Samarqand davlat universiteti қозон миллий тадқИҚотлар технология университети

 
Ikkinchi tartibli rotatabel rejalar. 
Rotatabel rejalar 1957 yilda Boks va Xanterlar tomonidan tavsiya 
etilgan.
Tajribalarni rejalashtirishning ushbu usuli otrogonal markaziy 
kompoitli rejalashtirishga qaraganda sirt javobini aniqroq matematik 
ifodalash imkonini beradi. Bunga reja markaidagi tajribalar sonini 
ko„paytirish va “yulduzli yelka” qiymatini mahsus tanlash orqali 
erishiladi. 
Turli n sondagi omillar uchun
va n
0
ning ba‟zi qiymatlarini 
keltiramiz. 
Reja 
parametri 
Omillar soni 
2 
3 
4 
5 
5 
6 
6 
7 
7 
Rejaning 
yadrosi 
α 
1,414 1,682 
2,0 
2,380 
2,0 
2, 830 2,380 3,360 2,830 
5 
6 
7 
10 
6 
15 
9 
21 
14 
n = 2, 
uchun ikkinchi tartibli rotatabelli 
rejalashtirishning matritsasini tuzamiz (7.6-jadval). 
7.6-jadval 

---

146 
1 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
2 
+ 
+ 
- 
- 
+ 
+ 
3 
+ 
- 
+ 
- 
+ 
+ 
4 
+ 
- 
- 
+ 
+ 
+ 
5 
+ 
+1,414 
0 
0 
2 
0 
6 
+ 
-1,414 
0 
0 
2 
0 
7 
+ 
0 
+1,414 
0 
0 
2 
8 
+ 
0 
-1,414 
0 
0 
2 
9 
+ 
0 
0 
0 
0 
0 
10 
+ 
0 
0 
0 
0 
0 
11 
+ 
0 
0 
0 
0 
0 
12 
+ 
0 
0 
0 
0 
0 
13 
+ 
0 
0 
0 
0 
0 
Ikkinchi tartibli rotatabelli rejalashtirish matritsasi ortogonalmas, 
ya‟ni: 
∑
∑
Koeffitsiyentlarni hisoblash uchun formulalar quyidagilar: 
∑
{ 
∑
} 
bunda A, B, C – konstantalar, ular quyidagicha aniqlanadi: 

---

147 
bularda n – omillar soni; N – rotatabelli markaiy kompozitli 
rejalashtirishning umumiy tajribalari soni; N
0
– reja markazidagi 
tajribalar soni. 
Tajriba natijalaridan quyidagi yig„indilar hisoblanadi: 
∑
∑
∑
∑
Dispersiyani baholash va koeffitsiyentlarni aniqlash quyidagi 
formulalar bo„yicha hisoblanadi: 
Koeffitsientlar ahamiyatli agar |
|
bo„lsa: 
∑ ( 
)
 
Regressiya tenglamasining adekvatligi Fisher me‟zoni bo„yicha 
tekshiriladi. 

---

148 
Statsionar sohani adekvat ifodalovchi ikkinchi tartibli regressiya 
tenglamasi olingandan keyin u texnologik jarayonning maqbul 
sharoitlarini tanlash uchun tahlil etiladi. Olingan tenglama javob 
sirtining shakli haqida ma‟lumot beradi. 
Javob sirti konfiguratsiyasini o„rganish uchun tenglama kanonik 
shaklga tushiriladi (elliptik paraboloid, egar va h.z.) va undan 
ekstremum joyi izlanadi.