Sana “ ” 201 yil

Darsning mazmuni:  
7.Darslikning dasturi, maqsadlari va vazifalari.
8.Darslikdagi materiallar tizimi va uni o'rganish uslubiyati va usullari.
9.O‘rganiladigan ma’lumotlar hayotiy bog’liqligi..
I I I . Dars mazmunini ro‘yobga chiqarish ustida ishlash:  
11. O'qituvchining Kimyo yoʻnalishi talabalariga ,, Fizikaviy va kolloid kimyo “ fani vazifalari va 
xususiyatlari, darslikdagi materiallar tizimi, uni o’rganish uslubiyati va usullari to‘g‘risida tushuntirish. 
Yangi dars bayoni:  
Fizik kimyo – fizika va kimyo bilan bog’liq barcha umumiy qonunlarni o’rganadi. Kimyo va 
fizikaning nazariy va eksperimental usullari fizik kimyoda kimyoviy ta’sirlarni o’rganishda qo’llaniladi. 
Fizik kimyo – kimyoviy jarayonlarning mohiyatini o’rganuvchi fan. Kimyoviy reaktsiyalar fizik jarayonlar 
– issiqlik uzatish, issiqlikni yutish yoki chiqarish, yorug’likni yutish va nurlantirish, elektr hodisalari, 
O‘quvchilarda shakllantiriladigan tayanch kompetensiyalar elementlari: Kommunikativ 
kompetensiya: 
 
B1 Jamiyatda o‘zaro muloqotga kirishish uchun kundalik hayotda uchraydigan kimyoviy birikmalar 
va mazkur birikmalarning nomini faqatgina ona tilida emas, balki xorijiy tillarda ham bilish. B1+ 
 
o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish layoqati. Axborotlar bilan ishlash 
kompetensiyasi: B1 mediamanbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish. Xavfsizlik 
choralari haqida bilish. B1+ mediamanbalardan olingan ma’lumotlarni saralash va 
ulardan samarali foydalana olish. 
 
O‘zinio‘zi rivojlantirish kompetensiyasi: 
 
B1 
 
kimyo fani va undagi asosiy qonuniyatlar haqida bilish, doimiy ravishda o‘zini o‘z rivojlantirib, 
 
kamolotga intilish, kimyo bo‘yicha bilimlarni mustaqil ravishda oshirib borish.  
 
 

---

2 
 
hajmining o’zgarishi va boshqalar natijasida yuzaga kelishi bilan bog’liq. Masalan, har qanday kimyoviy 
reaksiyada tashqi muhitga energiya beriladi yoki tizimni tashkil etuvchi moddalar molekulalarining o’zaro 
ta’siri natijasida energiya tashqaridan so’riladi. Bug’lanish va sublimatsiya jarayonlarida, shuningdek, 
har xil parchalanish reaktsiyalarida, moddaning haroratining ko’tarilishi molekulyar zarrachalarning 
kuchayishi fizik-kimyoviy jarayon natijasidir.
Galvanik elementlardagi elektrodlarda oksidlanish-qaytarilish jarayonlari elektr tokining paydo 
bo’lishiga olib keladi. Qattiq jismlar yuzasida yuqori haroratda adsorbsiya va desorbtsiya jarayonlari 
natijasida gidrogenlash, degidrogenlash, izomerlanish, polimerlanish va h.k. reaktsiyalar davom etmoqda. 
Bu holatlarning barchasida fizik va kimyoviy jarayonlar, ularning o’zaro ta’siri o’rtasida chambarchas 
bog’liqlik mavjud. Bunday o’zaro ta’sirlardan tashqari, fizik kimyo turli xil kimyoviy o’zgarishlarning 
umumiy qonunlarini, kimyoviy muvozanat qonunlarini, moddalarning tuzilishi va xossalari nazariyalarini, 
kimyoviy hodisalar va jarayonlarning asoslarini o’rganadi. 1752 yilda M.V.Lomonosov fizik kimyo haqida 
shunday degan:
«Fizik kimyo – bu fizik tajribalarga asoslanib, ob’ektlar aralashmasida sodir bo’ladigan kimyoviy 
reaktsiyalarni tushuntiruvchi fan».
Agar fizik kimyoning zamonaviy ta’rifini Lomonosov ta’rifi bilan solishtirsak, quyidagi natijaga 
erishamiz:
«Fizik kimyo – bu kimyoviy hodisalarni fizikaning umumiy tamoyillari asosida tushuntirib 
beradigan va ularning qonuniyatlarini aniqlaydigan fan».
Ko’rinib turibdiki, bu ta’riflar tashqi ko’rinishga o’xshash. Lomonosov fizika fanlari 
muammolarini muntazam o’rganib chiqdi. U kimyo fanini o’rganishda fizikavey bilim va usullardan 
foydalanish muhimligini tushundi.
1752 yilda M.V.Lomonosov talabalarga birinchi marta «Haqiqiy fizik kimyo kursi» ( rus.
Введение в истинную физическую химию ) haqida ma’lumot berdi. Lomonosov kimyoning asosiy 
qonunlaridan birini – kimyoviy o’zgarish paytida massaning saqlanish qonunini ishlab chiqdi.
Fizika asta -sekin kimyoni aniq fanga aylantirdi. Moddalarning sifat xususiyatlari va ularning 
o’zaro ta’siri miqdoriy xususiyatlar bilan to’ldirildi.
Fizik kimyoning keyingi rivojlanishi issiqlik va elektr energiyasining kimyoviy jarayonlar
jarayoniga ta’sirini o’rganuvchi olimlarning tadqiqotlari bilan bog’liq. Kimyoviy reaktsiyalarda issiqlik 
chiqarish yoki yutilish jarayonlarini o’rganish termokimyoning boshlanishini ko’rsatdi. Rus olimi K.I.Gess 
fizik kimyoning asosiy qonunlaridan birini – kimyoviy transformatsiyalar paytida issiqlikni ushlab turish 
qonunini shakllantirdi.