Samarqand davlat chet tiller instituti roman-german tillar fakulteti

1.1. Grammatika nazariyasi
Grammatika tilning bir qismi sifatida grammatika tanlangan tilda tizim birlashmalarning variantlarini mustahkamlash yoki boshqacha qilib aytganda, bitta bo'limning shakllariga qarshi chiqish orqali.
Grammatika tilshunoslik fani sifatida. Grammatikaning variantlari. Grammatik tahlil turlari Grammatika shuningdek, fan bo'lib, bu tilning grammatikasini tushunish va tavsiflashdir. Tadqiqot sifatida grammatika tilning bir qismi sifatida grammatikaga tegishli bo'lgan barcha xususiyatlarni o'z ichiga olmaydi va tilning bir qismi sifatida grammatikaga tegishli bo'lmagan ba'zi sohalarni qamrab olishi mumkin.


Grammatik tadqiqotlar (tilshunoslik fani sifatida grammatika) so'zlarning grammatik xususiyatlari va jumlalarning grammatik, kommunikativ, semantik va tarkibiy xususiyatlarini qamrab oladi. Odamlar tilning grammatikasini tasvirlashining ikkita asosiy maqsadi bor. Ta'riflarning bir turi uni tushunish uchun, ikkinchisi esa uni o'rgatish uchun qilingan. Retseptiv grammatika so'zlarning shakllari, so'z birikmalari va jumlalarni tuzish va ulardan foydalanish qoidalarini taklif qiladi.
Bunday Grammarlar qoidalar to'plamidir. Tilning grammatikasini tushunishga qaratilgan va faktlarni iloji boricha aniqroq qayd qilishga harakat qilgan grammatik tavsiflar tavsiflovchi Grammarlar deb ataladi. Bunday grammatikalarning asosiy maqsadi til haqidagi dalillarni ko'rsatishdir. Ta'rifiy grammatika odatda unda qayd etilgan faktlarni har xil talqin qilishni o'z ichiga oladi. Ushbu talqinlarda Grammatika nazariyasi yoki grammatik nazariya (grammatologiya) deb nomlanuvchi uchinchi turdagi grammatika mavjud. [15; 365]
Tasviriy grammatika quyidagicha bo'lishi mumkin:
1. analitik protseduralar bo'yicha:
a) taqsimlash (birliklarning joylashishini tahlil qilish asosida);
b) kategoriya (birliklarni almashtirish tahlili asosida);
c) transformatsion (birliklarni yaratish uchun foydalaniladigan protseduralarni tahlil qilish asosida).

2. tavsiflash maqsadiga muvofiq:

a) Sinxronik;
b) diaxronik yoki tarixiy;
v) kontrastli;
d) tipologik.