S. Y. Is kamov

Donni tozalash. 
Omixta yem zavodlariga keladigan xomashyo 
asosan don ekinlari hamda oziq-ovqat va texnika ishlab chiqaiishlari 
qoldiqlaridan tashkil topgan. Xomashyolarda xas-cho‘plami (mineral 
va organik) va metall aralashmalar hamda begona o‘tlaming uraglari 
boladi.
Xomashyoni begona aralashmalardan tozalashda zararli va zaxarli 
o ‘simliklar urugldan hamda metall qirindilaridan tozalashga aiohida 
e’tibor berish kerak. Ulaming aralash yemdagi miqdori belgilangan 
miqdordan oshmashgi lozim.
Xomashyolar turli begona aralashmalardan mashinada tozalanadi 
va bunda asosiy ish organi b o lib g'alvir xizmat qiladi. Mahsulot 
g‘alvirda ikki qismga bolinadi: g'alvirda o‘tadigan mayda qismlar va 
g ‘alvirdan o‘tmay qolgan yirik qismlar. Cho‘zinchoq teshikli g'alvirda 
g‘alla mahsulotlaridan mayda aralashmalar (qum, mayda uruglar, 
begona ollaming uruglari va h.k.) ajratiladi. Arpa va sulining po‘sti 
aspirator yordamida ikki marta puflash orqali tozalanadi. G'alla 
tozalaydigan bu mashina siqilgan havo davriyligidan iborat. Omixta 
yem sanoatida aralashmalami tozalaydigan g calvir va havo oqimidan 
iborat murakkab mashina - separatordan foydalaniladi.
Xomashyoni metall aralashmalari dan (qirindilaridan) tozalash 
uchun statistik magnitlar va elektromagnitdan tuzilgan magnit 
devorlar (tutqichlar) bor. Magnitlar xomashyo, yarim fabrikatlar va 
tayyor mahsulotlar ustiga qo‘yiladi. Xomashyoni tozalaydigan magnit 
texnologiya liniyasi oldiga qo‘yiladi. Xomashyo ishlab chiqarish 
korpusiga ikki y o l bilan kiradi. Biri yumshoq xomashyo uchun va 
ikkinchisi donlar uchun, yumshoq xomashyoni tozalash uchun yassi 
g ‘alvir (ikki marta silkitadigan yoki sochadigan), donli xomashyo 
uchun esa separator ishlatiladi.
Donlarni po‘stlogldan tozalash. Arpa, suli va boshqa po‘stloqli 
donlardan omixta yem ishlab chiqarishda ulami maydalashdan oldin

---

po'stidan ajratish kerak. Po'stloqli donlar murakkab (ikki davrli) 
titratadigan (zarb beradigan) mashinalarda tozalanadi.
Xomashyoni 
maydalash. 
Ozuqalaming fizik xususiyatlari ulami 
maydalashda tegishli tipdagi mashinani tanlab olishga imkon beradi. 
Nisbatan mayda va bir jinsli qismlardan iborat sochiluvchi 
aralashmalar maydalovchi 
mashinalar 
orqali bir o'tkazishda 
maydalanadi, yirik sochiluvchi aralashmalar esa oldin maydalanadi, 
so'ngra talqon qilinadi. Sanoatda xomashyo boig'ali maydalagich 
yoki tegirmon toshi bilan maydalanadi va valsovka qilinadigan 
dastgohlarda bosib tekislanadi. Dag‘al maydalashda esa tishli va 
panjasimop maydalagichdan foydalaniladi.
51-rasm.