Samarqand iqtisodiyot va servis instituti u. Xudayberdiev, A. N. Xoliqulov, S. A. Babanazarova

 
 

---

199 
XI BOB. MEHNAT BOZORI STATISTIKASI 
11.1. Mehnat bozori statistikasi mohiyati va vazifalari 
 
Moddiy ne’matlar ishlab chiqarish uchun insonlar mehnat qilishi 
zarur. O‘zbekiston Respublikasida har bir insonning mehnat qilish, kasb 
tanlash 
erkinliklari 
Respublika 
Konstiutsiyasida 
(37–modda) 
kafolatlangan. Lekin mehnat qilishga majburlash (qonunda ko‘rsatilgan: 
harbiy yoki muqobil xizmat, sud qarori bilan, favqulodda vaziyatlar va 
shu kabilardan tashqari) mumkin emas. Insonning ish kuchiga ehtiyoj 
kasb-kori, mutaxassisligi tajribasi va shu kabi mehnat qilish 
xususiyatlariga qarab bozorda shakllanadigan talab va takliflarga 
bog‘liq. 
Statistika makro va mikrodarajada aholining ish bilan bandlik, 
ishsizlik, mehnat resurslarining (xodimlarning) harakatini ifodalovchi, 
ish vaqti va undan foydalanish ko‘rsatkichlarini o‘rganadi. Bu 
ma’lumotlarni tegishli boshqaruv organlariga to‘plab va qayta ishlab 
beradi. Mehnat bozori ko‘rsatkichlarini ifodalovchi ma’lumotlar barcha 
ko‘rsatkichlarga ta’sir etuvchi muhim ijtimoiy ko‘rsatkichlardir. 
Bozor munosabatlari sharoitida mehnat bozori ko‘rsatkichlarini 
xalqaro miqyosda qo‘llaniladigan statistik me’yorlar asosida aniqlash 
asosiy vazifalardan biri hisoblanadi, mehnat bozori statistikasining 
asosiy vazifalariga yana quyidagilar kiradi: 
- aholining iqtisodiy faol qismi, ish bilan band aholi, ishsizlar 
to‘g‘risidagi ma’lumotlarni aniqlash, hamda va ularning o‘zgarishini 
o‘rganish va tahlil qilish; 
- ishchi kuchi (mehnat resurslari) harakati to‘g‘risidagi 
ma’lumotlarni o‘rganish; 
- ish vaqti fondi va ish vaqti fondidan foydalanish ko‘rsatkichlarini 
aniqlash va ularning o‘zgarishlarini o‘rganish; 
- ishsizlar turlarini, tarkibini va sabablarini o‘rganish va ularning 
o‘zgarishini tahlil qilish.