Samarqand davlat universiteti informatika fakulteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
INFORMATIKA FAKULTETI
Javada grafik dasturlash fanidan

KURS ISHI


Mavzu: Javada JDesktopPane


Bajardi: ____________________
Tekshirdi: ____________________
SAMARQAND-2023


Mundarija


Kirish

• 
  Java dasturlash tili haqida umumiy tushuncha
  

Asosiy qism

• 
  Javada JDesktopPane
  

-JDesktopPane tushunchasi
-JdesktopPane vazifasi
-JdesktopPane misoli


Xulosa


Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish

Java dasturlash tilini yaxshiroq o’rganish uchun, uning nima sababdan yaratilganligi,

uning asosi, tarixi va rivojlanishini o’rganish muhim hisoblanadi. Java dasturlash tili
C dasturlash tilining to’g’ridan-to’g’ri avlodi bo’lgan C++ dasturlash tili bilan
chanbarchas bog’liq. Asosan, Java ning ko’pgina hususiyatlari bu ikki tildan
takomillashtirilib o’zlashtirilgan. C dasturlash tilidan sintaksislar, ko’pgina obektgayo’naltirilgan xossalari esa C++ tilidan. Eng ko’p yo’l qo’yildigan xatolarga sabab
bo’luvchi qismalari olib tashlanib, Java dasturlash tili ancha soddalashtirildi.
Masalan: Pointer (ko’rsatkich) lar bilan to’g’ridan to’g’ri ishlash, ya’ni Javada
alohida ko’rsatkich tushunchasi yo’q. Operatorlarni qayta yuklash ham olib
tashlangan. Yana eng muhimi, ishlatilmaydigan xotira (unreferenced objects)
avtomatik tozalanadi. Buni Javada Garbage Collector (GC – chiqindi yig’ishtirgich)
amalga oshiradi. C++ da bu destruktorlar orqali qo’lda (manual) qilingan. Bundan
tashqari Java har bir yangi versiyada bundan qu lay imkoniyatlarni qo’shib
kelmoqda.
Aslida Javani yaratish uchun uning yaratuvchilari oldida aniq maqsad bor edi.
Bu maqsad: Bir marta dastur yoz va uni hamma joyda ishlat-Write Once Run
Anywhere (WORA) edi. O’sha paytgacha mavjud bo’lgan dasturlash tillarida
bunday hususiyat yo’q edi. Shu maqsadni amalga oshirish uchun 1990-yillar boshida
James Gostling boshchiligidagi Sum Microsystems kompanyasi hodimlari C++
dasturlash tili o’zgartirib platformaga (operetsion tizimga) bog’liq bo’lmagan Oak
(Oak manosi: dub daraxti) nomi ostida dastulash tili yaratishga harakat qilishdi,
ammo bu urinishlari besamar ketdi, Oak omadsiz chiqdi. Keynchalik kompanya C++
tilidan foydalanish fikridan voz kechib butunlay yangi (fundamental struktura C++
ga o’xshash), platformaga bog’liq bo’lmagan va bu safar endi faqat shaxsiy
kompyuterlar uchun dastur (Desktop Application) yozadigan dasturlash tili emas
balki internet uchun ham dastur (Applet) yozadigan dasturlash tili yaratish maqsad
qilingan edi. Kompanya o’z maqsadiga 1995 yil erishdi. Yangi dasturlash tilini Java
deb nomlashdi. Java bu Indoneziyadagi minglab orollardan bir kichchining nomi
bo’lib, bu orolda aynan shu nomli kofe yetishtiriladi. Bu kofe qichqil va achchiq
bo’lib kompanya hodimlariga juda yoqadi va bu kofe turi yangi yaratilgan dasturlash
tilini nomlash uchun sabab bo’lgan. Javaning birinchi vesiyasi (Java 1.0) 1996 yilda
e’lon qilingan bo’lsa, bugungi kunda Java 12 oxirgi versia bo’lib turibdi. Javaning
yuqoridagi ikkita hususiyati uning juda ham tez ommolashishiga sabab bo’ldi.
Oracle kompanyasining statistikasiga ko’ra bugungi kunda 3 milliardan ko’proq
qurilma Javadan foydalanadi.
Java texnologiyasi o’ta sodda, xavfsizlikni yuqori darajada ta’minlab bera
oladigan, kuchli, to’la obyektga yo’naltirilgan dasturlash tili bo’lib, muhit
(platforma) ga bog’liq bo’lmagan holda ishlaydi. U bilan xatto eng kichik
qurilmalarga ham dasturlar yozish mumkin. Java texnologiyasi to’laligicha Java
Virtual Machine (JVM) ga asoslangan. JVM ning vazifasi tarjimonlik ya’ni, dastlab
biz yozgan *.java fayl kompilyator yordamida bayt kod ga o’giriladi va JVM
yordamida esa mashina tiliga aylantiriladi. Bu degani JVM qaysi platformaga
tegishli bo’lsa, kodlarni ham o’sha platformaga moslab beradi.
Javadan qayerlarda foydalaniladi, qanday dasturlar tuzladi degan tabiy
savollar tug’iladi. Javadan foydalanib ko’plab turdagi dasturlar yaratish mumkin.
Ulardan ba’zilari quyidagilar: Shaxsiy kompyuter dasturlarini yaratishda, masalan,
acrobat reader, media-player, antiviruslar va hokazolar. Web-dasturlar yaratishda
(asosan server tomon dasturlada). Korxona-tashkilotlar uchun dasturlar yaratishda
masalan, bank yoki ishlab chiqarishga oid dasturlar. Mobil dasturlar yaratishda.
Smart kartalar, Robotlar va O’yinlarda.
Bugungi kunga kelib Java quyidagi 5 ta maqsad bo’yicha takomillashtirilgan.
Bu maqsadlarga ko’ra u shunday til bo’lishi kerakki:
1. Oddiy, obyektga mo’ljallangan, taqsimlangan va o’rganishga oson bo’lsin;
2. Mustahkam va xavsiz bo’lsin;
3. Qaysidir qurilma platformasidan yoki uning arxitekturasidan mustaqil bo’lsin
(ya’ni qaysidir platformaga tobe’ bo’lmasin);
4. Juda samarali bo’lsin;

