Samarqand viloyat pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

2.2. Tarmoqlanuvchi jarayonlarni algoritmlash.
Shunday hisoblash jarayonlari mavjud bo’ladiki, bunda qo’yilgan ayrim mantiqiy shartlarning bajarilishiga qarab, bu jarayonlar bir nechta tarmoqqa bo’linadi. Hisoblash jarayonlarining shundayiga tarmoqlangan deb ataladiki, unda u birlamchi yoki oraliq ma’lumotlar xususiyatidan kelib chiqqan holda bir yoki bir necha yo’nalish bo’yicha bajarilishi mumkin bo’ladi. Bunda har bir yo’nalish hisoblash jarayonining tarmog’i hisoblanadi. U yoki bu tarmoqning tanlanishi mantiqiy shartlarning bajarilishini tekshirish asosida ta’minlanadi. Aniq bir holda jarayon faqat tarmoqlarning bittasi bo’yicha bajariladi. Boshqa tarmoqlanish-larning bajarilishi mumkin emas.Tarmoqlanuvchi struktura odatda qandaydir mantiqiy shartni tekshirish blokini o’z ichiga oladi. Tekshirish natijasiga ko’ra, tarmoq deb ataluvchi u yoki bu amallar ketma-ketligi bajariladi va shu tarmoqlardan hyech bo’lmaganda bittasi bajariladi.
Shartni tekshirish natijasi faqat ikki hil bo'lganda: bajarilgan hoi uchun «Ha» (yoki «+»), bajarilmagan hoi uchun «Yo'q» (yoki «—») belgilari qo'yiladi
Tarmoqlanish matematik ifoda qiymatining ishorasi bo'yicha bo'lganda (arifmetik shart): «>» — musbat, «<» — manfiy va «= » — nolga teng belgilar qo'yiladi . Ana shunday jarayonlar uchun algoritmlar tuzishda tarmoqlanuvchi algoritmlardan foydalaniladi.
Tarmoqlanuvchi algoritm to’la va qisqartirilgan ko’rinishda berilishi mumkin. Ular quyidagicha sxema orqali ifodalanadi:

ha yo’q ha yo’q
shart shart

1 - amal 2-amal amal

a) to’la ko’rinish b) qisqartirilgan ko’rinish
Tarmoqlanuvchi jarayon uchun algoritm tuzishga doir misollar keltiramiz.
1-misol. Ixtiyoriy berilgan x va y sonlaridan eng kattasini topish algoritmini tuzing.
Yechish. Buning uchun berilga ikkita sonni taqqoslaymiz: agar x>=y bo’lsa u holda x sonini katta son z=x deb, aks holda esa y sonini katta son z=y deb qabul qilamiz. Algoritmning matn va blok sxema ko’rinishlari:

1.Boshlash.
2.x ва y quymatlarni kiritish.
3.agar x>= y bo’lsa, natija x deb olinib 5 ga o’tilsin.
4. natija y deb olinsin.
5.Tamom.


boshlash

x,y ni kiritish

ha yo’q

z = x x>=y z = y

z ni chiqarish

tamom

2- misol. ifodaning qiymatini hisoblash algoritmini tuzing.

Yechish. Bu yerda x ni qiymati kiritilgandan so’ng u 0 soni biam taqqoslanadi. Agar x<0 bo’lsa y=1+2x, x=0 bo’lsa y=x+1, x>0 bo’lsa y=2+x ifodani qiymati hisoblanishi kerakligi ko’rsatiladi.
boshlash

x ni kiritish

ha yo’q yo’q

y =1+2x x < 0 x=0 y = x + 1
ha
y = 2+x

y ni chiqarish