Samdtu tibbiy kimyo kafedrasi Ma’ruza mavzusi: Tibbiy kimyoga kirish. Eritmalarning kolligativ xossalari. Bufer sistemalar

pHini hisoblash yollarini o’rganish muhim

ahamiyatga egadir.

KO‘RILADIGAN MASALALAR

• Bufer sistemalarning tuzilishi va turlari
• Bufer sistemalarning pHini hisoblash
• Bufer sistemalarning ta‘sir etish mehanizmi
• Bufer sig’imi
• Odam organizmining bufer sistemalari
• Bufer sistemalarning tibbiyot va biologiyadagi ahamiyati

BUFER SISTEMALAR

• Bufer sistemalar (buferlar) deb, kislota yoki ishqor qo‘shilganda ham, suyultirilganda ham vodorod ionlarining konsentratsiyasini etarlicha darajada o‘zgartirmay saqlab turish xossasiga ega bo‘lgan sistemalarga aytiladi.

Bufer sistemalarning turlari

Bufer sistemalar ikki turga bo’linadi:

1. Kuchsiz kislota va shu kislotaning kuchli

asos bilan hosil qilgan tuzining aralashmasi.

Masalan: CH3COOH + CH3COONa - atsetatli

bufer eritma

2. Kuchsiz asos va shu asosning kuchli kislota

bilan hosil qilgan tuzining aralashmasi.

Masalan: NH4OH + NH4Cl - ammiakli bufer

eritma

Ko’riladigan bufer sistemalar

• CH3COOH + CH3COONa - atsetatli bufer sistema
• NH4OH + NH4Cl - ammiakli bufer sistema
• H2CO3 + NaHCO3 - gidrokarbonatli bufer sistema
• NaH2PO4 + Na2HPO4 - fosfatli bufer sistema
• PtCOOH + PtCOONa - oqsilli bufer sistema
• HHb + KHb - gemoglobinli bufer sistema
• HHbO2 + KHbO2 - oksigemoglobinli bufer sistema

Kislotali bufer sistema uchun Genderson-Gasselbah tenglamasi

CH3COOH CH3COO- + H+

CH3COONa CH3COO- + Na+

[H+][CH3COO-]

Kislota uchun: Kdis.=------------------- yoki:

[CH3COOH]

[CH3COOH]

[H+] = Kdis.-----------------

[CH3COO-]

Kislotali bufer sistema uchun Genderson-Gasselbah tenglamasi

[CH3COOH] -lg [H+] = -lgKdis.- lg---------------- [CH3COO-] C tuz pH = pKk-ta + lg ----------- C k-ta