5. Dasturlash tili uchun tarjimon (interpreter) yozish mumkin bo’lsin.

Shuningdek dasturlash tili parallel ishlashni va dinamik tiplashda
foydalanishni ta’minlay olsin.
Java o’zining imkonyatlari, ya’ni turli xil tipdagi dasturlar yaratish va eng asosiysi
yuqoridagi 5 ta konsepsiyasi tufayli qisqa vaqt ichida, dasturlash tillari reytingida
eng yuqori o’rinlardan birini egalladi va hozir ha bu o’rnini saqlab kelmoqda.
Bundan tashqari eng yaxshi dasturchi bo’lishni maqsad qilgan dasturchilar
o’rganishi talab etiladigan dasturlash tillari ro’yxatida ham Java eng yuqori
o’rinlardan birini egallagan. Shu munosabatdan boshqa rivojlangan davlatlardagi
kabi bizda ham bu tilni o’rganishga talab ortmoqda, ayniqsa yoshlar orasida.
Javaning qanchalik ommobop va uni o’rganishga bo’lgan talab qanchalik yuqori
bo’lishiga qaramasdan, bu dasturlash tili haqida o’zbek tilida adabyotlar juda ham
kam, hattoki boshlang’ich tushunchalar haqida ham. Shu sababdan, bir necha
yillardan beri Amaliy matematika va informatika fakulteti talabalariga Java
dasturlash tilining fundamental tushunchalarini o’qitish davomida, xar-xil
manba’lardan ya’ni, Java dasturlash tilini o’rganishga bag’ishlangan web sahifalar
va video darslar hamda horij adabyotlari (rus va ingliz tillarida) dan tarjima qilib
to’plangan ma’lumotlarni boyitib, tartibga solib “Java dasturlash tiliga kirish” nomi
ostida o’quv qo’llanma tayyorlash muallif tomonidan maqsad qilingan edi. Ayni
paytda bu maqsad amalga oshdi, o’quv qo’llanma tayyor bo’ldi. Bu o’quv
qo’llanma, maktablar yuqori sinf o’quvchilari, kollej va litseylar o’quvchilari,
universitet talabalari va mustaqil o’rganuvchilarga mo’lgallangan. Umuman olganda
Java dasturlash tilini o’rganishni hohlavchi har qanday kishilarga Java haqida
boshlang’ich bilimlarni egallash uchun ushbu o’quv qo’llanma tavsiya etiladi.
Albatta ushbu o’quv qo’llanma kamchiliklardan holi emas. Biz o’quvchilardan xato
va kamchiliklar uchun uzur so’raymiz hamda ulardan fikr, mulohaza va takliflarini
kutib qolamiz ushbu qo’llanmaning qayta nashrlari uchun.
Ushbu o’quv qo’llanma to’rtta bobdan tashkil topgan. Birinchi bob Java
dasturlash tili strukturasi va dasturlash muhitlari (JDK, Eclipse) haqida. Ikkinchi

bobda, Javada ma’lumotlar turlari, operatorlar va massivlar haqida ma’lumotlar

keltirilgan hamda ular misollar yorgamida tushuntirilgan. Uchinchi bobda, Javada
obyekt, klass va metod tushunchalari keltirilgan va bu tushunchalar ham misollar
orqali yoritilgan. Bundan tashqari bu bobda ko’p ishlatiladigan sonli va matnli
metodlar ro’yxati berilgan, ularga ta’rif va misollar keltirilgan. Oxirgi bobda
obyektga yo’naltirilgan dasturlashni tashkil etuvchi asosiy tushunchalar ya’ni, meros
olish (Inheritance), ko’p formalik (Polymorphizm), mavhumlik (Abstraction) va
enkapsulatsiya (Encapsulation) larga ta’riflar berilgan misollar keltirilgan.

JAVA DASTURLASH TILI HAQIDA UMUIY TUSHUNCHALAR

Java qismlari
Java bir necha qismlarni o’z ichiga oladi va ular:
1. Simple (oddiy)
2. Object-Oriented (obyektga yo’naltirilgan)
3. Platform independent (mustaqil platformalar)
4. Secured (himoyalangan)
5. Robust (kuchli)
6. Architecture neutral (neytral arxitektura)
7. Portable (ixcham)
8. Dynamic (dinamik)
9. Interpreted (interpretatsiyalangan)
10. High Performance (yuqori tezlik)
11. Multithreaded (ko’p potokli)
12. Distributed (model bo’yicha taqsimlanish)