Samarqand iqtisodiyot va servis instituti u. Xudayberdiev, A. N. Xoliqulov, S. A. Babanazarova

Tovar zahiralarining haqqiqiy qoldig‘i so‘mlarda va necha 
kunlik borligi aniqlanadi. Tovar zahiralarining haqqiqiy qoldig‘i 
necha kunga etishi tovar zahiralarining haqqiqiy qoldig‘ini (aniq bir 
sanaga) kelgusi davrda (oyda) sotiladigan (sotilishi rejalashtirilgan) bir 
kunlik savdo aylanmasiga bo‘lib topiladi. Bu ko‘rsatkichni har bir tovar 
turlari bo‘yicha ham, savdo korxonasi bo‘yicha ham aniqlash mumkin. 
Tovar zahiralarining necha kunga etishi tovar zahiralari haqqiqiy 
qoldiqlarini (aniq bir sanaga) kelgusi davrda sotilishi rejalashtirilgan
bir kunlik savdo aylanmasiga bo‘lib
ТА
Д
ТЗ
ТЗК
*
=
Bu erda: TZK – tovar zahiralarining necha kunlik ekanligi, 
kunlarda; 
TZ – tovar zahiralarining haqqiqiy qoldig‘i, so‘mlarda; 
D – Ushbu davrdagi kunlar soni; 
TA – reja bo‘yicha sotilishi lozim bo‘lgan tovarlar summasi. 
Bundan tashqari, tovar zahiralariga sarflangan summaning 
(mablag‘ning) necha kunda aylanishi yoki necha marta aylanishi muhim 
ko‘rsatkichdir. Bu ko‘rsatkich voqea, hodisalar sodir bo‘lgandan keyin, 
ya’ni tovar zahiralari sotilib bo‘lgandan keyin aniqlanadi. SHuning 
uchun ham tovar zahiralarining necha kunligi bilan tovar zahiralari 
aylanishi kunlarining farqi katta. 
Tovar zahiralarining aylanishi (TZA) tovar zahiralarining o‘rtacha 
summasini o‘rtacha bir kunlik tovar aylanmasi summasiga bo‘lib 
topiladi.
ТА
Д
З
Т
ТЗА
*
=
Bu yerda: 
З
Т
 – tovar zahiralarining o‘rtacha summasi. 
 

---

284 
Bu ko‘rsatkichlarni hisoblash uchun ma’lumotlar buxgalteriya va 
statistik hisobotlardan olinadi. Yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lib, 
savdo va ovqatlanish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi korxona va 
tashkilotlar statistik hisobotlarni to‘ldirib, belgilangan muddatlarda o‘z 
joyidagi tuman yoki shahar statistika bo‘limiga topshiradilar: