Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N

13.2. Elektron tijorat samaradorligini baholash mezonlari. 
Elektron tijorat samaradorligini baholash mezonlari tanlangan ko'rsatkichlar 
qiymatini bir-biri bilan yoki ma'lum bir me'yor bilan taqqoslash qoidalari 
hisoblanadi. Tijorat operatsiyasining muayyan shakli samaradorligini baholash 
uchun ko'rsatkichlar tizimini tanlashda ikkita yondashuv qo'llaniladi:
1. Elektron biznes texnologiyalari bilan bevosita bog'liq bo'lgan yangi ishlash 
ko'rsatkichlarini qidirish. Shu bilan birga, har doim ham va hamma shakllar uchun 
ham ishlash ko'rsatkichlarini aniqlash mumkin emas . 
2. Tijorat samaradorligining allaqachon ma'lum bo'lgan ko'rsatkichlaridan 
foydalanish odatiy tijorat texnologiyalaridan elektron tijoratga o'tishning ushbu 
ko'rsatkichlarga ta'sirini baholashni talab qiladi. Elektron biznes amaliyoti shuni 
ko'rsatdiki, uning samaradorligini tarqatish xarajatlarini minimallashtirish orqali 
ta'minlanadi. Iqtisodiy samaradorlik xarajatlarning asosiy moddalari va elektron 
tijorat tizimidan foydalanish orqali xarajatlarni kamaytirish orqali aniqlanadi. 
Bunday holda, umumiy xarajatlarni bir martalik kapital xarajatlar va operatsion 
xarajatlarga bo'lish mumkin. Jami xarajatlarga dastlabki tahlil va loyihalashtirish 
xarajatlari kiradi; zarur uskunalar narxi, dasturiy ta'minot narxi; aloqa liniyalarini 
o'rnatishga sarflangan mablag'lar, veb-serverning ba'zi funktsiyalari korxonaning 
ichki resurslari bilan ta'minlangan taqdirda, xodimlarni tayyorlash va qayta 
tayyorlash xarajatlari hisobga olinadi. Operatsion xarajatlari quyidagilarni o'z 
ichiga oladi: 
xodimlarning ish haqi, qo'shimcha materiallar narxi, domen to'lovlari; 
aloqa kanallari uchun to'lov; 
internetga kirish uchun provayder xizmatlari uchun to'lov;

---

131 
amortizatsiya va ajratmalar, axborotni qo'llab-quvvatlash uchun uchinchi tomon 
kompaniyalarini jalb qilish xarajatlari va reklama serverlarini loyihalashtirish 
xarajatlari.
Tashkiliy jarayonlarga oid ko'rsatkichlar yangi axborot tizimining mavjud va 
kompaniya faoliyati hamda uning biznes jarayonlari bilan integratsiyalashuv 
darajasini belgilaydi. Integratsiya darajasi internetga asoslangan marketing tizimi 
tomonidan 
qo'llab-quvvatlanadigan 
funktsiyalar 
sonining 
kompaniya 
funktsiyalarining umumiy soniga nisbati sifatida hisoblanishi mumkin. Marketing 
dasturini veb-serverni amalga oshirish va qo'llab-quvvatlashga jalb qilish 
samaradorligi va veb-marketing vositalaridan foydalanish samaradorligini 
tavsiflovchi marketing ko'rsatkichlari kiradi. Olingan ma'lumotlar veb-serverni 
ishlab chiqish rejasini sozlash, ishlab chiqilgan marketing dasturi doirasida amalga 
oshirilgan tadbirlarni ko'rish mezonlari sifatida ishlatilishi mumkin.
Quyidagi marketing ko'rsatkichlari farqlanadi:
- serverga kirishning turli vositalarining samaradorligi serverga tashrif 
buyuruvchilarni jalb qilishning turli manbalaridan foydalanish samaradorligini 
tavsiflaydi va ma'lum bir kirish manbasini ishlatgan tashrif buyuruvchilar sonining 
server tashriflarining umumiy soniga nisbati sifatida aniqlanadi.
- server veb-sahifalariga trafik server sahifalarining mashhurligini tavsiflaydi. 
Har bir sahifa uchun u sahifalarga tashrif buyuruvchilarning umumiy serverlar 
soniga nisbati sifatida aniqlanadi;
- Banner reklama samaradorligi har bir reklama bannerining samaradorligini 
belgilaydi va foydalanilgan reklama ta'sirida tashrif buyuruvchilar kontingentini 
tahlil qilishga asoslangan bo`lib, bagheri va u orqali serverga yetib bordi. Bu 
banner joylashgan sahifaga tashrif buyuruvchilarning tashrif buyuruvchilarning 
umumiy soniga nisbati sifatida aniqlanadi; - serverga tashrif buyuruvchilarni jalb 
qilish samaradorligi (agar elektron do'kon bo'lsa). Bu tovarlarni sotib olish bo'yicha 
faol harakatlarga o'tgan tashrif buyuruvchilar soni va serverga kamdan-kam tashrif 
buyuruvchilar soni o'rtasidagi foiz sifatida aniqlanadi; - takroriy tashriflar soni 
serverga maksimal takroriy tashriflar sonining bajarilishini tavsiflaydi

---

132