Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N

1.2. Elektron tijorat 
Elektron tijorat nima ekanligini tushunish uchun "tijorat" so'zining 
etimologiyasiga murojaat qilish kerak. Frantsuz tilidan tarjimada "commerce" 
so'zio’zbek tilida "savdo" degan ma'noni anglatadi.
Elektron tijorat yoki elektron savdo (e-commerce) - bu elektron aloqa 
vositalaridan foydalangan holda mahsulotlar, xizmatlar va ma'lumotlarni sotib olish, 
sotish, o'tkazish yoki almashtirish jarayoni. Elektron tijoratning boshqa ta'riflari 
mavjud, masalan, bu foyda olish maqsadida tijorat faoliyati va kompyuter 
tarmoqlaridan foydalanish orqali tijorat tsiklni kompleks avtomatlashtirishga 
asoslangan. 
Iqtisodchilar elektron tijoratni "kompyuter tarmoqlari yordamida amalga 
oshiriladigan operatsiyalar, moliyaviy va savdo operatsiyalari bilan bog'liq barcha 
biznes jarayonlarni qamrab oladigan milliy iqtisodiyot sohasi" deb ta'riflaydilar. 
“Elektron tijorat to’g’risida” Qonunning 3-moddasiga (385-O’RQ, 22 may 2015 yil) 
muvofiq “Axborot tizimlaridan foydalangan holda amalga oshirilgan, tovarlarni 
sotish, ishlarni bajarish va xizmatlarga ko'rsatishga doir tadbirkorlik faoliyati elektron 
tijoratdir. 
Shuni ham ta'kidlash kerakki, "elektron tijorat" tushunchasining ikkita talqini 
mavjud - tor va keng. Tor ma'noda elektron tijorat deganda telekommunikatsiya 
tarmoqlaridan foydalangan holda tovarlarni reklama qilish va sotish tushuniladi. 
Keng ma'noda, Birlashgan Millatlar Tashkilotining xalqaro savdo huquqi bo'yicha 
komissiyasining (UNCITRAL) ta'rifiga muvofiq, elektron tijorat savdo, sotib olish, 
faktoring, lizing, konsalting, muhandislik va boshqa operatsiyalarni amalga oshirish 
uchun ishlatilishi mumkin. sanoat va biznes hamkorligi. 
Shunday qilib, elektron tijorat elektron biznesning muhim qismidir, bu 
kompyuterlar va aloqa tarmoqlaridan foydalangan holda biznes operatsiyalarini 
tashkil etish, boshqarish va bajarishning yangi usulini anglatadi, ya'ni tomonlar 
elektron ayirboshlash yoki jismoniy ayirboshlash operatsiyalari yoki to'g'ridan-to'g'ri 
jismoniy aloqa orqali emas, balki o'zaro aloqada bo'lgan har qanday ishbilarmonlik 
muomalasining shakli. Elektron biznes tizimlari, elektron tijorat tizimlaridan farqli 
o'laroq, tijorat tarkibiy qismiga ega bo'lishi yoki bo'lmasligi mumkin. 
Elektron savdo yoki elektron tijorat kompaniyalarga o'zlarining ichki 
operatsiyalarida samaraliroq va moslashuvchan bo'lishga, etkazib beruvchilar bilan 
yanada yaqinroq ishlashga va mijozlarning talablari va ehtiyojlariga tezda javob 
berishga imkon beradi. Bundan tashqari, bu kompaniyalarga geografik joylashuvidan 
qat'iy nazar eng yaxshi etkazib beruvchilarni tanlash va jahon bozorida sotish 
imkoniyatini beradi. 

---

12 
Elektron tijoratning asosiy turlariga quyidagilar kiradi:

elektron savdo (e-trade);

elektron pullar (e-cash);

elektron marketing (e-marketing);

elektron bank (e-banking);

elektron sug'urta (e-insurance). 
Elektron tijorat tizimini yaratish bo'yicha birinchi tajriba 1960 yilda 
qo’yilgan, American Airlines va IBM aviakompaniyalari parvozlar uchun joylarni 
bron qilish tartibini avtomatlashtirish tizimini yaratishni boshlangan - SABRE (Semi-
Automatic Business Research Environment – tijorat tadqiqotlar uchun yarim 
avtomatik uskuna). SABRE tizimi oddiy fuqarolar uchun havo qatnovini yanada 
qulaylashtirdi va ularga tobora ko'payib borayotgan tariflar va parvozlar yo'nalishida 
yordam berdi. O'rindiqlarni bron qilishda tariflarni hisoblash jarayonini 
avtomatlashtirish orqali xizmatlarning narxi pasaytirildi. 
Elektron tijoratning etakchilaridan biri bo'lgan Cisco Systems hozirda o'z 
savdo faoliyatini avtomatlashtirdi, iste'molchilarning 90% buyurtmalari xodimlarning 
ishtirokisiz amalga oshirar edi.