Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N
Veb-sayt ishlab chiqish bosqichlari
Download 4.58 Mb. Pdf ko'rish
|
|
8.2. Veb-sayt ishlab chiqish bosqichlari
1. Server joylashuvi uchun bir nechta variant mavjud: - provayderning veb-serverida; - provayder tomonidan joylashtirilgan o'z server; - kompaniyaning hududida joylashgan o'z serveri. Birinchi usul eng kam xarajatlarni talab qiladi. Server joylashgan paytda provayder hududida bu sizga ajratilgan aloqa kanallari va boshqaruvi arenalarining narxini tejash imkonini beradi. Eng qimmat narxdagisi oxirgi variant bo`ib, server, u dasturiy ta'minotini sotib olish, ma'muriy to`lovlar, internetdan ruxsatsiz foydalanishdan himoya dasturlarini o'rnatish, aloqa kanallarini ijaraga olish va h.klarni o`z ichiga oladi. Ushbu variantni tanlashning asosiy sababi juda ko'p tashrif buyuruvchilar, dasturiy ta'minotga tezkor kirish zarurati, meynfreym yoki boshqa tarmoq qurilmasidan server ma'lumotlariga bevosita kirish zarurati tufayli bo'lishi mumkin. 2. Internet-provayderni tanlash juda muhim, chunki internet-marketingning ehtiyojlari uchun, shu jumladan, internetdan har qanday foydalanish Internet- provayderlar yoki Internet-provayderlar deb ataladigan ixtisoslashgan kompaniyalar yordamida ta'minlanadi. Internet-provayderlar asosiy xizmatlarni taqdim etadigan xizmatlari quyidagilar: – internetga kirishni ta'minlash ( ajratilgan telefon liniyalari va raqamli aloqa kanallari orqali); - mijoz domen nomini ro'yxatdan o'tkazish; chiqib ketish: – internetga kirishni ta'minlash (maxsus ajratilgan telefon liniyalari va raqamli aloqa kanallari orqali); - mijoz domen nomini ro'yxatdan o'tkazish; - disk maydoni ijarasi sharoitida veb-server yoki veb-sahifalarni joylashtirish; 73 – Ma`muriy va serverni boshqarishini qo'llab-quvvatlashda ijaraga olingan maydon Ko`rsatilgan asosiy xizmatlardan tashqari, provayderlar veb-dizayn bo'yicha maslahat, qidiruv serverini ro'yxatdan o'tkazish xizmatlari tizimlar va veb-kataloglar va boshqalarni taklif qilishi mumkin. Provayderni tanlashda provayderning o'zi haqida imkon qadar ko'proq ma'lumot olish muhimdir, narx darajalari va taqdim etilgan xizmatlar haqida ma'lumot bundan mustasno. Bu serverning sifatli va ishonchli ishlashini ta'minlash uchun zarur. Quyidagi ma'lumotlarni oldindan tahlil qilish mumkin: - Provayder internet bilan aloqa kanali: ruxsat berish kanali qobiliyati ( serverning yuqori tezlikda ishlamasdan sekin harakat qlishi natijasida mehmonlarning yo'qolishiga olib keladi); bu jarayon internet-provayderning qaysi tugunga xos yuqori tezlikdagi kanal bilan bog'langanligiga bog`liq bo`ladi. - Provayder foydalanadigan asbob va dasturlar ta`minoti Ishlatiladigan apparat va dasturiy ta'minot (ishlatiladigan uskunaning kam quvvat- bu diskotekaga joylashtirilgan serverning sekinlashuviga olib keladi), mahalliy tarmoqning o`tkazuvchanlik qobiliyati natijasida provayder kompyuterlarini birlashtiradi, va hakoza. -Veb-serverning ish faoliyati ishonchliligi va unga kirish tartibi ( foydalanuvchilarning tunu kun kirish imkoniyatlari), kompyuterda joylashgan serverlarning xatosiz ishlashga bardosh berish kabilar. - Provayder xodimlarining malakasi ( hech qanday uskunalar kafolat bera olmaydigan darajada vakolatli xizmat ko`rsatish kafolati) - Axborot xavfsizligi darajasi ( serverdan foydalanishda axborotni muhofaza qilish bo`yicha talablarga binoan, axborot nafaqat reklama uchun , balki uning ijrosi , ya`ni to`g`ridan to`g`ri electron sotuvni amalga oshirish uchun ham uchun ham muhim ahamiyatga ega). - Serverga kiruvchilarning tashrif haqida statistik ma'lumotlarni olish imkoniyatlari (hisobot davrida so'rovlar umumiy soni; o`rtacha kunlik so'rovlar soni; muvaffaqiyatli va muvaffaqiyatsiz so'rovlar soni; 74 talab qilingan ma'lumotlar miqdori; hafta kunlaridagi so'rovlar taqsimoti; domen bo`yicha tashrif buyuruvchilar tasimoti va boshqalar) - Sharhlovchi telefon liniyalari bo'yicha aloqa sifati ( shunday aloqalardan ko`pincha serverga o'zgarish va qo'shimchalar kiritilganda fodalaniladi). Bir nechta provayderlar bilan shartnomalar tuzish mumkin. Misol uchun, agar provayder veb-serverni joylashtirish uchun maqbul shart-sharoitlarni ta'minlaydigan bo`lsa, ammo u bilan modem aloqasining sifati qoniqtirmasa, serverni bitta provayderga joylashtirishingiz mumkin va internetga telefon orqali kirish uchun boshqa xizmatlardan foydalanishingiz mumkin. 3. Xususiy veb-server tashkil qilgan va uni boshqa tarmoqlarga ham tan oldirganlar har qanday firma yoki tarmoqdan foydalanuvchilar uchun veb-server domenini tanlashni tashkil qilish imkonini beradi. Serverni joylashtirishda eng oddiy usul domendan foydalanuvchi tomonidan internetda provayder xizmatlari taqdim etilgan holda amalga oshiriladi. Biroq, bu variant faqat tijorat maqsadlarida internetdan minimal foydalanish maqbuldir. Xususiy domendan foydalanish tugunlar yechimining yaxshilanishga ta'sir qiladi,nomning ko'rinishi, iste'molchilar uchun eslash tartibini osonlashtiradi hamda iste`molchilarni kompaniyaning internet manzillariga yaqinlashtiradi, firmalarning internet muhitida unga kiruvchilar o`rtasida jiddiy ishtirokchilardan biri ekanligini ko`rsatadi. Bundan tashqari, o'z domen provayderda bo`ladigan reklama investitsiyalarni himoya qilgan holda ular nomi o'zgartirilganda, domen nomini internetda bir xil qoldirish imkonini beradi. Tashkilot yoki jismoniy shaxs o`z domenin ro`yxatdan o`tkazishni xohlasa, faoliyat ko`rsatayotgan domen ma`muriyatiga murojaat qiladi. Rossiya serverlarining mutlaq ko'pchiligi “ru” zonasida joylashgan quyidagi manzilda server.uz nomi bilan ro'yxatdan o'tgan. Ushbu domeni mahalliy Internet makonining o'ziga xos belgisidir va o'zbek serverlarining domenlarini ro'yxatdan o'tkazish uchun mo'ljallangan. "Com", "org", "net" va boshqalar kabi boshqa mahalliy domenlari ma'murlariga murojaat qilish mumkin, ammo bu holda domenni ro'yxatdan o'tkazish texnik jihatdan ham, 75 tashkilotning nuqtai nazaridan ham qiyin bo'ladi, chunki xorijiy tashkilotlar bunga javobgardir. Bundan tashqari, o'z hududingizda domen manzilini tashkil etishni so'rab ikkinchi darajali domen ma`muriyatlariga murojaat qilishingiz mumkin. Bu umumiy foydalanish huquqiga ega bo`lgan xususiy tashkilot va domen ma'murlari ham bo'lishi mumkin. "Umumiy foydalanish"maqomiga bo`lgan domenlar har qanday geografik domenlar, hatto ikkinchi darajali "com.ru ", " gov.ru ", " org.ru ", " mil.ru ", "edu.ru", " net.ru","int.ru "va" ас.ги "lar ham bo`lishi mumkin. Bu sxema bo'yicha uch darajali domen bo'ladi: Server nomi, geografik\ ommabop domen. uz. Domen nomini tanlashda firma yoki boshqa tashkilot faoliyati bilan bog`liqqisqa esda qoladigan va talaffuzi qulay bo`lgan domen nomi tanlanishi maqsadga muvofiqdir. 4. Server dizaynini tanlash va amalga oshirish juda muhim bo`lib, serverning umumiy dizayni asosiy talablariga javob berishi kerak bo`lib, uni amalga oshirish g'oyasi, uning tarkibiy tuzilishi, dizayni veb-sahifalari, grafik tasvirlari, ularning soni va o'lchamlari maksimal darajada optimallashtirilgan va dasturiy ta'minotga mos bo'lishi,serverning maqsadli auditoriyasining ehtiyoji va imkoniyatlariga moslashtirilgan bo`lishi kerak. Veb-serverning tuzilishi taqdim etilgan materiallarning mantiqi va ulanishiga, serverdagi ma'lumotlarni boshqarish, navigatsiya