Samarqand davlat chet tillar instituti tarjimonlik fakulteti tarjima nazariyasi va amaliyoti kafedresi

 
 
 
 
 
 

---

55
3.3. Jek Londonning «Hayotga muhabbat» hikoyasidagi pragmatik 
xususiyatlarning tarjimada ifodalanishi 
Jek London mashhur amerika yozuvchisi. U 1876-yil Kaliforniya shtatining 
San-Fransisko shahrida kambag‘al fermer Jon London oilasida tug‘ilgan. Jek 
Londonning haqiqiy ismi Jon Griffitdir. 
Jek Londonning yoshligi qashshoqlik va og‘ir mehnatda o’tgan. Oilasi juda 
qashshoq bo’lganligi sababli maktabni tamomlagach ishlashga majbur bo’lgan. U 
gazeta sotgan, turli xil fabrikalarda ishlagan, keyinchalik esa suzuvchi bo’lgan. Bir 
qancha muddat ishsizlikdan AQSh va Kanadani darbadar kezgan. 
U yoshligidayoq hayotning bor mashaqqatlarini boshidan kechirgan. 
Yozuvchining adabiy faoliyati 1898-yilda boshlangan va o’sha yili uning birinchi 
hikoyasi nashr etilgan. O’zining eng yaxshi hikoyalarida u shavqatsiz hayotni va 
insonlarning tabiat bilan kurashini tasvirlagan. 
U 1916-yilda 40 yoshida vafot etgan. 
Jek London 16 yillik adabiy faoliyati davomida 19 roman, 18 to‘plam, 152 
hikoya, 3 p’esa, 8 avtobiografik hamda publitsistik xarakterdagi kitob yaratdi. 
Uning mashhur asarlari: «Dengiz bo‘risi» (1904), «Temir tovon» (1907), 
«Martin Iden» (1909),«Qor qizi» (1902), «Ayol mardligi» (1900), «Oqsoqollar 
kengashi» (1902), «Qish haqida qissa» (1904), «Sokramento sohillarida» (1904), 
«Hayotga muhabbat» (1906), «Ish tashlash» (1906), «Yo‘l» (1907), «Bir parcha 
go‘sht» (1900), «O’yin» (1905), «Katta uyning kichik bekasi», «Uch qalb», «Oltin 
vodiy», «Sarguzasht», «O’g‘rilik», «Oqtish», «Shimol hikoyalari», «Sovuq 
bolalari», «Otalar xudosi», «Bo‘rivachcha», «Oq sukunat», «Yo‘ldagilar sharafi 
uchun», «Qirq mil narida», «Tubanlik kishilari» (1903) va h. 
Jek London o‘zining hikoyalarida tabiatning asov kuchlariga qarshi mardona 
kurashuvchi kishilar hayotini zo‘r badiiy mahorat bilan tasvirlaydi. Uning 
«Hayotga muhabbat» hikoyasi fikrimizga yorqin misol bo‘la oladi. Bu hikoyada 
hayotga bo‘lgan muhabbatning o‘lim ustidan g‘alabasi tasvirlangan. 
Jek Londonning «Hayotga muhabbat» hikoyasi 1958-yilda Fattoh Abdullayev 
tomonidan o’zbek tikiga o’girilib nashr qilingan. Ingliz adabiyotidan qilingan juda 

---

56
ko’plab asarlar rus tili orqali o’zbek tiliga o’girilib kelingan. Bu esa rus tarjimoni 
tomonidan e’tibordan chetda qolgan asliyatdagi muhim pragmatik belgilarni 
o’zbek tarjimoni tomonidan ham takrorlanishiga, ayrim hollarda esa yanada 
qo’polroq xatolarga yo’l qo’yilishiga sabab bo’lgan. Ammo bu bilan o’zbek 
tarjimonini ayblab bo’lmaydi. Ular ingliz tilini bilmasa-da o’zbek kitobxonlarini 
ingliz adabiyotining ajoyib durdonalari bilan tanishtirib, madaniyatlararo 
kommunikasiyani amalga oshirishga o’zlarining munosib hissalarini qo’shib 
kelmoqda. Amerika yozuvchisi Jek Londonning «Hayotga muhabbat» hikoyasi 
o’zbek tarjimonlari tufayli ko’plab kitobxonlarning sevimli asariga aylangan.
Asarning sodda, ravon tili, ruschadagi ayrim iboralar o’rniga ona tilimizdagi 
ifodali, obrazli iboralarni mohirona ishlatilganligi albatta e’tiborga loyiq. Bugungi 
kunga kelib bu tarjimani asliyat va ruscha matnga qiyoslab o’rganish orqali, 
asliyatdagi pragmatik xususiyatlar tarjimalarda qay darajada muvaffaqiyat bilan 
qayta tiklanganligini o’rganib chiqish imkoniyatiga egamiz. 
Tarjimada pragmatik vositalardan o’rinli foydalanish asliyatda ifodalangan 
zaruriy ma’noni to’la-to’kis yetkazib berishga xizmat qiladi. Masalan quyidagi 
jumla tarjimasiga e’tibor beraylik: 
- The man who followed slipped on a smooth boulder, nearly fell, but