MAVZU: RAVISH SO’Z TURKUMI RAVISH DEB, ISH – HARAKAT HOLATNING QY TARZDA, QACHON, NIMA MAQSADDA, QAYERDA BAJARILGANINI BILDIRGAN SO’ZLARGA AYTILADI. Ravish Ravish — mustaqil soʻz turkumlaridan biri; harakat va holatning belgisini, shuningdek, belgining belgisini bildiradi. Ravishlarning quyidagi maʼnoviy turlari mavjud: holat (tarz) Ravishlari (tez, sekin, piyoda kabi); oʻrin Ravishlari (uzoqda, yaqindan, pastda kabi); payt Ravish lari (hozir, kecha, bugun kabi); darajamiqdor Ravish lari (ancha, sal, kam kabi); maqsad Ravishlari (ataylab, joʻrttaga kabi); sabab Ravish lari (noiloj, ilojsiz, chorasizlikdan kabi). Payt, oʻrin va maqsad Ravishlaridan boshqa barcha Ravishlarni, eng umumiy xususiyatlariga koʻra, bir turga kiritish va ularni holat (tarz) Ravishlari deb atash mumkin RAVISHLARNING MA’NO TURLARI: HOLAT RAVISHLARI ISH – HARAKATNING QAY HOLDA BAJARILISHINI BILDIRADI: VIJDONAN, YIGITCHASIGA, MARDONA, BIRDANIGA… PAYT RAVISHLARI ISH – HARAKATNING QACHON BAJARILGANINI BILDIRIB, QACHON? SO’ROG’IGA JAVOB BO’LADI. ERTALAB, BUGUN, KECHA, ERTASIGA… SABAB RAVISHLARI ISH – HARAKATNING NIMA SABABDAN YUZAGA CHIQQANLIGINI BILDIRADI. O’QIMAGANLIGI UCHUN, TAYYORLAMAGANLIGI SABABLI Ravishlar morfologik va sintaktik usullar bilan yasaladi: doʻstona, qahramonlarcha, oylab (morfologik usul), har zamon, shu on, bir dam (sintaktik usul) kabi. Ravishlar tuzilishiga koʻra, sodda (kamtarona, vijdonan, butunlay), qoʻshma (har dam, bir yoʻla, ozmuncha, har qachon), juft (kechakunduz, qishin-yozin) va takroriy (ozoz, tez-tez, koʻp-koʻp) turlarga boʻlinadi. Ravishlarning anchagina, juda, kam, kamkam kabi shakllari modal shakl hisoblanadi. Ravishlar gapda hol, aniqlovchi va kesim vazifalarida keladi. O’RIN RAVISHLARI ISH – HARAKATNING BAJARILISH O’RNINI BILDIRIB, QAYER? SO’ROG’IGA JAVOB BO’LADI. ICHKARI, TASHQARI… MAQSAD RAVISHLARI ISH – HARAKATNING NIMA MAQSADDA BAJARILISHINI BILDIRADI. ATAY, ATAYIN, JO’RTTAGA… DARAJA – MIQDOR RAVISHLARI ISH –HARAKATNING BAJARILISH DARAJASI VA MIQDORINI BILDIRADI. KAM, KO’P, OZ, MO’L, PICHA, XIYLA, BIROZ… Ravish mustaqil soʻz turkumi sifatida quyidagi morfologik xususiyatlar bilan ajralib turadi: 1) daraja kategoriyasiga ega: tez, koʻp (oddiy daraja) — tezroq, koʻproq (qiyosiy daraja) — eng tez, juda koʻp (orttirma daraja) kabi; 2) oʻzgarmas bulib, koʻpincha feʼllarga bogʻlanib keladi: Soʻrida qat-qat duxoba koʻrpachalar ustma-ust toʻshalgan edi; 3) Ravish ayrim oʻrinlarda sifat va otga bogʻlanib kelishi ham mumkin. Bunday hollarda Ravish belgining belgisini yoki predmetning belgisini emas, oʻzi bogʻlanib kelgan sifat yoxud otdan anglashilgan harakatlarning belgisini bildiradi: Kecha havo juda sovuq edi. U hozir beqiyos va tasavvur qilib boʻlmas baxtiyor edi; 4) Ravish yasovchi muxsus qoʻshimchalarga ega: cha, ona, larcha, lab va boshqa; 5) turlanmaydi va tuslanmaydi (otlashish hollari bundan mustasno). RAVISHLARDA 3 TA DARAJA SHAKLI MAVJUD: - ODDIY DARAJA: TEZ
- QIYOSIY DARAJA: TEZROQ
- ORTTIRMA DARAJA: JUDA TEZ
E’tiboringiz uchun rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