qulayligiga bog'liq. Server tuzilishini tanlashda uning mazmunini va taqdim etilgan ma'lumotlarning turini hisobga olish kerak.Veb-serverni tuzishning bir nechta sxemalari mavjud (kitob, fazoviy sxemasi, daraxt), ularning har birining o'ziga mufaqqiyati va kamchiliklari ham bor. "Kitob" ning tuzilishi deyarli har qanday tuzilma uchun mos keladi, shaxsiy hujjatlarga joylashtirilishi mumkin bo'lgan ishlar, ularni giper bilan bog'lashda har qanday qismlar, bo'limlarga va substratlarga aniq bo'linishni nazarda tutiladi. Bundan tashqari, eslatmalar va manba belgilari qo'shimcha veb ishoratlar tashkil qilish uchun xizmat qilishi mumkin- hujjatlar, jadval osongina menyuga aylantiriladi va indeks taqdim etiladi- ichki qidiruv tizimini yaratish uchun asos bo`ladi. Saytlar, bunday tuzilishga ega bo'lgan kataloglarga osongina qo'shilish mumkin. Sifatida kamchiliklarni qayd etish mumkin: 76 - kichik veb-hujjatlar mazmunini ezish kerak- boshqaruvda murakkab bo'lgan qismlar; - bunday hujjatlar orasida harakat qilish bilan bog'liq muammolar xatcho'plar va sahifalarni raqamlash va har birining tartibini talab qilmasdan ular turli brauzerlarning talablariga to'liq javob berish uchun. Saytining strukturaviy modeli sifatida fazoviy sxema axborot mazmunini saqlagan holda taqsimlanishi taklif etiladi.Odatda, bunday sxema yirik kompaniyalar, supermarketlar, muzeylar va boshqalar serverlarini yaratishda foydalanish mumkin. Hujjatlar shajarasi ma'lumotlar va hujjatli bazalarida emas, odatda veb- serverlarda saqlanadi. Bunday holda, serverning tarkibi umumiy shajaradan shahobchagacha farq qiladi, ularda katta bo'limlar, keyin esa filiallarga katta bo'limlarning sarlavhalari va boshqalar kiritiladi. Kamchiliklar sifatida quyidagilarni qayd etish mumkin bo`ladi: axborot oqimlari va ularning murakkabliklar bilan ishlashda qabul qilinishi mumkin bo`lmagan hujjatlarni ko'chirish (kuzatib borish va o'zgartirish kerak kamida ikkita gipermatnli havolalar-biri katta, ikkinchisi esa kichik hujjatlar). Bundan tashqari, server shajarasi tizimiga doimiy murojaat qilish ehtiyoji bo`lsa, shajaraning katta o'lchamlari bilan harakat qilish ko'p sonli filiallar foydalanuvchilarga qulaylik tug`diradi. Server tuzilmasining asosiy modelini aniqlash uchun mo'ljallangan auditoriyani hisobga olish muhimdir. Yuqori samaradorlikka erishish uchun server tuzilishi muayyan xatti-harakatlarning stereotipini to'liq qondirishi yoki bir nechta tegishli sxemalarning imkoniyatlarini birlashtirishi kerak, bu esa har bir foydalanuvchi guruhining vakillariga ular uchun eng munosib tizimli tashkilotlardan foydalanishga imkon beradi. Agar veb-server ma'lumotlar bazasiga interfeys sifatida xizmat qilsa, unda tashriflanuvchining serverning bosh sahifasining ko'rinishini o'z xohishiga ko'ra sozlash qobiliyatini ta'minlash maqsadga muvofiqdir. Ma'lumotni yaxshi taqdim etish uchun server o'z ichiga grafik tasvirlar olishi kerak bo`ladi. Albatta, ularsiz serverni tashkil qilish osonroq, lekin ayni paytda jozibadorligi bilan u boshqalarni juda ko'p yo'qotadi. Tasvirlarni ishlab chiqarishda va ularning joylashuvini tanlashda bir nechta quyidagi qoidalarni hisobga olishi kerak bo`ladi: 77 - sahifadagi grafik materiallarning hajmi aqllilik bilan tuzilgan bo'lishi kerak, chunki katta hajmdagi yuklamalarni uzoq yuklashlar foydalanuvchilarning qiziqishini yo'qotishi mumkin; - ko'rsatilgan ranglar soni va o'lchamlari turli foydalanuvchilarning didi nuqtai nazaridan farq qilishi mumkinligi tufayli ularnisinovdan o`tkazishda hisobga olishi kerak bo`ladi; - grafik va matnga oid axborotni bir vaqtning o'zida foydalanish maqsadga muvofiq; veb-server fon tasvirini tasvirlashda