Сайфиев ж. Ф. С++ тилига кириш услубий қўлланма

Математик операторлар.

С++ тилида 5 та асосий математик операторлар кўлланилади: қўшиш (+), айириш (-), кўпайтириш (*), бутун сонга бўлиш (\) ва модул бўйича бўлиш (%)(қолдиқни олиш).
Ишорасиз бутун сонларни айиришда, агарда натижа манфий сон бўлса ғайриоддий натижа беради. Буни 4.2. листингдан кўришимиз мумкин.
4.1. – листинг. Айириш натижасида бутун сонни тўлиб қолишига мисол

1. 
   #include < iostream.h >
   

16. 
    int main()
    
17. 
    {
    
18. 
    unsiegned int ayirma
    
19. 
    unsisgned int kattaSon = 100;
    
20. 
    unsigned int kichikSon = 50;
    
21. 
    ayirma = kattaSon – kichikSon;
    
22. 
    cout << “Ayirma“:<< ayirma<< “ ga teng\n”;
    
23. 
    ayirma = kichikSon - kattaSon ;
    
24. 
    cout << “Ayirma“:<< ayirma<< “ ga teng\n”;
    
25. 
    <
26. 
    return 0;
    
27. 
    }
    

HАТИЖА:
Ayirma: 50 ga teng

Ayirma: 4294967246 ga teng

Бутун сонга бўлиш ва қолдиқни олиш операторлари.

Бутун сонга бўлиш одатдаги бўлишдан фарқ қилади. Бутун сонга бўлишдан ҳосил бўлган бўлинманинг фақатгина бутун қисми олинади. Масалан, 21 сонини 4 га бўлсак 5 сони ва 1 қолдиқ ҳосил бўлади. 5 бутун сонга бўлишни қиймати, 1 эса қолдиқни олиш қиймати ҳисобланади.

Инкремент ва декремент.

Дастурларда ўзгарувчига 1 ни қўшиш ва айириш амаллари жуда кўп ҳолларда учрайди. С++ тилида қийматни 1 га ошириш инкремент, 1 га камайтириш эса декремент дейилади. Бу амаллар учун махсус операторлар мавжуддир.

Инкремент оператори (++) ўзгарувчи қийматини 1 га оширади, декремент оператори (––) эса ўзгарувчи қийматини 1 га камайтиради. Масалан, с ўзгарувчисига 1 қийматни қўшмоқчи бўлсак қуйидаги ифодани ёзишимиз лозим.


с++ //с ўзгарувчи кийматини 1 га оширдик.

Бу ифодани қуйидагича ёзишимиз мумкин эди.

с=с+1;
Бу ифода ўз навбатида қуйидаги ифодага тенг кучли:


с+=1;