masofalardagi m agnit m aydoni........... 105 4-bob. MAGNIT MAYDONNING ZARYADLARGA TA’SIRI 21-§. Lorens kuchi. Zaryadli zarraning m agnit maydondagi harakati..............................................................................................110 22-§. Zaryadli zarraning bir jinsli bo'lm agan m agnit m aydondagi harakati............................................................................................ 114 23-§. Kosm ik m agnit m aydonlar va p lazm a................................... 119 24-§. Xoll effekti va uning qo 'llan ish i.............................................. 129 25-§. M agnit maydonning tokli o'tkazgichlarga ta ’siri......................130 5-bob. ELEKTROGMAGNIT INDUKSIYA 26-§. O'tkazgichlarda elektr maydon va toklarning induksiyalanishi. Elektrom agnit induksiya qonuni................................................. 132 27-§. M agnit m aydon energiyasi........................................................ 137 28-§. M agnit dipolga ta ’sir etuvchi k uchlar......................................140 6-bob. 0 ‘ZG ARUV CH AN T O K Q O N U N L A R I 29-§. O 'zgaruvchan to k va uning q u w a ti.......................................... 145 30-§. Induktivlik va sig'im li elektr zanjirlar h aq id a........................ 149 3 1-§. O'zgaruvchan tokning sig'im va induktivlikka ega bo'lgan zanjirlardan o'tishi.................................................... 152 32-§. O 'zgaruvchan tokning parallel zanjirdan o 'tish i.................... 158 33-§. T ra n sfo rm ato r..............................................................................163 34-§. U c h fazali to k .............................................................................. 166 35-§. O 'zaruvchan tok elektr dvigatellari.......................................... 168 36-§. O 'zgaruvchan tokni to 'g 'rila sh ..................................................173 7-bob. ELEKTROMAGNIT TEBRANISHLAR 37-§. T eb ran m a k o n tu r......................................................................... 176 38-§. S o'nuvchi elektrom agnit tebranishlar......................................181 8-bob. ELEKTROMAGNIT MAYDON UCHUN MAKSVELL TENGLAMALARI VA ELEKTROMAGNIT TO'LQINLAR 39-§. E lektr va m agnit m aydonlarning nisbiyligi...............................184 40-§. Elektromagnit induksiya qonunining differensial shakli......... 189 41 -§. Maksvell tenglam alar sistem asi.................................................193 42-§. Elektrom agnit m aydonda energiyaning saqlanish q on uni...............................................................................................196 43-§. Elektrom agnit to 'lq in la r va ularning xossalari.......................198 44-§. Elektrom agnit to'lqinlarning nurlanishi................................ 203 45-§. E lektrom agnit toMqinlar shkalasi. E lektrom agnit toM qinlaming qoMlanishi................................................................... 206 46-§. Z am o naviy aloqa vositalari....................................................... 212 9-bob. MODDANING ELEKTR VA MAGNIT XOSSALARI 47-§. Segnetoelektriklar......................................................................... 218 48-§. M olekulyar toklar va m oddaning m agnitlashuvi................... 224 49-§. D iam ag n etik lar.............................................................................228 50 -§ . P a ra m a g n e tik la r..............................................................................232 51-§. Ferrom agnetiklar. Gisterezis chizigM.........................................235 52-§. A ntiferrom agnetiklar................................................................... 241 53-§. F errim ag n etik lar.......................................................................... 243 54-§. M agnit suyuqliklar.......................................................................246 10-bob. TURLI MUHITLARDAGI ELEKTR TOKLAR 55-§. Dielektriklar....................................................................................251 56-§. Y arim o'tkazgichlar......................................................................255 57-§. M etallarning o'tkazuvchanligi...................................................264 58-§. K ontakt hodisalari......................................................................269 59-§. T erm oelektron emissiya va elektron lam palar...................... 272 60-§. O 'ta o'tkazu v ch an lik ................................................................... 278 IL O V A . 286 У Д К : 621.314(075) Б Б К 22.33я73 O R I F J O N O V S U L T O N M U R O T B O L T A B O Y E V IC H E L E K T R O M A G N I T I Z M 0 ‘quv q o ‘llanma Toshkent — «Noshir» — 2011 M u h a rrir M. S a ’dullayev Badiiy m u h a rr ir Sh. Odiiov Texnik m u h a rrir D. Xamiduilayev Litsenziya Al №096. 23.11.2007-y. Bosishga ruhsat etildi 05. 08. 2011. Bichimi 60x84'/|6. «Times TAD» garniturasi. Ofset bosma usulida bosildi. Shartli bosma tabog‘ 19,7. Nashr b.t. 19,0. Adadi 500 nusxa. Buyurtma № 32 MChJ «NOSHIR» nashriyoti. Toshkent sh., Langar ko? Download 48 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling