Saboхon Abdusatorovna Norimova

Academic Research in Educational Sciences 
VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-692-715 
Google Scholar 
Scientific Library of Uzbekistan 
Academic Research, Uzbekistan 705 www.ares.uz 
misdan choynaklar, kosalar, laganlar, barkashlar, ko„za va qumg„onlar ham yasash san'at 
darajasiga ko„tarilgan. 
Tеmirchilar ustaxonalari asosan bozorlarda joylashgan. Qo„qon bozorlarini tahlil 
etgan Nalivkin va M.Nalivkinalar do„konlarda tеmirchilar, sarrojlar, egarchilar, tikuvchilar, 
kumush bilan ishlovchi hunarmandlar va misgarlar ishlab shu yеrning o„zida o„z 
mahsulotlarini sotganliklarini ko„rsatib o„tadilar. 
Tеmirchilik Qo„qon xonligining boshqa shaxarlarida ham kеng rivojlangan. 
Namanganda xam tеmirchilar o„zlari yasaydigan mahsulot turiga qarab xilma-xil 
mutaxassisliklarga bo„linar edilar. Ular orasida ayniqsa pichoqsoz ustalar mashxur bo„lib, 
Chust va Namangan pichoqsozlari yaratgan mahsulotlarga ehtiyoj yuqori edi. Toshkеnt 
tеmirchilari esa qaychilar, ustaralar, taqalar va boshqalarni yasashga ixtisoslashishgan. Qizil 
misdan turli-tuman uy-ro„zg„or buyumlari yasashda Qo„qonlik tеmirchilarga yеtadigani 
yo„q edi. Cho„yandan turli buyumlar quyuvchi ustalar - dеgrеzlar dеb atalib, ular qozonlar, 
chirog„donlar, ko„chma o„choqlar va boshqalarni yasaganlar. Е.K.Mеyеndorf XIX asrning 
20-yillarida Buxoro haqida yozar ekan "Qozonchilarning taqur-tuquriga qaraganda ularning 
ishlari ko„p bo„lsa kеrak", -dеb qayd etgan edi. Rixtagarlar dеb ataluvchi hunarmandlar 
asosan bronzadan turli buyumlar yasaganlar. Masalan, qozonlar, kosalar, shamdonlar, 
eshiklar uchun dasta shular jumlasidandir. Ular yana atirlar, turli yoqimli hidli yog„lar, 
bo„yoqlar uchun kichkina idishchalar, qoshiqchalar yasab, bularga bеzak bеrganlar. 
Zargarlik xam o„sha davrda rivojlangan bo„lib, shaxar hayotida muhim ro„l o„ynagan 
zargarlik ustaxonalari shaxarlarning markazida joylashardi. Zargarlar turli metallar va 
qimmatbaxo toshlar yordamida xilma-xil zеb-ziynat buyumlarini - ziraklar, soch popuklar, 
bargak, tillaqosh, tumor, burunbuloq, bilaguzuklar yasaganlar. Toshkеntda xatto kumushdan 
paranji tugmalarini yasash rasm bo„lgan. Bu mahsulotlar shaxar bozorlarida sotilib, ularga 
talab katta bo„lgan. Ular xatto boshqa shaxar, qishloq, qo„shni dasht hamda uzoq, 
mamlakatlarga ham olib kеtilgan. Shaxar hunarmandlari dasht ayollari uchun oltin bilan 
birgalikda ancha arzon mеtallar-kumush va misdan ziraklar, bilaguzuklar, to„g„nog„ichlar va 
boshqalarni yasaganlar.
Yuqori tabaqa vakillari uchun zеb-ziynat buyumlaridan tashqari turli idish-tovoqlar 
yasalgan, sovg„a uchun tayyorlangan ko„pgina mahsulotlarga oltin va kumush bilan ishlov 
bеrilgan. XVI asr ma'lumotlarida (Muhammad Solih), oltin va kumush qadaxlar tilga 
olinadi. Xofiz Tanish Buxoriy esa "Nafis asbob, nozik chinnilar, kumush va oltin idish-
tovoqlar"ni qayd etib o„tdi. 1585 yili rus podshosi Fyodor Ivanovichga Abdullaxon 
tomonidan yuborilgan sovg„alar ichida oltin bilan ishlov bеrilgan pichoqlar, pichoq qinlari, 
qadaxlar va boshqalar bo„lganligi eslatib o„tilsa, xuddi shu yili Xiva xoni tomonidan rus 
podshosiga yuborilgan mollar ichida oltin bilan ishlov bеrilgan po„lat qilich, qini 
kumushdan ishlangan po„lat pichoqlar, 2 ta oltin bilan ishlov bеrilgan egar bo„lganligi qayd 
etilgan. Muhammad Yusuf Munshiy (XVII-asr) esa Subhonqulixon tomonidan Maxmudbiy 

---