Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N

Jadval 7.3.  
Elektron tijoratni amalga oshirish natijalari 
Natija
Xususiyat
Savdo bo’limining 
operatsion 
samaradorligini 
oshirish
Yangi mijoz bilan ishlash xarajatlarini 
kamaytirish;
Ko'p sonli pozitsiyalar bilan buyurtmalarni 
bajarish uchun operatsion xarajatlarni 
kamaytirish;
Yetkazib berish shartlari to'g'risida ma'lumot 
berish narxini pasaytirish
Xizmat sifatini 
oshirish
Mijozga, uning o'lchamiga va sotib olish 
profiliga qarab savdo kanallarini 
diversifikatsiya qilish
Yangi mijozlarni jalb 
qilish
Yangi savdo kanalini yaratish (sayt orqali);
An'anaviy savdo kanallarini yangi tijorat 
takliflari bilan qo'llab-quvvatlash;
Yangi bozorlarga kirish
B2B segmentidagi elektron tijorat tizimlarining o'ziga xos xususiyatlari 
B2B segmentidagi elektron tijorat tizimlarining o'ziga xos xususiyatlarini 
hisobga olgan holda, shuni ta'kidlash kerakki, ular B2C segmentiga xos bo'lgan 
ko'plab muammolardan xoli. 
Birinchidan, bu tashkilot bo'lgan elektron tijorat doirasidagi iqtisodiy 
hamkorlik sub'ektlari bilan bog'liq. 

---

66 
Ikkinchidan, oldi-sotdi operatsiyalarini amalga oshirishda B2C segmentida 
qiyinchiliklarga olib keladigan ob'ektiv sabablar B2B segmentida umuman yo'q: 

buyurtmalarni to'lash bilan bog'liq muammo - naqd pulsiz to'lov B2B 
segmentida, shu jumladan bank orqali darhol to'lovni amalga oshirishga 
imkon beradigan elektron hisob-kitob tizimlaridan foydalanishda qo'llaniladi; 

tovarlarni ko’rib chiqish va tanishishda muammo –xaridor-tashkilotlari sotib 
oladigan tovarlarni bilib,va uni taqdim etishda hojati bo’lmaydi, bu esa 
elektron tijorat interfeysini soddalashtiradi, mahsulot texnik xususiyatlari 
ko'rsatmalar uchun ko’proq imkoniyat yaratadi; 

ishonch muammosi - tashkilotlar xususiy xaridorlarga qaraganda sotuvchilarga 
ko'proq ishonch bildiradilar; 

qimmatliylik muammosi - barcha potentsial mijozlar mahsulot imkoniyatlarini 
taqdim etadilar , va hatto yuqori narx ham buyurtma berishdan bosh tortishga 
sabab bo'lolmaydi; 

etkazib berish muammosi - tashkilotlar mavjud logistika tizimida ishlaydi, 
shuning uchun buyurtmani etkazib berishda hech qanday qiyinchilik 
bo'lmaydi. 
Biroq, B2B segmentidagi elektron tijorat to'g'ridan-to'g'ri oldi-sotdi 
operatsiyalari bilan bog'liq bo'lgan qiyinchiliklarga ega: 

savdo tashkilotining sotuvchi xodimlari va uning kontragentlari ishchilari 
o'rtasidagi shaxsiy o'zaro munosabatlarning roli oshdi; 

buyurtmalarni 
qayta 
ishlash 
uchun 
ko'p 
talab 
qilinadigan, mahsulotning qo'shimcha 
parametrlari va 
etkazib 
berish 
shartlarining ko'pligi 
bilan 
bog'liq 
bo'lgan 
buyurtmalar 
tuzilishining 
murakkabligi oshdi ; 

manbalar va mijozlar uchun sotuvchi tashkilotning sotuvchi xodimlari 
o'rtasidagi ichki raqobatning kuchayishi ehtimoli ; 

turli xil mijozlar bilan maxsus sharoitlarda ishlashning turli usullarni qo'llash 
zaruriyati, bu savdo jarayonini birlashtirish imkon bermaydi. 
Elektron tijorat - bu faoliyatning alohida sohasi bo'lib, Internet tarmog'idagi 
iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirish ob'ekti bo'lib, o'z mohiyati bilan jahon 
iqtisodiy, ho’jalik, savdo va tijorat aloqalari tizimlarning globallashuvining 
zamonaviy tendentsiyalariga mos keladigan murakkab va ko'p qirrali jarayonni 
ifodalaydi. 
Elektron tijorat tizimlari elektron tijoratda alohida sohani tashkil etadi, bu 
Internetdagi barcha bozor va iqtisodiy jarayonlarning amaldagi ifodasidir. 
Shu bilan birga, elektron tijorat tizimlari biznes jarayonlarini avtomatlashtirish 
va web-xizmatlardan majburiy foydalanishning yuqori darajasi bilan ajralib turadi. 

---

67 
Yuqorida aytilganlarning barchasini sarhisob qilsak, elektron tijorat tizimining 
joriy etilishi natijasida quyidagi hulosaga kelishimiz mumkin: o'z qiymatiga ega 
bo'lgan kompaniyada yangi aktivni yaratish; elektron savdo tizimidan sotishni 
ko'paytirish ko'rinishidagi qo'shimcha daromadlari; Internet-loyihaga reklama 
ta'siridan olingan qo'shimcha bilvosita daromad; ihtiyoriy effekt, ya'ni yangi 
bozorlarga kirish, yangi mijozlarga kirish va hk.; elektron tijorat sohasida axborot 
texnologiyalari loyihalarini boshqarish uchun kompaniyaning ichki imkoniyatlarini 
rivojlantirish, resurslar kontseptsiyasiga muvofiq ushbu yo'nalishda kelgusida 
rivojlantirish zaruriyati. 
 O‘z-o‘zini tekshirish savollari 
 
1. Elektron tijorat tizimlarining turlari aniqlang. 
2. Elektron tizim tizimi nima degani? 
3. B2C segmentida elektron tijorat tizimlari nimalarga maqsadlangan? 
4. B2B segmentida elektron tijorat tizimlaridaeng keng
tarqalgan elektron operatsiyalarni ayting. 
5. Kompaniyaning Internetda ishlash shakllari qanday? 
6. Elektron tijorat tizimlarining maqsadlari nimada? 
7. Elektron tijoratning qanday shakllari mavjud. 
8. Elektron savdo maydonchalarining ishlash bosqichlari aniqlang. 
9. Elektron tijorat tizimini tashkil etish shakllari qanday? 
10. Elektron tijoratni tashkil etish variantlarining qiyosiy tahlilini bering