o`ziga xoslik va yaxshiroq idrok etish berish usulini ham berish . O`zgaruvchan parametrlardan biri bu sahifa o`lchamlari hisoblanadi. Foydalanuvchilar yirik sahifalarning yangiligini, qisqacha kirish qismlari va hakozalarni, ya`ni o`zlariga kerakli tomonlari zarur bo'lsa, masalan, hujjatlarni kelajakda chop etishni nazarda tutgan holda ko`rib chiqishi kerak bo`ladi. 5. Veb-server auditoriyasi bilan qayta aloqa tashkil qilish mumkin. Bunda mehmonlar kitobi asosida, ba'zi ma'lumotlarni so'rov shakllari asosida tovarlarga buyurtma berish shakllari, anketalardan foydalaniladi. Xatti-harakatlari bo'yicha statistik ma'lumotlar server tutuvchilarni serverning Iog fayllaridan, so'rovlardan olish mumkin. Foydalanuvchilar, ularning harakati, veb-serverda navigatsiya yoki cookie-fayllardan foydalanishga asoslangan holda ish ko`radilar. Hisoblagichni veb-serverga o'rnatish mehmonga qanday xizmat ko'rsatish imkonini beradi. Ammo, chunki bu mumkin qadar ko'proq ta'sir qilishi uchun ko'rsatilgan raqamlarni o'zgartirish serverga tashrif buyuruvchilarning hisoblagichni professional vosita deb hisoblashi mumkin bo`lmaydi. Marketing menejmenti. Hisoblagichni faqat server egasi ko'rishi va uning ish faoliyatini tahlil qilish o'rnatish mumkin. Statistikadan foydalanish yaxshi variant bo`lib, internet-provayderingiz tomonidan qabul qilingan. serverdan sahifa yoki grafik quyidagi holatlarda foydalaniladi: - mehmon kelgan domen; - tashrif buyuradigan sana va vaqti; - buyruq, so'rov fayli, tashrif buyuruvchi ulangan havola serveri; - foydalanuvchi brauzeri va platformasi. 78 Jurnal fayli tashrif buyuruvchining elektron pochta manzili to'g'risida ma'lumotlarni o'z ichiga olmaydi. lekin faqat uning domeni nomini anglatadi, ammo bu oldindan domen geografik xususiyatga ega bo'lsa, katta qiziqish bildirish mumkin bo`ladi. Serverga tashrif buyurgan taxallus, chunki bu tahlil qilishga imkon beradi veb-serverga kirishning turli manbalarining samaradorligi. Internet-provayder dasturiy ta'minot, ishlab chiqarishni o'rnatish qobiliyatiga ega bo`ladi.U avtomatik ravishda amalga oshiriladigan ma'lumotlarni statistik tahlil qilish kunlik, haftalik yoki oylik, so'ngra hisobotlarni tayyorlash ularni server egasiga elektron pochta orqali yuborish ishlari bilan shug`ullanadi. Yana unga ushbu ma'lumotlarni ham kiritish mumkin:marketing strategiyasini rejalashtirish uchun foydalanish, ayniqsa qo'shimcha dasturlardan foydalanganda jurnal faylini batafsil tahlil qilishga imkon beradi. Umumlashtirilgan shaklda bunday dasturlarning funktsiyalari olishgacha qisqartirilganda quyidagi ma'lumotlarga e`tibor beriladi: - eng ommabop bo'lgan sahifalar; - tashrif buyuruvchilarning demografik ko'rsatkichlari; - eng ko'p trafikni ta'minlaydigan qidiruv tizimlari serveri; - eng samarali banner reklama (eng ko'p tashrif buyuruvchilarni jalb qiladi); - serverning veb-sahifalarida mavjud bo'lgan xatolar yoki noto'g'ri havolalar. Cookies - bu foydalanuvchi kompyuterida joylashgan va veb-server foydalanuvchi brauzerini aniqlashga imkon beradigan kichik fayllar. Foydalanuvchi serverga tashrif buyurganida noyob brauzer identifikatsiya raqami so'raladi yoki server bunday raqamni tayinlaydi.Ushbu brauzer ba'zi bir noyob raqamlar bilan cookie-fayllarni orqali yuborishi mumkin.. Veb-serverning ichki qidiruv tizimidan foydalanib, tashrif buyuruvchilarga kerakli hujjatlarni topish imkoniyatini berish kalit so'zlar nafaqat qaysi sahifalar ekanligini aniqlashga yordam beradi, balki tashrif buyuruvchilar, shuningdek, ushbu sahifalarda aniq nimani topishni xohlashlarini ko'rib chiqadilar. Download 4.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|